Dụng cụ lao động của ông Hà Văn Đoạn, dân công hỏa tuyến sử dụng để mở đường 13A - đèo Lũng Lô, nối liền căn cứ địa Việt Bắc lên Tây Bắc, trong chiến dịch Điện Biên Phủ, năm 1953.
Nhiều hiện vật được sưu tầm từ những địa danh và nhân chứng lịch sử như: những khẩu súng tiểu liên, súng trường, những chiếc áo trấn thủ, bao tải gùi gạo, những lá cờ thi đua... đều đã nhuốm màu thời gian. Nhiều hiện vật tuy nhỏ bé, thô sơ nhưng mang nhiều ý nghĩa, mang đậm dấu ấn về một thời kỳ oanh liệt của quân và dân tỉnh Yên Bái tham gia Chiến dịch Điện Biên Phủ.
Ông Hoàng Tiến Long, Giám đốc Bảo tàng tỉnh Yên Bái cho biết, những tài liệu giai đoạn 1952 - 1954 đề cập về hoàn cảnh lịch sử, những quyết sách và quá trình chỉ đạo, lãnh đạo của Tỉnh ủy Yên Bái chuẩn bị các điều kiện trước Chiến dịch và tham gia phục vụ Chiến dịch Điện Biên Phủ. Nhiều hình ảnh và hiện vật lần đầu tiên được công bố đã cho thấy sự hy sinh, công lao to lớn, nhất là sự đồng lòng, quyết tâm rất cao của người dân tỉnh Yên Bái cho Chiến dịch Điện Biên phủ.
Kỷ vật của các dân công hoả tuyến sử dụng để mở đường 13A - đèo Lũng Lô, nối liền căn cứ địa Việt Bắc lên Tây Bắc, trong chiến dịch Điện Biên Phủ, năm 1953.
Nhiều tài liệu tiêu biểu phản ánh sự chỉ đạo bài bản, sáng suốt, chủ động của Tỉnh ủy Yên Bái như: Nghị quyết số 55 của Ban chấp hành tỉnh Yên Bái về việc thành lập Ban cán sự công trường sửa đường 13, ngày 2/5/1953; Nghị quyết thành lập Chi bộ công trường Ba Khe - Quang Huy của Ban chấp hành tỉnh Yên Bái, ngày 26/1/1953; Báo cáo tổng kết công trường 13, năm 1953... Theo thống kê của Trung tâm Lưu trữ Lịch sử tỉnh Yên Bái, trong giai đoạn 1952 - 1954, Tỉnh ủy Yên Bái đã ban hành hơn 20 nghị quyết quan trọng phục vụ cho Chiến dịch Điện Biên Phủ.
Trong các tài liệu sưu tầm được tại hậu phương khi ấy có rất nhiều giấy chứng nhận, giấy khen, báo tường viết tay, sổ công tác... Tiêu biểu như: Giấy tặng thóc của ông chủ Điền cho kháng chiến; Kịch bản viết bằng tay tuyên truyền vận động tòng quân; Giấy chứng nhận “Chiến sỹ dân công vẻ vang mặt trận Điện Biên Phủ”, năm 1954 cho ông Bùi Văn Thảo và Nguyễn Văn Đức... Mỗi người, ở mỗi cương vị và nhiệm vụ khác nhau nhưng đều chung một mục tiêu tất cả cho tiền tuyến, tất cả để chiến thắng.
Mỗi hiện vật, hình ảnh đều gắn với những địa danh và những nhiệm vụ cụ thể. Nhiều địa danh của Yên Bái đã đi vào lịch sử như đèo Lũng Lô (thuộc bản Dạ, xã Thượng Bằng La, huyện Văn Chấn) là tổng kho trung chuyển hàng triệu tấn vũ khí, quân trang, lương thực của các lực lượng từ chiến khu Việt Bắc sang chiến trường Tây Bắc. Tại đây, tháng 10/1953, Ban Chỉ huy công trường đường 13A đã tặng lá cờ đuôi nheo thêu 4 chữ vàng “thi đua vượt đèo” cho lực lượng thanh niên xung phong tỉnh Yên Bái đang mở đường tại đèo Lũng Lô. Chính nơi đây, nhà thơ Tố Hữu đã ghi lại những vần thơ chân thực, ca ngợi khí thế hào hùng của quân và dân cả nước tiếp tế cho chiến trường Điện Biên Phủ.
