Những mảnh ghép nhiều đời sẽ tạo nên di sản

Nhà là nơi để về  

Triển lãm "Nam Tước - Những mảnh ghép" đã trưng bày 35 tác phẩm của nghệ nhân ưu tú Trần Nam Tước. Các tác phẩm đa dạng về chất liệu và theo từng năm sáng tác. Nghệ nhân ưu tú Trần Nam Tước được giới chuyên môn đánh giá là người thợ gốm tài hoa “bách nghệ” của làng gốm Bát Tràng, dù không sinh ra từ làng gốm nhưng lại thành danh ở mảnh đất này.

Theo Nghệ nhân Trần Nam Tước: “Nhà là nơi để về, nơi ai cũng muốn về. Tôi không biết 'nhà' có từ bao giờ… Nhưng tôi nghĩ, ai cũng muốn có một nơi để trở về - để nương trú tâm hồn”. Nghệ nhân ưu tú Trần Nam Tước cho rằng mình là người tiếp nối, người viết lại những điều cũ và càng làm càng say mê với những lề lối xưa, bởi "con người sống cần có lề lối”. Công năng chỉ là một phần, nhưng chính giá trị văn hóa mới là điều quan trọng để giữ lại.

Triển lãm "Nam Tước - Những mảnh ghép" thể hiện sự đa dạng trong cách thức sáng tạo và ẩn chứa thông điệp về sự gắn kết, tổng hòa của những yếu tố tưởng chừng rời rạc, rồi từ đó tạo nên một tổng thể hoàn chỉnh, có ý nghĩa sâu sắc về văn hóa và di sản.

Lý giải về ý nghĩa “những mảnh ghép”, nghệ nhân ưu tú Trần Nam Tước cho biết: “Phải hiểu rằng trong đời sống này, không có nền văn hóa nào là hoàn hảo. Một nền văn hóa hoàn hảo không tồn tại. Văn hóa là sự lan tỏa và bồi đắp. Thế hệ trước lan tỏa cho thế hệ sau và thế hệ sau bồi đắp cho thế hệ trước. Dần dần, mới trở thành văn hóa”.  

Đối với nghệ sĩ ưu tú Trần Nam Tước, mỗi người là một mảnh ghép và nhiều đời sẽ dần dần tạo nên di sản. "Từ di sản, nó trở thành văn hóa và từ văn hóa, nó chuyển thành lịch sử, thành câu chuyện. Khi đã có lịch sử, câu chuyện, dân tộc ấy sẽ có tiếng nói riêng.

Hành trình sáng tạo và sự giao thoa văn hóa kim cổ

Nghệ nhân ưu tú Trần Nam Tước bộc bạch về nghề: “Tôi sinh ra từ vùng quê lúa Thái Bình (cũ), cả tuổi thơ ngụp lặn với sông hồ và sự mặn mòi của biển cả, trên lưng trâu, cùng cánh diều no gió, rồi lang thang trên khắp nẻo đường quê - sớm bén duyên với đất và lửa quê mình, qua các lò nung gạch thủ công. Mãi đến năm 1997 tôi mới biết đến gốm Bát Tràng, một dòng gốm có men và có rất nhiều phong cách chế tác… tôi thật ngỡ ngàng như chú cá từ sông ra biển, tha hồ vùng vẫy thoải mái sáng tạo để khám phá bản thân, trải nghiệm cuộc sống, và tự do với đất”.

 “Sau 30 năm, tôi sinh sống và làm việc trải qua bao thứ nghề có lẽ gốm mãi là người thầy, mà tôi luôn là một kẻ học trò dốt. Vì đất và lửa không dễ gì cho tôi tùy tiện với nó. Bởi trong đất biết bao nhiêu những linh hồn kim cổ, gửi vào đây xương máu của giống nòi. Nay tôi làm và tri ân những anh hùng kiệt hiệt, nương gốm Bát Tràng là cầu nối cho những người thợ như tôi, được tạo tác và kế truyền những tinh hoa của các bậc tiền nhân thủa trước”, nghệ nhân ưu tú Trần Nam Tước nói.

