Là khu vực cung cấp chủ yếu lượng gạo xuất khẩu và đóng vai trò quan trọng đảm bảo an ninh lương thực quốc gia, nhưng cuộc sống nhà nông các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) vẫn còn khó khăn. Nguyên nhân chủ yếu là do giá trị, cụ thể là giá cả đầu ra của hạt gạo mà người dân làm ra vẫn chưa tương xứng với công sức “một nắng hai sương” của họ.
|
Nhà nông vẫn đang “rối bời” trước khuyến cáo của ngành chức năng về trồng giống lúa nào để nâng cao thu nhập. |
Trồng lúa chất lượng cao và từng bước thu hẹp diện tích giống IR50404 - vốn cho năng suất cao nhưng phẩm cấp thấp - là giải pháp được ngành nông nghiệp “quyết liệt” triển khai từ nhiều năm nay. Thế nhưng thực tế người nông dân không thể không băn khoăn, khi mỗi cuối vụ, lúa chất lượng cao khó bán trong khi lúa IR50404 lại được tiêu thụ tốt.
“Đắng miệng” với lúa chất lượng cao
Vụ đông xuân 2012-2013, gia đình anh Hậu ở huyện Hồng Ngự (Đồng Tháp) “xuôi tai” theo sự vận động của ngành nông nghiệp nên quyết định chuyển hơn 3 ha sang chuyên canh giống lúa Jasmine chất lượng cao đang được các nhà nhập khẩu săn đón. Niềm vui đâu không thấy, hiện gia đình anh đang “tơ vò trăm mối” vì thương lái trả giá thấp, không bù được chi phí đầu tư. Đưa tay chỉ từng bao lúa được chất ngay ngắn trong góc nhà, anh Hậu buồn bã: “Đã tốn công chăm sóc nhiều hơn, chi phí cao hơn và năng suất thấp hơn nhưng hiện giá bán loại lúa này chỉ nhỉnh hơn lúa chất lượng thấp chỉ từ 100 - 300 đồng/kg. Hôm qua, thương lái chỉ trả 4.800 - 5.000 đồng/kg lúa tươi, thấp hơn cùng kỳ năm ngoái hơn 1.000 đồng/kg. Với giá trên, nhà nông chúng tôi cầm chắc thua lỗ, nhà nào may thì hòa vốn”.
Theo kế hoạch của ngành nông nghiệp, các tỉnh An Giang, Đồng Tháp, Long An, Cần Thơ… sẽ mở rộng diện tích vùng lúa hàng hóa chất lượng cao lên khoảng 1 triệu ha để xuất khẩu. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cũng khuyến cáo, diện tích sản xuất giống lúa phẩm cấp thấp chỉ nên dao động ở mức 15 - 20% và ngành nông nghiệp các địa phương phải có kế hoạch cụ thể khuyến cáo nông dân hạn chế sử dụng giống lúa này vì nguy cơ khó tiêu thụ cũng như khó cạnh tranh trên thị trường xuất khẩu.
Thực hiện nghiêm chỉ đạo của ngành, vụ đông xuân vừa qua, hơn 70% diện tích lúa các tỉnh ĐBSCL được trồng những giống hạt dài hoặc Jasmine. Tại tỉnh Kiên Giang, diện tích lúa thơm chiếm hơn 70%, tương đương 220.000 ha, thành phố Cần Thơ là gần 65.000 ha… Hầu hết nhà nông gieo trồng giống lúa thơm Jasmine hay lúa chất lượng cao OM4900 và hiện vẫn đang phải trữ hàng chục tấn lúa trong nhà vì giá xuống thấp mà thương lái cũng không mặn mà thu mua.
IR50404 được “săn đón”
Ngược lại với không khí “chợ chiều” của thị trường lúa chất lượng cao, giống lúa chất lượng thấp IR50404 trong vụ đông xuân vừa qua bất ngờ được ưa chuộng trên thị trường. Theo khảo sát của phóng viên, hiện giá lúa IR50404 được thu mua tại ruộng dao động ở mức 4.400 - 4.800 đồng/kg và được thương lái tích cực tìm mua. “Tôi vừa bán 10 tấn lúa tươi giống IR50404 cho thương lái tại ruộng với giá 4.450 đồng/kg, tăng 200 đồng/kg sau khi Nhà nước triển khai chương trình mua lúa gạo tạm trữ. Giống lúa chất lượng thấp năm nay trúng đậm, năng suất có nơi đạt 12 tấn/ha, giá cả lại nhích lên nên lợi nhuận của nhà nông tăng so với các vụ trước. So sánh với lúa chất lượng cao, lúa IR50404 tuy giá thấp hơn nhưng bù lại năng suất lại cao hơn gấp 2 lần. Quan trọng hơn là giống lúa này dễ tiêu thụ”, anh Lộc ở huyện An Phú (An Giang) tính toán.
Theo Hiệp hội Lương thực Việt Nam, năm 2013, dự kiến các doanh nghiệp sẽ cần khoảng 800.000 tấn gạo chất lượng cao cung cấp cho đối tác. Tuy nhiên, hiện thị trường xuất khẩu loại gạo này chưa nhiều và các doanh nghiệp vẫn chỉ tìm mua các giống lúa có phẩm cấp thấp để chế biến xuất khẩu theo đơn đặt hàng. Thực tế, hiện nhiều nước có nhu cầu nhập gạo cấp thấp hoặc gạo cấp cao trộn lẫn với gạo cấp thấp nên gạo IR50404 vẫn xuất khẩu được. Trong khi đó, Việt Nam chưa có thương hiệu gạo riêng nên rất khó khăn trong việc cạnh tranh với các quốc gia khác, đặc biệt ở phân khúc gạo cấp cao. Ngoài ra, doanh nghiệp xuất khẩu trong nước hầu hết có quy mô nhỏ, chưa chú trọng đến việc xây dựng vùng nguyên liệu cũng như kế hoạch xuất khẩu lâu dài. Thực tế, các doanh nghiệp này còn thụ động, có gì bán nấy chứ chưa định hướng được thị trường…
Bài và ảnh: Lê Nghĩa
Bài 2: Mục tiêu là tăng “chất”