Nhằm nâng cao chất lượng dịch vụ vận tải, Tổng cục Đường bộ Việt Nam (Bộ Giao thông Vận tải) đang triển khai Đề án nghiên cứu xây dựng quy chuẩn chất lượng dịch vụ vận tải hành khách bằng xe ôtô hay nói ngắn gọn là gắn "sao" cho xe và phân thành 5 hạng xe vận tải từ 1 “sao” đến 5 “sao” với thang điểm đánh giá là 100 điểm. Tuy nhiên, theo đại diện các Hiệp hội vận tải, chủ xe, chuyên gia bến xe, việc gắn “sao” cho xe là cần thiết nhưng phải có lộ trình vì hiện nay vẫn thiếu một cơ chế rõ ràng cho việc quản lý, theo dõi hậu kiểm chất lượng dịch vụ, tiến hành xử phạt vi phạm, thậm chí là... hạ sao cho xe.
Việc gắn “sao” cho xe là cần thiết nhưng phải có lộ trình. Ảnh: Thế Duyệt – TTXVN |
* Gắn “sao” theo các tiêu chí cụ thể Theo Đề án nghiên cứu xây dựng quy chuẩn chất lượng dịch vụ vận tải hành khách bằng xe ôtô, Tổng cục Đường bộ đã tập trung nghiên cứu, xây dựng các tiêu chí đánh giá và phân loại hạng chất lượng dịch vụ đối với từng loại hình kinh doanh gồm: Chất lượng phương tiện; lái xe và nhân viên phục vụ; hành trình; tổ chức, quản lý của đơn vị; quyền lợi của hành khách.
Ông Nguyễn Văn Quyền, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Đường bộ Việt Nam cho biết: hiện nay, các đơn vị vận tải đã tự ý gắn sao cho chính loại hình kinh doanh. Các doanh nghiệp vận tải đưa ra nhiều hình thức thương hiệu hãng xe như xe VIP, chất lượng cao, hàng không mặt đất, giường nằm… để gây ấn tượng chú ý của hành khách. Tuy nhiên, hầu hết, thương hiệu của các nhà xe cũng chỉ là tự phát, chứ không ai biết chất lượng thực ra thế nào và VIP ra sao.
Nhằm thống nhất mặt bằng chung cho khách hàng lựa chọn, kiểm soát, Tổng cục đường bộ Việt Nam đã có kế hoạch gắn sao, chấm điểm cho xe theo các tiêu chí cụ thể. Đề cập đến quy chuẩn của tiêu chí này, ông Hồ Quang Tùng, Giám đốc Công ty vận tải Hải Vân (Đà Nẵng) tỏ ra băn khoăn bởi, tiêu chí nào để đánh giá, xếp loại thứ hạng sao của đơn vị vận tải. Chứng minh vấn đề này, ông Tùng đưa ra ví dụ, xe khách của các nước Trung Quốc, Hàn Quốc với những thiết kế, năm sản xuất khác nhau, có xe gường nằm, xe ngồi. Hơn nữa, nếu xe cũ hạng C mà lái xe hạng A thì sẽ gắn "sao" như thế nào.
Theo ý kiến của vị đại diện Hiệp hội vận tải ô tô Hà Nội, kinh doanh vận tải không như bất động sản. Các khách sạn có thể gắn 4, 5 sao là vì cơ sở hạ tầng tại chỗ và có thể nhìn thấy. Xe ôtô liên tục chạy trên đường nên chất lượng xuống cấp, đội ngũ lái phụ xe ứng xử với hành khách như thế nào là điều rất khó quả lý.
Ngoài ra, vận tải nước ta nhỏ lẻ, chủ xe có thể tham gia với tư cách cá thể, thành viên của một doanh nghiệp nên có thể “núp bóng” thương hiệu để gắn sao. Bên cạnh đó, Đề án trên nhằm mục đích phân loại, vùng hoạt động của doanh nghiệp vận tải là đúng và cần thiết nhưng cách thức triển khai thực hiện thì cần có lộ trình vì kinh doanh vận tải ở Việt Nam còn manh mún, nhiều thành phần tham gia hoạt động.
* Cần thống nhất trong quản lý chất lượng, hậu kiểm xe "sao"Ông Đoàn Thế Xuyên, Giám đốc Công ty Trách nhiệm Hữu hạn Phúc Xuyên (doanh nghiệp vận tải lớn nhất ở Quảng Ninh với tổng số 200 xe khách trong đó có 100 xe khách chạy tuyến cố định liên tỉnh) bày tỏ quan điểm, gắn sao xe khách là việc làm cần thiết và hợp lý, là cơ hội để doanh nghiệp kinh doanh vận tải nâng cao chất lượng dịch vụ vận tải.
Tuy nhiên, ông Xuyên cũng tỏ ra băn khoăn khi trong Đề án gắn sao phân hạng cho xe bởi chưa làm đồng nhất trong việc quản lý thương hiệu, chất lượng, hậu kiểm… Nếu đưa ra các tiêu chí rõ ràng thì doanh nghiệp sẽ có sự cạnh tranh lành mạnh, minh bạch. Hiện nay, phân bố luồng tuyến, quản lý vùng hoạt động, quy hoạch xây dựng chưa chuẩn nên phải làm lại cho mang tính khoa học. Bến xe cũng phải gắn sao để tương xứng với hoạt động vận tải.
