Rong ruổi trên những nẻo đường quê tháng 8, chợt tiếng trống múa lân trong ngõ nhà ai rộn lên từng hồi làm lòng tôi chợt thấy xuyến xao bao nỗi niềm nhớ thương và tiếc nuối. Giờ đã vào đầu tháng 8 âm lịch, trẻ con đã rục rịch chuẩn bị những buổi tập đầu tiên cho những “tiết mục” múa lân Trung thu. Nơi nào muộn thì lúc này cũng hoàn thành xong việc đúc đầu lân. Vọng hồn trẻ thơ về quê hương mà nhớ những mùa Trung thu cũ, mắt bỗng cay xè...
Là trẻ con, mà trẻ con quê nữa thì Trung thu thật là một cái Tết theo đúng nghĩa. Cuối tháng 7 âm lịch, chúng đã lon ton chạy theo anh, theo chị, tìm đất sét, tìm giấy vở cũ để làm đầu lân. Một xóm hồi đó chỉ có 1 cái đầu lân duy nhất mà thôi. Cả bọn trẻ con háo hức tập trung vào khoảng sân rộng để xem các anh lớn làm đầu lân lúc rảnh. Ba mẹ nào lúc đầu cũng la nhưng rồi cũng xí xóa cho những đứa con thơ trong cuộc vui mỗi năm chỉ có một lần. Vậy là không kể trưa nắng hay đêm tối, cứ xong bài vở, xong cơm nước là lại háo hức chạy qua xem đầu lân làm tới đâu rồi
Đến lúc múa, tôi hồi nào cũng chạy theo xem. Vào nhà nào, các chú, các bác, các dì cũng vui mừng ra mặt. Tiền thì không có cho nhiều nhưng họ xem, họ cổ vũ trong lúc những “nghệ sỹ” múa lân nghiệp dư nhí đang nhảy, đang huơ chân múa tay theo từng nhịp trống dồn. “Tùng tùng cắc cắc tùng tùng....”. Càng nghe tiếng trống, lòng trẻ thơ quê nghèo càng rạng rỡ, càng hào hứng. Khi xong những ngày Trung thu, cả bọn làm cái lễ “Đốt đầu lân”. Đầu lân thường được đem ra ngã ba để đốt. Rồi chia tiền. Nói chia cho vui chứ có được mấy đồng đâu. Rốt cục cũng mua bánh kẹo, ngồi lại vui với nhau, hát hò rồi giải tán trong không khí hào hứng như vừa thành công trong một việc rất lớn
Vui không kém cũng là lúc được phát quà. Ngày nhỏ, quà của chúng tôi là những cái bánh chưng, bánh thuẩn mà các bà, các mẹ, các chị chung nhau lại, tranh thủ thời gian làm. Bởi vậy, trong buổi phát quà, tôi cũng như lũ bạn cùng trang lứa vừa háo hức, vừa thấy thật ý nghĩa. Chúng tôi được quan tâm từ chính bàn tay của người thân, của bà con hàng xóm. Món quà chúng tôi được tặng có một phần mồ hôi, công sức trực tiếp của bà, của mẹ, của chị. Điều ấy không thể nào quên được.
* *
*
Giờ, Trung thu về, mỗi nhà kha khá đều mua cho con mình một cái đầu lân nho nhỏ để vui, mua thật nhiều kẹo bánh ở chợ về để thưởng. Nhưng không thể nào tìm lại được cái không khí ngày cũ. Lũ trẻ nửa quê nửa phố giờ không thèm đến nhận quà Trung thu bởi nhận cũng là đồ mua ngoài chợ, mà đồ đó có khi ba mẹ chúng mua cho còn ngon hơn. Chúng sợ mất khoảng thời gian dành cho game, cho chat, cho những cuộc vui dưới phố quay cuồng.
Ba mẹ chúng thì cứ quăng vài chục ngàn, có người cả trăm ngàn vào cho ban tổ chức để mong mua một niềm vui cho con mình, để hoàn thành cái phần trách nhiệm, để khỏi thua kém bà con hàng xóm. Cuộc sống ngày càng hiện đại thì những món quà Trung thu cho con trẻ ngày càng mất dần ý nghĩa. Nó chỉ là những cây kẹo, những gói bánh vô hồn cho dù ngon hơn, xịn hơn những cái bánh chưng, bánh thuẩn ngày xưa rất nhiều lần. Tiền có thể mua được chúng nhưng không thể mua được tình yêu thương và sự quan tâm thật sự của những người thân
Múa lân giờ thì loạn xạ. Mỗi xóm cũng gần chục cái. Có khi đụng đầu, gây gổ, choảng nhau ngay trong đêm rằm Trung thu. Người ta sợ đến nỗi phải đóng cổng lại. Rồi những nhà có tiền nhiều lại bày trò treo lên thật cao, bắt những đứa trẻ phải trèo lên lấy, hay bắt chúng phải làm trò “phun lửa”. Lũ trẻ giờ cũng “kén” nhà để vào múa. Chúng thường chọn nhà giàu. Mà múa xong, bị trả ít tiền, lại sẵn sàng chửi tục hoặc chê ít ngay trước mặt chủ nhà.
Xong cuộc, chia tiền nhau không đều lại xích mích, cãi cọ nhau. Về tới nhà, có đứa còn ấm ức. Vậy Trung thu để làm gì? Đành rằng mỗi thời mỗi khác. Cuộc sống phát triển đòi hỏi những thay đổi nhất định về nhiều mặt, trong đó có văn hóa truyền thống. Nhưng cứ nhớ về Trung thu xưa, nhìn Trung thu nay lại có phần gì đó tiếc nuối không chỉ cho riêng lũ em, lũ cháu quê nhà mình mà còn cho bao nhiêu trẻ em Việt Nam khác, trên những miền quê đang từng ngày thay đổi khác
Nguyễn Thành Giang