Ban chỉ huy công trường 13A tặng cờ đuôi nheo cho công trường Yên Bái tại đèo Lũng Lô (xã Thượng Bằng La, Văn Chấn) phục vụ chiến dịch Điện Biên Phủ, năm 1953.
Trong giai đoạn này, nhiều nhiệm vụ nặng nề được quân và dân tỉnh Yên Bái trực tiếp thực hiện, góp phần vào Chiến thắng Điện Biên Phủ. Điển hình là nhiệm vụ phối hợp với bộ đội công binh mở đường từ bến phà Hiên (Tuyên Quang) đi Ba Khe để kết nối đường 41 (Sơn La) hoàn thành trong 3 tháng (từ tháng 8 - 11/1953). Tuyến đường dài 188 km đảm bảo xe ô tô lưu thông thuận lợi giữa căn cứ địa Việt Bắc đi Tây Bắc. Đây được xem như một kỳ tích, bởi khối lượng công việc lớn mà chủ yếu chỉ bằng sức người - một thách thức không nhỏ tại thời điểm đó. Tỉnh Yên Bái đã huy động hàng chục ngàn dân công với 1.638.000 ngày công, thay phiên nhau làm việc cả ngày đêm. Tham gia lao động tại công trường này, nhiều dân công tỉnh còn giữ lại những kỷ vật như: những chiếc búa, nêm đục đá, xà beng, cuốc chim, đèn bão, ca uống nước... Tất cả đều minh chứng cho tinh thần vượt gian khó, ý chí và lòng quyết tâm hoàn thành tuyến đường trong thời gian rất ngắn.
Gần 100 bức ảnh quý hiếm lần đầu tiên được công bố đã phản ánh chân thực, sống động về những đóng góp của người dân Yên Bái, gắn với nhiệm vụ đảm bảo hậu cần cho Chiến dịch. Tiêu biểu những hình ảnh như: đồng bào Thái Nghĩa Lộ đi dân công phục vụ Chiến dịch Điện Biên Phủ 1953 - 1954; dân công huyện Văn Chấn, Nghĩa Lộ đan sọt chống lún sạt làm đường 13A, năm 1953; thanh niên xung phong phá đá làm đường đoạn Lũng Lô - đèo Chẹn; ca nô kéo phà ở bến Âu Lâu chở khí tài vào chiến trường Điện Biên Phủ năm 1953... đã lưu giữ lại những khoảnh khắc hăng say lao động, tinh thần cống hiến quyên mình phục vụ Chiến dịch Điện Biên Phủ.
Áo trấn thủ của ông Nông Quyết Nghiêm (xã Mường Lai, Lục Yên) chiến sỹ trung đoàn Yên Bái sử dụng trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp.
Giới thiệu thêm về những bức ảnh này, bà Hoàng Thị Thanh Thủy, Giám đốc Trung tâm Lưu trữ lịch sử tỉnh Yên Bái chia sẻ, hiện, địa phương đã lưu trữ được hàng trăm bức ảnh trong thời kỳ chống Pháp gắn với 2 địa danh tiêu biểu; đó là: bến phà Âu Lâu và đèo Lũng Lô. Nhiều hình ảnh rất có giá trị như: hình ảnh hàng chục vạn cây tre, nứa, gỗ ghép thành cầu phao bắc qua sông Hồng tại bến Âu Lâu, trong khi bến phà Âu Lâu trở thành tọa độ lửa của địch. Điều đó nói nên khả năng sáng tạo, linh hoạt, ứng biến phù hợp với điều kiện thực tiễn của địa phương trong mỗi tình huống để vượt qua mọi khó khăn, thử thách đáp ứng nhanh nhất yêu cầu của Chiến dịch.
Hơn 70 năm trôi qua nhưng những hiện vật, hình ảnh, tài liệu sẽ mãi minh chứng cho một phần quá khứ hào hùng và làm rõ thêm những đóng góp to lớn của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân tỉnh Yên Bái trong Chiến dịch Điện Biên Phủ; đồng thời như lời tri ân đối với thế hệ cha ông đi trước và nhắc nhở thế hệ trẻ về trách nhiệm xây dựng địa phương trở thành tỉnh "Xanh, hài hòa, bản sắc và hạnh phúc”.