Các nghệ sĩ sân khấu Thiền tập luyện. |
Festival sân khấu quốc tế Toga 2015 diễn ra từ ngày 21/8 - 10/9, tại Toga, Nhật Bản. Đây là một liên hoan sân khấu đặc biệt của Nhật Bản, bởi người khởi xướng và tạo dựng liên hoan là một trong những gương mặt đạo diễn lão làng của sân khấu Nhật - đạo diễn Tadashi Suzuki, người được mệnh danh là “ông tổ” của phong cách sân khấu Thiền Nhật Bản.
Diễn ra lần đầu tiên năm 1982, đến nay Festival sân khấu quốc tế Toga đã trở nên nổi tiếng không chỉ trong giới sân khấu Nhật Bản, mà là trên toàn thế giới. Mỗi khi diễn ra Festival, khán giả, giới làm nghệ thuật trên thế giới lại bay đến Toga để tham dự. Với những nghệ sĩ ở ngay Tokyo (Nhật Bản), họ cũng sẵn sàng mỗi năm vượt chặng đường 600 cây số từ Thủ đô về Toga để thưởng thức sân khấu Thiền của Tadashi Suzuki.
Với Việt Nam, đây là năm đầu tiên có đại diện tham dự, theo lời mời của BTC Festival. Đoàn đại biểu của Việt Nam gồm giám đốc Nhà hát Tuổi trẻ Trương Nhuận, Hiệu trưởng trường ĐH Sân khấu Điện ảnh (SKĐA) Nguyễn Đình Thi và đạo diễn Phan Trọng Thành - Chủ nhiệm Khoa sân khấu của trường ĐH sân khấu Điện ảnh. Cùng với đó là hai sinh viên Minh Anh và Quốc Quân của trường ĐH SKĐA, được mời sang tham dự khóa đào tạo 2 tuần về phương pháp sân khấu Thiền của Nhật Bản.
Festival năm nay gồm 6 vở diễn, đều do đạo diễn Tadashi Suzuki đích thân dàn dựng. Bên cạnh đó là 4 chương trình biểu diễn của các nước Ấn Độ, Trung Quốc, Indonesia, Hàn Quốc. Tổng cộng có 10 chương trình biểu diễn, tại 3 sân khấu trong nhà và ngoài trời của vùng Toga. Theo thông báo của BTC, trong suốt 20 ngày của Festival, dự kiến sẽ thu hút khoảng 8.000 lượt khán giả tham dự.
Có nhiều lý do khiến điều khiển sân khấu Thiền của Tadashi Suzuki đặc biệt, độc nhất và nổi tiếng cả ở Nhật Bản và trên thế giới. Thứ nhất, bởi đạo diễn Tadashi Suzuki đã trung thành với việc đưa phương pháp dàn dựng và biểu diễn của kịch Nô, Kabuki (những loại hình sân khấu truyền thống rất nổi tiếng của Nhật Bản) vào trong các vở diễn có tính chất kinh điển của thế giới như vở “Vua Lia” của Sexpia, “Những người đàn bà thành Troa” của Euripides; vở “Electra”, “Cinderella” (Nàng Lọ Lem)… mang tới cho những vở diễn này một hơi thở mới lạ của sân khấu truyền thống Nhật Bản, mà vẫn không làm mất đi những giá trị riêng của nó.
Bên cạnh đó, sự tối giản của sân khấu biểu diễn cũng là một thành công của sân khấu Thiền. Trên thực tế, sân khấu Thiền của Tadashi Suzuki không thiên về góc độ cảnh trí; hình thức sân khấu cũng theo hình thức sân khấu Nô và Kabuki, khi sử dụng không gian sân khấu đi từ hai bên vào và chuyển động theo một không gian sân khấu có trình tự nhất định, giống như trong sân khấu cổ truyền của Nhật Bản.
Và điều cuối cùng, tạo nên sự khác biệt của sân khấu Thiền với các nghệ thuật sân khấu khác là Tadashi Suzuki chấp nhận sử dụng rất nhiều nghệ sĩ, diễn viên, thuộc nhiều quốc tịch khác nhau, nói những ngôn ngữ khác nhau trong cùng một vở kịch. Đơn cử như vở “Vua Lia” có tới 5-6 nghệ sĩ mang quốc tịch Anh, Hàn Quốc, Trung Quốc, Nga, Đức cùng biểu diễn và diễn viên nước nào nói câu thoại bằng tiếng của nước ấy. Còn bản thân vở diễn thì có phụ đề bằng tiếng Nhật Bản, khi lưu diễn trên thế giới thì có phụ đề tiếng Anh. Khán giả khi xem kịch sẽ được phát trước kịch bản để có thể hiểu được nội dung của tác phẩm, cảm nhận nó qua sự thể hiện của nghệ sĩ. Và điều đặc biệt, ở trên sân khấu, sự khác biệt về ngôn ngữ giữa diễn viên các nước gần như bị xóa nhòa, không còn cảm giác về ranh giới về ngôn ngữ; tất cả người xem chỉ tập trung vào nội dung, thông điệp đằng sau đài từ mà nghệ sĩ diễn viên truyền tải, thông qua sắc độ về giọng nói.
Tại Festival, đạo diễn Tadashi Suzuki đã gặp gỡ, trao đổi với đoàn đại diện Việt Nam và bày tỏ dự định sẽ cử các chuyên viên, nghệ sĩ của ông sang tập huấn cho các nghệ sĩ, diễn viên của Việt Nam về phương pháp sân khấu cổ truyền của Nhật là kịch Nô và Kabuki, là những điều rất cần thiết cho nghệ sĩ, diễn viên trong việc hội nhập và trao đổi với sân khấu Nhật Bản trong tương lai. Ông Tadashi Suzuki cũng bày tỏ hy vọng trong tương lai, Công ty SCOT của ông sẽ có những nghệ sĩ, diễn viên mang quốc tịch Việt Nam tham gia biểu diễn trong những chương trình biểu diễn tại Nhật Bản và đi lưu diễn trên thế giới.
Nếu điều này thành sự thật, đây sẽ là một cơ hội lớn cho sân khấu Việt Nam nói chung và các nghệ sĩ Việt Nam nói riêng.