Đẩy mạnh chuyển đổi số tại các tòa soạn báo

Chuyển từ truyền thống sang tòa soạn số

Cuộc cách mạng số đang làm thay đổi mạnh mẽ cách báo chí sản xuất, phân phối và tiêu thụ. Trước sức ép đó, mô hình tòa soạn số với cấu trúc linh hoạt, tích hợp công nghệ, đang dần thay thế mô hình truyền thống. Không còn chia cắt giữa báo in, báo điện tử hay truyền hình, tòa soạn số hướng đến một không gian sản xuất nội dung thống nhất, vận hành đa phương tiện, đa nền tảng nhằm lan tỏa thông tin đến đúng nơi công chúng hiện diện.

Báo Tin tức và Dân tộc (Thông tấn xã Việt Nam), là một trong 10 cơ quan báo chí Trung ương đạt mức “Trưởng thành xuất sắc” về chuyển đổi số trong năm 2024, do Bộ Thông tin Truyền thông (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xếp hạng) và thường xuyên lọt top 5 tờ báo có độ lan tỏa thông tin cao nhất.

Để đạt được kết quả này, Ban biên tập báo đã đầu tư xây dựng Chiến lược về chuyển đổi số của tòa soạn (tầm nhìn tới 2030), đồng thời hằng năm ban hành Kế hoạch về chuyển đổi số của đơn vị; tổ chức, huy động sự tham gia của tất cả các phòng ban. Bên cạnh những đầu tư về hạ tầng số, công nghệ số và an toàn thông tin, báo đã ứng dụng các phần mềm về chuyển đổi giọng nói sang chữ viết (text), phần mềm chuyển text sang phát thanh; sử dụng các ứng dụng hiện đại để dựng tác phẩm truyền hình, bài Megastory, Podcast, Infographics… 

Báo Tin tức và Dân tộc là đơn vị gần như đầu tiên trong làng báo có sản phẩm ảnh 360 độ, thỏa mãn nhu cầu xem và tương tác của người đọc. Báo cũng thực hiện quản lý tòa hiện đại và ứng dụng AI vào các giai đoạn sản xuất: Khảo sát xu hướng, tham khảo bố cục tin bài, tập hợp tư liệu, nghiên cứu SEO, sử dụng AI trong sản xuất tin podcast. Đặc biệt, nội dung, tin bài, thông tin của báo Tin tức và Dân tộc được đăng tải trên nhiều nền tảng khác nhau như các nền tảng sẵn có (trang web, mạng xã hội uy tín và các nền tảng công nghệ số trong nước) hoặc các nền tảng tự xây dựng, vận hành (trang web, ứng dụng trên mobile, tablet, smartTV…).

Báo đã đầu tư cho các trang mạng xã hội YouTube, Face book, Instagram, TikTok. Đặc biệt, báo Tin tức và Dân tộc đã triển khai Mini app đọc báo trên nền tảng Zalo, giúp độc giả tiếp cận thông tin của báo nói riêng và của Thông tấn xã Việt Nam nói chung một cách trực tiếp trên thiết bị cầm tay, nhanh chóng, thuận tiện qua điện thoại di động.

Nhà báo Nguyễn Ngọc Toàn, Tổng Biên tập báo Thanh Niên cho biết, tòa soạn số có các bộ phận chuyên biệt như: Trung tâm sản xuất nội dung số, bộ phận công nghệ báo điện tử, các nhóm nội dung chuyên đề…; hoạt động dựa trên công cụ quản trị tích hợp như: CMS đa nền tảng, hệ thống phân tích dữ liệu, công cụ quản trị mạng xã hội, quản lý nhuận bút, quản lý tác giả… Điểm đặc biệt là báo Thanh Niên tự phát triển các hệ thống quản trị nhân sự, kế toán, quảng cáo và trị sự theo hướng ERP (Enterprise Resource Planning) nhằm tối ưu hiệu quả vận hành, tiết kiệm chi phí; nhưng vẫn bảo đảm chất lượng và tốc độ đưa tin.

Cũng theo nhà báo Nguyễn Ngọc Toàn, chuyển đổi số không chỉ giúp báo Thanh Niên đổi mới phương thức làm báo điện tử mà còn hỗ trợ quá trình chuyển dịch mô hình kinh doanh báo chí. Vì vậy, trong hai năm liên tiếp, báo Thanh Niên đạt mức “Trưởng thành xuất sắc” về chuyển đổi số và nằm trong top 10 báo điện tử lớn nhất Việt Nam theo đánh giá của Bộ Thông tin và Truyền thông (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch).

Tuy nhiên, ông Nguyễn Ngọc Toàn cũng thừa nhận, thách thức lớn nhất trong chuyển đổi số không phải là công nghệ hay thiết bị, mà là tư duy của đội ngũ. Trước tiên cần thay đổi tư duy từ người lãnh đạo đến phóng viên, biên tập viên; phải làm công tác tư tưởng thành công thì những cải cách mới được chấp nhận và thực thi.

