Bên lề Quốc hội, đại biểu Trương Thị Mai (Lâm Đồng), Chủ nhiệm Ủy ban về các vấn đề xã hội của Quốc hội đã trả lời báo chí về các quy định, cách tính mới về chế độ đóng bảo hiểm xã hội theo Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi:
* Thưa bà, người lao động quan tâm tới cách tính lương hưu mới, bà có thể giải thích rõ hơn về điều này tại Luật bảo hiểm xã hội sửa đổi lần này?
Hiện nay việc đóng bảo hiểm và hưởng lương đang cao hơn so với cả quá trình đóng bảo hiểm của người lao động, chúng ta đang lấy bình quân của một số năm cuối để tính lương hưu nên rất cao. Sau này sẽ tính lương bình quân cho cả quá trình đóng, như vậy sẽ hợp lý hơn. Nhưng tôi cũng nhấn mạnh để người lao động yên tâm, người đóng bảo hiểm đầu tiên vào ngày 1/1/2018 mới bắt đầu tính theo chính sách này. Và 20 năm sau, những người đóng theo chính sách mới này sẽ hưởng lương hưu bình quân cả cuộc đời đóng bảo hiểm. Nếu tính sớm quá sẽ thiệt thòi cho người lao động vì quá trình tính lương của nước ta thời gian qua có nhiều thăng trầm, mức lương hưu cách đây hơn chục năm rất thấp và sẽ gây khó khăn cho người lao động.
* Liên quan đến vấn đề này là việc tăng tuổi nghỉ hưu, bà giải thích rõ hơn về việc này?
Hiện nay Ủy ban Các vấn đề xã hội của Quốc hội đã trình vấn đề này. Theo Luật Lao động, điều 187 cho phép tăng tuổi nghỉ hưu đối với nhóm quản lý, nhóm chuyên môn, kỹ thuật, đồng thời Luật Lao động cho phép những người lao động nặng nhọc độc hại nguy hiểm ở những địa bàn quá khó khăn thì có thể được giảm tuổi nghỉ hưu. Việc tăng hoặc giảm tuổi nghỉ hưu trong vòng 5 tuổi. Thẩm quyền này Bộ Luật Lao động đang giao cho Chính phủ.
Chúng ta có thể tăng tuổi nghỉ hưu theo Luật Lao động, đến năm 2020 chúng ta có khoảng 50% người lao động tham gia vào bảo hiểm hưu trí thì lúc đó chúng ta có thể đi đồng bộ hơn về chính sách tăng tuổi nghỉ hưu.
Tôi vẫn ủng hộ phương án tăng tuổi nghỉ hưu nhưng phải có lộ trình hợp lý, phù hợp với tình tình kinh tế xã hội. Mỗi năm có thêm khoảng 1 triệu lao động trẻ, do vậy, chúng ta vẫn đang trong thời kỳ cơ cấu lực lượng lao động đang cao hơn tỷ lệ phụ thuộc. Đến lúc nào hai tỷ lệ này bằng nhau thì dứt khoát phải tăng tuổi nghỉ hưu lên.
* Một vấn đề hiện nay là nợ bảo hiểm xã hội đang gây bất lợi cho người lao động, vậy theo bà cần có chế tài xử phạt như thế nào để giảm tình trạng này?
Trong quá trình phát triển kinh tế và cả thời kỳ suy thoái kinh tế, chúng ta sẽ xem xét từng trường hợp cụ thể, có trường hợp cố ý, có trường hợp do khách quan của doanh nghiệp… Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi tăng cường thêm xử lý trách nhiệm với các doanh nghiệp đóng bảo hiểm xã hội cho người lao động như đồng bộ với việc này với Luật Hình sự sửa đổi, sẽ quy định tội chiếm dụng tiền đóng bảo hiểm xã hội của người lao động, hai là trốn đóng bảo hiểm xã hội.
Tăng chế tài chúng ta thực hiện nhiều lần nhưng mới là xử phạt vi phạm hành chính, với số tiền phạt tăng thêm nhưng nợ đọng vẫn là vấn đề nhức nhối và ảnh hưởng tới người lao động. Do đó về dài hạn, Bộ Luật Hình sự sắp tới trình ra nên bổ sung thêm một số tội tăng tinh thần trách nhiệm của doanh nghiệp. Còn với trường hợp do khách quan, do kinh doanh gặp khó khăn thực sự nên quy định xử lý đúng mức để tạo điều kiện một mặt doanh nghiệp làm ăn bình thường, người lao động bảo đảm chính sách an sinh xã hội.
