Hễ nhận được thông tin về hài cốt liệt sỹ là những người lính lại không kể khó khăn, gian khổ vượt mọi địa hình hiểm trở tìm đến. Những bước chân không mỏi, thầm lặng của họ đã thực hiện hàng trăm chuyến băng rừng, lội suối trong một hành trình dài quy tập hài cốt liệt sỹ.
Cán bộ, chiến sĩ Đội K93 đưa hài cốt liệt sĩ quân tình nguyện Việt Nam hy sinh qua các thời kỳ chiến tranh ở Campuchia và trong nước vào cải táng tại Nghĩa trang Liệt sĩ Dốc Bà Đắc, xã Thới Sơn, huyện Tịnh Biên.
Nhiệm vụ thiêng liêng
Đại tá Nguyễn Quốc Thông, Đội trưởng Đội K93 cho biết, Đội K93 được thành lập ngày 23/11/2000, thuộc Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh An Giang. Gần 20 năm qua, Đội đã phát hiện, quy tập về nước được hơn 3.100 hài cốt liệt sỹ quân tình nguyện Việt Nam hy sinh qua các thời kỳ chiến tranh ở Campuchia và trong nước, trong đó có 347 hài cốt liệt sỹ xác định được thông tin.
Với giọng nói trầm ấm, Đại tá Nguyễn Quốc Thông kể, đợt tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sỹ trong giai đoạn mùa khô 2019-2020, diễn biến phức tạp của dịch COVID-19, nên từ đầu năm 2020, Đội ưu tiên tìm kiếm hài cốt liệt sỹ ở địa phận trong nước. Qua đó, phát hiện, quy tập được 63 hài cốt liệt sỹ quân tình nguyện Việt Nam hy sinh qua các thời kỳ trên đất bạn Campuchia và trên địa bàn tỉnh An Giang; trong đó, có 30 hài cốt ở trên địa bàn tỉnh Takeo và tỉnh Kampong Speu (Vương quốc Campuchia), 33 hài cốt ở trong nước thuộc địa bàn hai huyện Tri Tôn, Tịnh Biên, tỉnh An Giang (Việt Nam).
Đại tá Nguyễn Quốc Thông trăn trở, đất nước có được hòa bình, người dân có được như ngày no âm hôm nay là nhờ sự hy sinh xương máu của các thế hệ cha anh đi trước. Bởi vậy, việc tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sỹ quân tình nguyện Việt Nam hy sinh qua các thời kỳ chiến tranh ở Campuchia và trong nước không chỉ là trách nhiệm tri ân, mà còn là nghĩa vụ thiêng liêng, cao cả, góp phần sớm đưa các liệt sỹ về với người thân, quê hương và Tổ quốc.
Để có thể tìm kiếm được nhiều điểm cùng lúc, Đội K93 thường chia thành hai nhóm, mỗi nhóm gồm nhiều tổ, mỗi tổ gồm 3 người. Có những lúc, cán bộ, chiến sĩ phải đi bộ hơn 10 km đường rừng núi, tự mang vác lương thực, dụng cụ đào tìm nặng hơn 20 kg. “Chúng tôi vừa đi, vừa hỏi, vừa ghi chép và đánh dấu những điểm đáng nghi. Có điểm, đội phải đào tới 2,3 lần, có lúc sâu tới cả chục mét mới phát hiện vài mẩu xương, chiếc cúc áo, vài mảnh vải nhỏ. Những lúc đấy, dù rất mệt, nhưng anh em ai cũng mừng rơi nước mắt, như tìm được người thân của mình", Đại tá Nguyễn Quốc Thông chia sẻ.
Gắn bó với Đội K93 từ khi còn là chiến sĩ, 18 năm qua, Thượng úy Chau Him, Phân đội trưởng phân đội 2, Đội K93 luôn thấy tự hào, bởi việc tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sỹ không chỉ là nhiệm vụ thiêng liêng mà hơn hết đó là trách nhiệm của thế hệ hôm nay.
Thượng úy Chau Him tâm sự: “Thời gian trôi qua, công tác quy tập càng gặp nhiều khó khăn, vất vả bởi nhân chứng là những cựu chiến binh năm xưa đều lớn tuổi, cảnh vật lại thay đổi nhiều, nên có khi tìm kiếm 2-3 tháng, đào cả ngàn mét vuông đất mới tìm được một hài cốt. Vất vả là vậy, nhưng không ai bảo ai, tất cả đề cố gắng và tự động viên mình, quyết tâm vượt qua, để không phụ lòng tin của gia đình các liệt sỹ, bởi chỉ một chút vất vả của mình nhưng sẽ mang lại hạnh phúc cho rất nhiều gia đình các liệt sỹ”.
