Theo quy định, ngày 31/8/2015 sẽ là hạn chót để các cơ quan chủ quản nhà xuất bản (NXB) thực hiện thủ tục đề nghị Bộ Thông tin & Truyền thông cấp đổi giấy phép thành lập NXB trực thuộc; qua đó đảm bảo đủ điều kiện hoạt động theo quy định của Luật Xuất bản, Nghị định số 195/2013/NĐ-CP ngày 21/11/2013 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Xuất bản.
Thế nhưng, đến thời điểm này, mới chỉ có 24 NXB đã hoàn tất thủ tục; còn 39 NXB (trong tổng số 63 NXB) vẫn trong tình trạng không đủ điều kiện hoạt động, chiếm khoảng 62% tổng số NXB.
Vậy thời hạn hơn 1 tháng có kịp để các NXB chạy nước rút, hay sẽ là sự “dừng chân” của rất nhiều NXB khi đến giờ G.
Thiếu nhiều yếu tố
Theo quy định của Luật Xuất bản, cũng như Nghị định 195, cơ quan chủ quản NXB cần: “Chủ động nghiên cứu, phổ biến và thực thi đầy đủ các quy định pháp luật có liên quan đến NXB trực thuộc; Khẩn trương kiện toàn về tổ chức, nhân sự, và tài chính đối với NXB trực thuộc, đảm bảo đáp ứng các quy định của Luật Xuất bản, nghị định số 195/2013/NĐ-CP để tiến hành thủ tục đề nghị Bộ Thông tin và Truyền thông cấp đổi giấy phép thành lập nhà xuất bản trước ngày 1/9/2015; Chủ động nghiên cứu, thực thi đầy đủ các quy định của pháp luật về xuất bản, về quyền tác giả và các quy định của pháp luật có liên quan. Cử Biên tập viên tham gia các khóa bồi dưỡng nghiệp vụ để được cấp chứng chỉ hành nghề biên tập; Phối hợp với cơ quan chủ quản khẩn trương kiện toàn về tổ chức, nhân sự, và tài chính đối với nhà xuất bản trực thuộc, đảm bảo đáp ứng các quy định của Luật Xuất bản, nghị định số 195/2013/NĐ-CP để tiến hành thủ tục đề nghị Bộ Thông tin và Truyền thông cấp đổi giấy phép thành lập NXB trước ngày 1/9/2015”.
Một ấn phẩm của NXB Lao động- Xã hội gắn mặt của nghệ sĩ Công Lý lên bìa minh họa, bị phạt gần 300 triệu đồng năm 2014. |
Cũng theo quy định này, trong quá trình hoạt động, các NXB cần thực hiện đúng các quy định về biên tập bản thảo (biên tập và ký duyệt); liên kết xuất bản; xuất bản sau khi có văn bản chấp thuận của tác giả; đăng ký xuất bản; trực tiếp ký hợp đồng in với cơ sở in; ghi đầy đủ thông tin trên xuất bản phẩm; nộp lưu chiểu; quyết định phát hành theo quy định của pháp luật.
Tuy nhiên, theo đại diện Cục Xuất bản, đến thời điểm này năng lực hoạt động của các NXB vẫn còn nhiều hạn chế. Ngay với 24 NXB đã đủ điều kiện hoạt động, cũng có những NXB đang hoạt động cầm chừng. “6 tháng đầu năm 2015, trong số 63 nhà xuất bản trên toàn quốc, chỉ có 24 nhà xuất bản (chiếm 38,1%) đảm bảo đủ điều kiện hoạt động; trong đó có khoảng 13% nhà xuất bản hoạt động ổn định và phát triển”, đại diện Cục Xuất bản chia sẻ. Cũng theo đại diện này, có tới 11% số NXB hoạt động thua lỗ, số còn lại hoạt động cầm chừng, thiếu ổn định. Cụ thể, có những NXB cả nửa năm 2015 mới xuất bản được gần 10 đầu sách.