* Có nhiều ý kiến cho rằng Quỹ bảo hiểm xã hội có nguy cơ bị vỡ, để xử lý vấn đề này theo bà sẽ triển khai như thế nào?
Báo cáo của tôi trước Quốc hội về tỷ lệ thu chi hiện đang trong tình trạng tăng chi nhưng đang giảm thu và có nguy cơ. Nếu chúng ta điều chỉnh chính sách thì nguy cơ vỡ quỹ sẽ không như dự kiến hiện nay của Chính phủ mà sẽ kéo dài hơn.
Điều chỉnh chính sách hiện này là mức đóng ngưỡng của tiền lương hưu cho hợp lý lơn và tăng tuổi nghỉ hưu căn cứ trên điều 187 của Bộ Luật Lao động và như vậy tăng thời gian làm việc và giảm thời gian hưởng.
Bên cạnh đó là một số chính sách khác như giảm trợ cấp 1 lần, tăng đối tượng dưới 3 tháng phải có hợp đồng lao động, hoặc bổ xung đối tượng là học viên quân đội, công an, cơ yếu; đối tượng lao động nước ngoài tại Việt Nam, bổ xung lượng cán bộ không chuyên trách tại xã phường và như vậy người tham gia bảo hiểm xã hội nhiều hơn và sẽ tăng tiền đóng quỹ lên, từ đó thời gian dự báo vỡ Quỹ sẽ lâu hơn dự báo hiện nay.
* Cũng có ý kiến cho rằng bộ máy quản lý BHXH cồng kềnh và có những thiệt hại khi đầu tư ngoài ngành, theo bà phải khắc phục hiện tượng này như thế nào?
Quản lý BHXH hiện nay thu và chi theo luật và như vậy an toàn, trừ việc đầu tư cho một công ty tài chính của Ngân hàng Nông nghiệp làm ảnh hưởng một phần đến Quỹ. Tuy nhiên, nếu thực hiện theo Luật thì việc quản lý Quỹ BHXH sẽ an toàn vì nguồn vốn này đầu tư vào Ngân hàng Nhà nước, trái phiếu Chính phủ.
Chi phí cho bộ máy quản lý BHXH, theo đề xuất của Ủy ban Các vấn đề xã hội của Quốc hội sẽ lấy từ việc sinh lời chứ nhất quyết không lấy từ nguồn đóng của người lao động và sử dung lao động. Mức tỷ lệ theo đề nghị của chúng tôi là 3 năm Chính phủ báo cáo Ủy ban thường vụ Quốc hội để xem xét mức chi hợp lý.
Chúng tôi cũng yêu cầu BHXH tăng cường quản lý bằng công nghệ thông tin, và thực hiện xã hội hóa như thuê bưu điện chi trả trên địa bàn; thông qua việc thu bảo hiểm từ cơ quan thuế và sự tham gia của một số cơ quan nữa để giảm xuống bộ máy xuống và tổ chức hoạt động hiệu quả hơn.
* Để nâng khả năng thực thi với Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi, theo bà Luật này cần có quy định nào mới không?
Chính sách với bảo hiểm hưu trí là đóng dài hạn cho cả cuộc đời, và khi không đi làm, họ sống bằng tiền lương hưu. Do đó, đây là chính sách an sinh trụ cột số một trong các chính sách bảo hiểm nên các cơ quan quản lý nhà nước phải đảm bảo cho việc thực thi pháp luật và cả tổ chức công đoàn trong việc thực thi pháp luật. Do đó, trong nỗ lực thực thi, tôi cho rằng việc giao sổ lại cho người lao động sẽ được giám sát tốt hơn, từ trước đến nay mình không đưa sổ nên họ không biết là đóng được bao nhiêu năm và đóng bao nhiêu tiền.
Việc giao sổ cho người lao động để nếu có vấn đề gì thì sẽ khởi kiện ra tòa, như vậy quá trình giám sát sẽ tốt hơn, tăng quyền tự bảo đảm an sinh cho người lao động, họ không phó thác cuộc đời mình cho Nhà nước, cho doanh nghiệp.
Đồng thời Luật Bảo hiểm xã hội sẽ khuyến khích việc đóng bảo hiểm tại khu vực phi chính thức, Nhà nước sẽ hỗ trợ cho những người thu nhập thấp một phần nào đó để họ tham gia vào chính sách bảo hiểm hưu trí. Từ trước đến nay họ tự đóng nên rất thấp, đến nay mới chỉ có khoảng 150.000 người đóng, giờ nếu chúng ta hỗ trợ thì đối tượng đóng bảo hiểm sẽ tăng lên.
* Xin cám ơn bà!
Xuân Minh(thực hiện)