Hoạ sĩ Nguyễn Trọng Đoan cho biết: "Nghệ nhân ưu tú Trần Nam Tước là một ngôi sao bay lạc nhưng toả sáng dị thường. Nghệ nhân thì anh thừa nhiều tiêu chuẩn để được bình chọn. Tôi gọi Trần Nam Tước là nghệ sĩ vì tài năng và sự năng động cống hiến của anh, vượt trội hơn rất nhiều nghệ sĩ gốm khác được đào tạo cơ bản qua cấp bậc đại học mà tôi biết".

Trong suốt hơn 30 năm làm nghề, nghệ nhân ưu tú Trần Nam Tước không ngừng sáng tạo, kết hợp cảm hứng từ những điển tích và giá trị văn hóa cổ điển để tạo nên các tác phẩm gốm sứ mang tính ứng dụng cao nhưng vẫn giữ được giá trị nghệ thuật sâu sắc. Điều này được thể hiện rõ nét qua các triển lãm của anh.

Với quan điểm "Cái gì cần bảo tồn thì phải bảo tồn đến bảo thủ. Còn cái gì không phải bảo tồn thì ta nên cho nó một đời sống mới", nghệ nhân ưu tú Trần Nam Tước đã khẳng định được chỗ đứng của mình trong nghề. 

Tại Triển lãm "Linh thú thời nay" được tổ chức vào năm 2023 với hơn 30 tác phẩm điêu khắc gốm do anh sáng tạo được trưng bày đã nhận được sự đánh giá cao từ công chúng và những người yêu gốm. 

Ông Lương Xuân Đoàn, Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam nhận định: “Trần Nam Tước đã tạo nên sự kết nối hài hòa giữa truyền thống và hiện đại trong từng tác phẩm gốm đầy bí ẩn và mang đậm hồn cốt dân tộc”.  

Họa sĩ, nhà giáo, Lê Ngọc Hân đánh giá: “Trần Nam Tước là hiện tượng lạ và hiếm trong nghệ thuật gốm Bát Tràng - xứng đáng là nghệ sĩ chân đất tài hoa. Tìm kiếm và sáng tạo là ngọn lửa bất tận trong anh, anh đã đến và anh sẽ đến bởi lẽ thường tình “địa đã lợi - nhân đã hòa”.

Triển lãm "Nam Tước - Hồn của đất", khai mạc ngày 25/10/2024 tại Nhà triển lãm Mỹ thuật 16 Ngô Quyền, Hà Nội, là một dấu ấn quan trọng khác trong sự nghiệp của người nghệ nhân này. Với hơn 100 tác phẩm được trưng bày theo ba chủ đề chính - “Gốm sông Quan”, “Gốm và sơn mài”, và “Chất liệu gốm Bát Tràng”. Triển lãm đã tôn vinh được vẻ đẹp của gốm truyền thống Việt Nam dưới góc nhìn đương đại - đây cũng là nơi nghệ nhân Trần Nam Tước kể câu chuyện về tình yêu quê hương, quá trình gắn bó với gốm Bát Tràng và sự ra đời của dòng gốm sông Quan đầy tâm huyết.

Triển lãm mở ra một không gian nghệ thuật độc đáo, góp phần quảng bá văn hóa Việt Nam ra thế giới. Triển lãm cũng được Cổng Thông tin Đối ngoại quốc gia dịch ra 30 thứ tiếng trên thế giới.

Hoạ sĩ Lương Xuân Đoàn chia sẻ: “Trần Nam Tước nương vào đất để được hồn của đất, neo vào lửa để có được màu men, đã đành là nghiệp phận trời định, trời cho. Nhưng không phải ai cũng được duyên phận ấy… và Trần Nam Tước càng đi càng khác, càng lạ và đẹp với nghề - đã và đang khẳng định một ngôi vị đẹp đẽ sóng đôi truyền thống và đương đại của gốm Việt Nam thế kỷ XXI”.