Tại báo Người Lao Động, dù là cơ quan báo chí địa phương nhưng cũng đã có bước đi bài bản và khá thành công khi ứng dụng công nghệ số. Ông Tô Đình Tuân, Tổng Biên tập báo Người Lao Động cho biết, từ năm 2021, Đảng ủy Báo đã ban hành nghị quyết chuyên đề về chuyển đổi số và thành lập ban chỉ đạo để triển khai kế hoạch gồm 8 nhóm nhiệm vụ trọng tâm. Trong đó, điểm nhấn là việc ra mắt cổng thu phí báo điện tử “Dành cho bạn đọc VIP” từ tháng 7/2022. Dù gặp nhiều khó khăn về kinh phí do đặc thù là đơn vị tự thu, tự chi; nhưng nhờ sự quyết tâm và cách làm linh hoạt, lượng người đăng ký đọc trả phí ngày càng tăng, góp phần ổn định tài chính cho báo.

“Chúng tôi xác định, nếu chờ đủ tiền rồi mới làm thì sẽ chẳng bao giờ chuyển đổi số thành công. Chuyển đổi số phải bắt đầu từ chính sự sáng tạo trong nguồn lực hiện có. Nhờ chuyển số mạnh mẽ và quyết liệt mà hiện nay Báo đã được Bộ Thông tin và Truyền thông (nay là Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch) xếp hạng là một trong 10 cơ quan báo chí có mức trưởng thành chuyển đổi số xuất sắc toàn quốc, đứng đầu khối báo chí địa phương”, ông Tô Đình Tuân nói.

Những bước đi chiến lược

Hiện nay, bên cạnh chuyển đổi mô hình tòa soạn, các cơ quan báo chí tại Việt Nam cũng đang bước sang giai đoạn nâng cao hơn, tích hợp công nghệ AI (trí tuệ nhân tạo) trong sản xuất và phân phối thông tin. Chẳng hạn như tại báo Người Lao Động, ứng dụng AI đã trở thành chiến lược phát triển trọng tâm.

Ông Tô Đình Tuân cho biết, báo Người Lao Động đã triển khai các chuyên mục, sản phẩm mới như: AI365, Audio AI, MC số…; thậm chí báo in cũng được “công nghệ hóa” với sản phẩm do AI tạo ra. Những loại nội dung này không chỉ đa dạng hóa sản phẩm báo chí mà còn phục vụ tốt hơn nhu cầu cá nhân hóa thông tin của bạn đọc.

“AI sẽ giúp nhà báo tiết kiệm thời gian nhờ tự động hóa các công đoạn thu thập thông tin, phân tích dữ liệu… từ đó có thêm thời gian cho sáng tạo nội dung. Nhưng chúng tôi xác định AI là công cụ, không thay thế nhà báo. Người làm báo cần nắm được bản chất công nghệ để vận dụng hiệu quả chứ không phụ thuộc”, ông Tô Đình Tuân nói.

Mới đây, ngày 12/5/2025, báo Người Lao Động ký kết hợp tác với Tập đoàn MoMo - nền tảng tài chính có hơn 30 triệu người dùng, để mở rộng kênh phân phối nội dung số. Đây là bước đi đột phá trong chiến lược lan tỏa giá trị báo chí thông qua các nền tảng công nghệ phổ biến trong đời sống người dân.

Báo Thanh Niên lại có cách làm riêng từ rất sớm. Từ năm 2016, báo đã xây dựng chiến lược nội dung đa nền tảng, tổ chức đội ngũ phóng viên trẻ, am hiểu xu hướng số hóa. “Khi đó, có nhiều hướng đi khác nhau, nhưng chúng tôi chọn dựa trên dữ liệu và nhờ đó đón đầu được nhu cầu của công chúng trẻ. Việc đầu tư đúng chỗ vào thiết bị và nhân lực giúp đạt hiệu quả cao mà không lãng phí nguồn lực”, ông Nguyễn Ngọc Toàn nói.

Ngoài các kênh báo chí truyền thống, các cơ quan báo chí đều đang mở rộng mạnh mẽ hệ sinh thái mạng xã hội. Báo Người Lao Động hiện có hơn 20 kênh mạng xã hội vận hành hiệu quả, giúp đưa thông tin lan toả đến nhiều đối tượng độc giả, đặc biệt là giới trẻ.

PGS.TS Trần Quang Diệu, Giám đốc Trung tâm Ứng dụng Công nghệ thông tin, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh cho biết, mô hình tòa soạn số không chỉ giúp tối ưu vận hành mà còn giữ vững vai trò định hướng dư luận; đáp ứng tốt hơn nhu cầu thông tin nhanh, chính xác, đa chiều trên các nền tảng. Tuy nhiên, chuyển đổi số trong báo chí không phải là một dự án ngắn hạn, mà là tiến trình lâu dài; đòi hỏi sự đồng bộ về tư duy, tổ chức, nhân sự và công nghệ.

Theo các nhà quản lý báo chí, để chuyển đổi số thành công, các cơ quan báo chí cần chiến lược rõ ràng, sự đồng thuận cao trong nội bộ và đặc biệt là vai trò quyết định của người đứng đầu. Việc chuyển đổi không chỉ để tồn tại mà để tăng sức cạnh tranh. Trong kỷ nguyên số, tin tức không còn là đặc quyền của báo chí. Mạng xã hội, nền tảng chia sẻ video, ứng dụng nhắn tin… đều có thể trở thành nguồn thông tin. Báo chí muốn giữ vững vai trò và uy tín thì buộc phải nâng cao chất lượng nội dung; đồng thời đổi mới cách tiếp cận độc giả từ việc ứng dụng công nghệ số hiệu quả.