Đầu tượng Phật Linh Sơn Bắc và Mộ vò Gò Cây Trâm là bảo vật quốc gia

Tượng đầu Phật Linh Sơn Bắc được phát hiện trong quá trình khai quật tại di tích Linh Sơn Bắc thuộc khu di tích Óc Eo - Ba Thê. Tượng đầu Phật được tìm thấy trong tầng văn hóa có sự tích tụ phong phú của các di vật gốm, ngói, đèn dầu, tượng thờ, văn bia… gắn với các lớp kiến trúc tôn giáo kéo dài từ thế kỷ I-II đến thế kỷ IX-XII. Hiện vật là một bức tượng đầu Phật bằng đất nung, thể hiện hình ảnh Đức Phật với vòm rắn Naga 5 đầu tỏa ra phía sau tạo thành tán che trên đầu, biểu tượng đặc trưng trong mỹ thuật Phật giáo chịu ảnh hưởng Ấn Độ.

Mộ vò Gò Cây Trâm được phát hiện trong cuộc khai quật được từ ngày 26/12/2018 đến ngày 22/1/2019, tại 4 hố khai quật, tổng diện tích 85m². Tại hố khai quật số 2, di tích Mộ vò Gò Cây Trâm được phát hiện nằm trực tiếp trên một mặt phẳng. Quan tài là một vò gốm đặt nằm ngửa giữa lòng huyệt, miệng vò có nắp đậy hình đĩa, vành móc, úp kín lòng thành. Bên trong là lớp đất mịn, xốp, màu xám đen. Di cốt thu được bao gồm phần xương hàm còn răng, xương hốc mắt… xác định là của một cá thể trẻ em, khoảng 7-8 tuổi. Căn cứ đặc điểm chất liệu, hình dáng và kỹ thuật chế tác, có thể xác định bình gốm và nắp đậy Mộ vò Gò Cây Trâm thuộc giai đoạn Óc Eo sớm (thế kỷ I - III sau Công nguyên).

Ông Nguyễn Văn Nhiên, Giám đốc Ban Quản lý Di tích Văn hóa Óc Eo nhấn mạnh, việc hai bảo vật quốc gia thuộc văn hóa Óc Eo được Thủ tướng Chính phủ công nhận là sự kiện có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, khẳng định giá trị to lớn của Di sản Óc Eo - Ba Thê, làm nổi bật chiều sâu lịch sử, văn hóa của vùng đất An Giang, góp phần nâng cao vị thế, hình ảnh địa phương trong dòng chảy văn hóa dân tộc, mở ra hành trình mới hướng tới đưa di sản Óc Eo vươn tầm thế giới.

Văn hóa Óc Eo là nền văn hóa khảo cổ rực rỡ, hình thành và phát triển từ thế kỷ I đến thế kỷ VII sau công nguyên, gắn liền với vương quốc Phù Nam, một trong những nhà nước cổ lớn nhất Đông Nam Á thời bấy giờ. Văn hóa Óc Eo được nhận diện từ năm 1944 qua các cuộc khai quật của học giả người Pháp Louis Malleret tại cánh đồng Óc Eo, nền văn hóa này đã để lại hệ thống di tích, di vật phong phú, độc đáo và có giá trị đặc biệt quan trọng.

Khu di tích Óc Eo - Ba Thê, tại xã Óc Eo, tỉnh An Giang có diện tích trên 433ha, gồm khu A (núi Ba Thê) và khu B (cánh đồng Óc Eo) đang tiếp tục được mở rộng theo yêu cầu của Hội đồng Di sản Thế giới. Khu di tích tập trung dày đặc các di chỉ kiến trúc, tín ngưỡng, tôn giáo, cư trú và sản xuất thủ công mỹ nghệ, phản ánh sự phát triển rực rỡ của một nền văn minh cổ. Văn hóa Óc Eo không chỉ tồn tại độc lập với tín ngưỡng và bản sắc riêng mà còn cho thấy sự giao thoa mạnh mẽ giữa văn hóa Đông - Tây thông qua hệ thống thương cảng quốc tế, góp phần làm phong phú bản đồ văn hóa Việt Nam. Những dấu tích còn lại từ đền tháp, hiện vật đá, vàng, gốm, thủy tinh đến các bia ký chính là minh chứng sinh động cho khát vọng sáng tạo, giao thương và hội nhập của cư dân cổ Nam Bộ.

Năm 2012, Thủ tướng Chính phủ quyết định xếp hạng Khu di tích Óc Eo - Ba Thê là Di tích Quốc gia đặc biệt. Năm 2021, Chính phủ phê duyệt Quy hoạch bảo tồn, tu bổ và phục hồi toàn diện khu di tích. Đến năm 2022, UNESCO đưa khu di tích vào Danh sách dự kiến Di sản Văn hóa Thế giới, đánh dấu bước tiến quan trọng để Óc Eo - Ba Thê từng bước hội nhập quốc tế. Tỉnh đang phối hợp với các cơ quan khoa học trong và ngoài nước tích cực hoàn thiện hồ sơ, với mục tiêu phấn đấu ghi danh Di sản Văn hóa Thế giới vào năm 2027.