Với những người lính K93, phút giây thiêng liêng, hạnh phúc nhất là lúc tìm thấy hài cốt liệt sỹ. Thượng úy Hồ Thanh Tâm, nhân viên quy tập Đội K93 kể: "Mỗi khi đào đúng vị trí là anh em lại hô vang cả núi rừng. Mọi người đều cẩn trọng từng mũi xẻng, nhát cuốc; cẩn trọng nhặt từng mẩu xương, chiếc cúc áo, cây bút, ống bi... Những kỷ vật dù nhỏ nhất cũng được anh em cố gắng tìm và gói ghém cẩn thẩn, ai nấy đều mừng rơi nước mắt, bởi lại có thêm một liệt sỹ chuẩn bị được trở về quê hương thân yêu".
Thắt chặt mối quan hệ
Phần mộ các liệt sỹ được an táng tại Nghĩa trang Liệt sĩ Dốc Bà Đắc, xã Thới Sơn, huyện Tịnh Biên.
Trong gần hai thập kỷ thực hiện nhiệm vụ, mỗi năm, vào mùa khô, Đội K93 lại chia làm hai đi để tìm kiếm, cất bốc và hồi hương hài cốt liệt sỹ quân tình nguyện Việt Nam hy sinh trên đất bạn Campuchia. Mỗi chuyến đi ít nhất cũng hơn 4 tháng, từ cuối tháng 2 đến đầu tháng 7 hoặc từ tháng 10 năm trước đến tháng 2 năm sau mới về nước để chuẩn bị đón Tết Nguyên đán. Ăn Tết xong, khoảng mùng 10 Tết, tất cả anh em trong Đội lại tiếp tục lên đường. Gần hai mươi năm qua, Đội K93 đã đưa hàng nghìn hài cốt liệt sỹ hồi hương.
Trong quá trình thực hiện nhiệm vụ, tại mỗi nơi đóng quân, cán bộ, chiến sĩ Đội K93 luôn thực hiện tốt công tác dân vận, tổ chức tuyên truyền, khám chữa bệnh và cấp thuốc miễn phí cho hơn 4.000 lượt người, nhân dân và lực lượng vũ trang nước bạn Campuchia; thăm hỏi, tặng hơn 1.000 suất quà với số tiền gần 500 triệu đồng…
Đáp lại những việc làm đầy nghĩa tình ấy, người dân Campuchia đã không quản ngại băng rừng, vượt suối dẫn đường, giúp đỡ, tạo điều kiện thuận lợi cho Đội trong quá trình tìm kiếm, cất bốc, hồi hương hài cốt liệt sỹ trên đất bạn.
Theo Đại tá Nguyễn Quốc Thông, số lượng hài cốt liệt sỹ Quân tình nguyện Việt Nam trên đất bạn Campuchia hiện nay còn rất nhiều, nằm rải rác ở các địa bàn như Treang Tro Yeung, Cáp Konl, núi Ki Ri Rum, Ô Cà Quyết, Brây Ta Cui, Pot Manl, Pot Sa Lanh, núi Sa La, Brây, Khmui, núi An Chao...
Trong điều kiện tài liệu, thông tin về nơi chôn cất các liệt sỹ của Việt Nam rất thiếu và ít; theo thời gian, bản đồ sai lệch do địa hình, địa vật thay đổi, khiến công việc tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sỹ hiện nay ở giữa mênh mông núi rừng Campuchia hết sức khó khăn. Do đó, để thực hiện tốt nhiệm vụ thiêng liêng, Ban chỉ huy Đội K93 đã làm tốt công tác giáo dục chính trị tư tưởng, xây dựng ý chí quyết tâm cho cán bộ, chiến sĩ; tổ chức tuyên truyền, vận động nhân dân hiểu rõ về ý nghĩa, tầm quan trọng của công tác tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sỹ. Đồng thời, Đội phối hợp chặt chẽ với các tổ chức, cá nhân trong nước và nước bạn Campuchia, các cựu chiến binh để nắm tình hình, thông tin về mộ liệt sỹ.
Phát biểu tại Lễ truy điệu, cải táng 99 hài cốt liệt sỹ quân tình nguyện Việt Nam hy sinh qua các thời kỳ chiến tranh trên đất bạn Campuchia và trong nước vào ngày 20/7 vừa qua, Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh An Giang Nguyễn Thanh Bình khẳng định, sự hy sinh của các Anh hùng liệt sỹ mãi mãi gắn liền với sự nghiệp vinh quang của Tổ quốc và dân tộc... Do đó, việc tổ chức tìm kiếm hài cốt liệt sỹ là trách nhiệm và nghĩa vụ, nhằm đưa hài cốt các liệt sỹ về quê hương, an nghỉ trong lòng đất mẹ, để người thân và nhân dân có điều kiện viếng thăm, tri ân.