Chủ động thích ứng biến đổi khí hậu và phát triển nền kinh tế carbon thấp

Chuyển đổi mô hình sản xuất bền vững

Theo Viện Chiến lược, chính sách Nông nghiệp và Môi trường, biến đổi khí hậu làm gia tăng nhiệt độ, hạn hán kéo dài, xâm nhập mặn sâu hơn vào nội đồng và sạt lở diễn biến phức tạp tại Đồng bằng sông Cửu Long và nhiều vùng trọng điểm sản xuất nông nghiệp khác. Hệ quả làm suy giảm năng suất cây trồng, thu hẹp diện tích canh tác và gia tăng chi phí sản xuất. Dịch bệnh trên cây trồng, vật nuôi bùng phát mạnh hơn do thời tiết cực đoan, gây thiệt hại lớn về sản lượng, chất lượng nông sản và đe dọa an toàn thực phẩm.

Ngoài ra, rủi ro từ thiên tai và dịch bệnh làm tăng chi phí bảo hiểm, đầu tư phòng ngừa và giảm khả năng cạnh tranh của nông sản Việt Nam trên thị trường quốc tế. Trong dài hạn, nếu không có giải pháp thích ứng và chuyển đổi mô hình sản xuất bền vững, ngành nông nghiệp sẽ đối mặt với nguy cơ suy giảm nghiêm trọng về năng suất và hiệu quả kinh tế.

Trước bối cảnh đó, chủ động thích ứng được xác định là nhiệm vụ cấp bách, cần được triển khai đồng bộ và quyết liệt. Việt Nam đang đầu tư phát triển các hệ thống hạ tầng thủy lợi thông minh, công trình phòng chống thiên tai đa mục tiêu, sẵn sàng ứng phó với tình huống cực đoan. Mạng lưới quan trắc và cảnh báo sớm được nâng cấp nhằm giảm thiểu rủi ro và bảo vệ an toàn tính mạng, tài sản của người dânr.

Chính sách thích ứng cũng đặt cộng đồng vào vị trí trung tâm. Hỗ trợ người dân đào tạo nghề mới, đa dạng hóa sinh kế và tiếp cận hệ thống an sinh xã hội là những giải pháp đảm bảo không ai bị bỏ lại phía sau trong lộ trình chuyển đổi. Khi năng lực chống chịu được nâng cao, tác động của khí hậu sẽ không còn là rào cản khiến các khu vực nông thôn chậm tiến trong quá trình phát triển.

Đồng thời, công tác bảo vệ môi trường được đẩy mạnh thông qua xã hội hóa. Người dân, doanh nghiệp, tổ chức xã hội được khuyến khích tham gia các chương trình phục hồi hệ sinh thái và cảnh quan môi trường nông thôn. Ngành công nghiệp và dịch vụ môi trường được chú trọng phát triển, góp phần xử lý ô nhiễm không khí, nước và chất thải công – nông nghiệp theo hướng tuần hoàn, phát thải thấp.

Việc đầu tư mạnh mẽ cho hệ thống quan trắc hiện đại, giám sát chất lượng môi trường và rủi ro thiên tai tại các khu vực nhạy cảm sinh thái cũng đang được thúc đẩy. Các công nghệ cảnh báo sớm hỗ trợ quá trình phòng ngừa chủ động, giảm thiểu thiệt hại kinh tế, giúp nông nghiệp vận hành một cách an toàn và thích ứng hơn trong bối cảnh khí hậu biến động.

Phát triển kinh tế carbon thấp

Giảm phát thải khí nhà kính vừa là trách nhiệm quốc tế, vừa là cơ hội kinh tế mà Việt Nam cần nắm bắt để bứt phá trong kỷ nguyên mới. Tài liệu định hướng tập trung đẩy mạnh các mô hình sản xuất carbon thấp như nông nghiệp hữu cơ, nông nghiệp tái sinh, năng lượng sạch và phát triển kinh tế tuần hoàn nhằm giảm áp lực lên tài nguyên và môi trường.

Thị trường tín chỉ carbon được đánh giá là không gian phát triển tiềm năng, mở ra nguồn thu mới cho nền kinh tế. Khi nông nghiệp tham gia tích cực vào lưu trữ carbon trong đất và sinh khối, Việt Nam có thể tận dụng cơ hội thương mại carbon để gia tăng lợi ích kinh tế và đóng góp vào mục tiêu giảm phát thải toàn cầu.

Song song, việc thúc đẩy thị trường sản phẩm xanh và các sản phẩm tái chế sẽ từng bước hình thành văn hóa tiêu dùng bền vững, đặc biệt ở khu vực nông thôn. Các mô hình sinh kế thích ứng với biến đổi khí hậu được nhân rộng tại vùng ven biển, vùng đồng bằng và miền núi – nơi người dân chịu rủi ro lớn nhất từ thiên tai.

Để phát triển kinh tế carbon thấp hiệu quả, Việt Nam tập trung huy động tối đa nguồn lực trong nước và quốc tế, tận dụng cơ chế ưu đãi toàn cầu cho chuyển đổi xanh. Đây là cơ sở quan trọng để đạt được cam kết phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050.

Chính sách còn hướng tới thiết lập hệ thống thị trường tín chỉ carbon trong nước có khả năng kết nối với thị trường khu vực và thế giới. Điều này giúp nâng cao vị thế của Việt Nam trong chuỗi cung ứng toàn cầu khi các tiêu chuẩn môi trường trở thành điều kiện bắt buộc đối với hàng hóa xuất khẩu.

Việc cập nhật kịch bản biến đổi khí hậu, nước biển dâng tới từng vùng và địa phương là yêu cầu then chốt trong quá trình hoạch định phát triển. Người dân và doanh nghiệp được hướng dẫn chủ động thích ứng, triển khai đồng bộ giải pháp công trình và phi công trình, phát huy hiệu quả nguồn lực đầu tư và sức mạnh cộng đồng.

Phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn đang dần trở thành xu thế chủ đạo trong điều hành và quản trị tài nguyên. Khi giảm phát thải trở thành tiêu chuẩn phát triển mới, Việt Nam sẽ có cơ hội tiếp cận tốt hơn các thị trường, nguồn vốn và công nghệ cao, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế.

Sự chủ động thích ứng kết hợp với chiến lược phát triển kinh tế carbon thấp là con đường tất yếu và duy nhất để Việt Nam hướng tới một tương lai an toàn, thịnh vượng và bền vững. Đây không chỉ là yêu cầu phát triển mà còn là nhiệm vụ bảo vệ lợi ích quốc gia, bảo vệ cuộc sống người dân và đóng góp có trách nhiệm vào nỗ lực chung của toàn cầu nhằm ứng phó biến đổi khí hậu.