Những tồn tại trong năng lực hoạt động của các NXB tập trung chủ yếu ở việc thiếu nguồn tài chính để hoạt động xuất bản, thiếu chức danh lãnh đạo NXB, thiếu biên tập viên cơ hữu (yêu cầu tối thiểu là 5 người), hoặc thiếu diện tích trụ sở... Có một số đơn vị thiếu đến 2 điều kiện theo tiêu chí. Cá biệt như NXB Công Thương còn thiếu tới cả 3 điều kiện cần và đủ để duy trì hoạt động xuất bản(?!). Cũng có một NXB đang nợ tới... 20 tỷ đồng, dự kiến có bán cả trụ sở, huy động hết tài sản cũng chưa đủ trả nợ!
Quá nhiều sai phạm
6 tháng đầu năm 2015, các NXB đã đăng ký xuất bản 48.035 cuốn sách, nộp lưu chiểu 11.964 cuốn, với trên 104 triệu bản in (giảm 7,3% về cuốn và giảm 46,2% về bản in so với cùng kỳ 2014). Điều đáng nói, tuy số lượng giảm, nhưng số vụ sai phạm lại tăng.
Theo đại diện Cục Xuất bản, một trong những sai phạm điển hình của các NXB là đăng ký đề tài không phù hợp với chức năng, nhiệm vụ của nhà xuất bản, hoặc đăng ký xuất bản các ấn phẩm không thuộc chức năng xuất bản của NXB. Vẫn còn hiện tượng đăng ký tên sách không phù hợp với tóm tắt nội dung; tóm tắt nội dung sơ sài hoặc trích nguyên tên sách vào phần tóm tắt nội dung; hoặc viết tắt, viết sai chính tả...
“Nội dung của các xuất bản phẩm là vấn đề 'nổi cộm' trong thời gian vừa qua. Chẳng hạn nhiều cuốn sách như: “Chỉ còn 4 ngày là hết tháng Tư”, “Chuyện nhà một thuở”… đã đưa ra những nhận định, đánh giá và xem xét lại cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc. Các ấn phẩm này cho rằng cuộc kháng chiến chống Mỹ, giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước là không đáng có hoặc như cuộc nội chiến “nồi da xáo thịt”. Với quan điểm sai lệch đó, nội dung của một số cuốn sách đã xóa nhòa ranh giới giữa cuộc kháng chiến chính nghĩa với các cuộc chiến tranh phi nghĩa khác, thậm chí coi những con người cách mạng là nguyên nhân bất hạnh của người dân miền Nam trong cuộc kháng chiến này”, đại diện Cục Xuất bản khẳng định.
Bên cạnh đó, cũng có một số cuốn khác lại phản ánh hiện thực xã hội một cách sai lệch, không khách quan, có những nhận định, đánh giá tiêu cực đối với một số vấn đề chính trị xã hội, không phù hợp với chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước (như cải cách ruộng đất, các chính sách xã hội sau năm 1975, chính sách hòa hợp, hòa giải dân tộc…).
"Đây là điều đáng lo ngại trong diễn biến tư tưởng của một bộ phận sáng tác hiện nay, cũng như thể hiện sự thiếu nhạy bén về chính trị, thậm chí đồng quan điểm của một số biên tập viên, lãnh đạo nhà xuất bản trong công tác biên tập, đọc duyệt nội dung", ông Chu Hòa, Cục trưởng Cục Xuất bản, in và phát hành (Bộ TT-TT), cho biết.
Một vấn đề cũng đáng báo động nữa là tình trạng tràn lan một cách quá dễ dãi của dòng sách ngôn tình, đam mỹ. “Một số NXB “ăn xổi”, đã không biên tập, đọc duyệt kỹ lưỡng, nhiều khi lấy từ trên mạng, chủ yếu ở diễn đàn đọc - dịch, không phải do các dịch giả chuyên nghiệp, có uy tín thực hiện xuống để xuất bản, dẫn đến có những cuốn vi phạm về nội dung, bị cơ quan quản lý xử lý, đình chỉ phát hành”, đại diện Cục Xuất bản chia sẻ.