Cũng theo ông Xuyên, ngành vận tải là lĩnh vực kinh doanh có điều kiện nên các đơn vị vận tải nhỏ lẻ, cá thể tham gia vào lĩnh vực này phải có sự chọn lọc. Hiện nay do các cơ quan quản lý chưa đồng bộ nên đã tạo ra kẽ hở về cơ chế, cách làm dẫn đến doanh nghiệp nhỏ lẻ cạnh tranh không lành mạnh và thiếu sự minh bạch với các đơn vị vận tải có mô hình quản lý tập trung.
Ví dụ như xe tư nhân có quyền khai báo thuế theo định mức và chỉ cần đăng ký với cơ quan thuế sẽ có quyền nâng hạ giá vé, thậm chí trốn thuế. Trong khi doanh nghiệp lớn phải làm theo kiểu hoạch toán, doanh thu quản lý thông qua hóa đơn giá vé. Các đơn vị vận tải làm theo kiểu tự phát khi có xe lưu hành chỉ cần có "cơ chế" cho lực lượng chức năng trên đường sẽ giảm được chi phí rất nhiều so với việc công khai, minh bạch của các doanh nghiệp vận tải có thương hiệu.
Cũng theo ý kiến của của đại diện doanh nghiệp vận tải đất "mỏ", nâng hay hạ sao xe khách cần phải gắn vào công tác kiểm định phương tiện theo định kỳ 6 tháng/lần” vì xe lưu hành một khi qua đăng kiểm sẽ nói lên một phần về chất lượng xe sao. Xe 5 sao không thể xuống 2 sao được trong 6 tháng trừ khi xảy ra tai nạn hoặc biến cố trên đường.
Bên cạnh những ý kiến đồng thuận với việc gắn “sao” cho xe thì nhiều chủ xe vận tải cho rằng, doanh nghiệp vận tải không cần gắn sao mà chỉ quan tâm đến lợi nhuận, bản thân đơn vị vận tải đã tự phải nâng cao chất lượng dịch vụ. Thực tế đã cho thấy các đơn vị vận tải có quy mô quản trị tập trung như Văn Minh, Tập đoàn Mai Linh, Công ty Kumho – Samco… đều là thương hiệu mạnh và được khẳng định trong tâm thức người đi đường. Do vậy, khách hàng chính là người quyết định xe "sao" dựa qua nhữ thẩm định cụ thể về chất lượng phương tiện, dịch vụ vận tải.
Mặt khác, trong Đề án gắn “sao” cho xe, Tổng cục Đường bộ mới chỉ giao quyền quản lý, giám sát cũng như tự đăng ký chất lượng dịch vụ để xếp xe sao cho doanh nghiệp vận tải mà chưa có cơ quan độc lập kiểm tra, quản lý, theo dõi hậu kiểm chất lượng dịch vụ, tiến hành xử phạt vi phạm, thậm chí là hạ sao… cho xe ở các doanh nghiệp vận tải.
Ông Nguyễn Mạnh Hùng, Chủ tịch Hiệp hội vận tải Ôtô Việt Nam cho rằng, xe sao nếu tiến hành phân loại sẽ dễ nảy sinh tiêu cực khi chưa có cơ quan, hội đồng độc lập đánh giá, hậu kiểm. Một khi doanh nghiệp được cấp sao sẽ dễ nảy sinh ‘chạy chọt’ để nâng, hạ "sao" cho xe của doanh nghiệp mình. Trong khi Tổng cục Đường bộ vẫn chưa đưa ra được phương án thời gian hậu kiểm sau khi xe đã được xếp sao. Và điều quan trọng nữa là cơ quan nào sẽ được giao hậu kiểm, thành phần là những ai để tạo sự độc lập đồng thời phải thường xuyên theo dõi sát các đơn vị vận tải mới có thể đánh giá đúng, chuẩn mực việc gắn "sao".
Còn theo một số chuyên gia hoạt động trong lĩnh vực bến xe, nếu Tổng cục Đường bộ giao cho bến xe thì bến không thể kiểm tra, theo dõi do không đủ nhân lực cũng như chế tài và thẩm quyền. Ngay như thiết bị giám sát hành trình (hộp đen) trên xe mà đơn vị bến còn không có thẩm quyền kiểm tra, xử lý được do không có chế tài, quy định thì đừng nói đến việc quản lý những xe được gắn "sao".
Ông Bùi Danh Liên, Chủ tịch Hiệp hội Vận tải Hà Nội chia sẻ thêm: cơ quan chức năng cần nghiên cứu gom doanh nghiệp nhỏ lại để có mô hình quản lý tập trung hơn. Các xe nhỏ, lẻ phụ thuộc vào năng lực tài chính để phân vùng hoạt động đồng thời liên doanh với nhau để nâng cao chất lượng dịch vụ. Khi doanh nghiệp vận tải phát triển, đảm bảo sự cạnh tranh lành mạnh thì tự các đơn vị này sẽ loại bỏ nhau. Ngoài ra, nhiều chuyên gia trong ngành vận tải cũng kiến nghị, cơ quan chức năng cần giải quyết việc cấp phép luồng tuyến, giải quyết mâu thuẫn giữa xe trong và ngoài bến, tuyến cố định với xe du lịch hợp đồng để tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh.
Hồng Ninh