Ngày trước, ở các vùng miền núi, có một loại rau đã từng nhiều năm làm thức ăn chính dài ngày cho bộ đội ta trong những năm kháng chiến. Ngày nay, loại rau này vẫn còn xanh ngát các triền đồi mỗi khi mùa đông bắt đầu về, đó chính là rau cải trời. Đúng thế, mỗi năm, mỗi độ mùa về, rau cải trời nhờ có nước mưa, mọc tự nhiên và xanh tốt lạ thường.
Mùa của cải trời bắt đầu khi những cơn gió lạnh tràn về đến hết mùa xuân. Khi đó trên các nương rẫy, các cánh đồng xa, rau cải trời nhú mầm rồi mọc thành từng đám. Sau khi mọc lên khỏi mặt đất, cây mầm lớn nhanh, độ một tuần sau cây cao khoảng 30 cm thì lá và đọt trở nên mơn mởn, xanh non và tốt tươi. Thông thường, ta chọn hái phần đọt lá non để chế biến thức ăn. Phải nói, rau cải trời chế biến món gì ăn cũng thơm ngon, ngọt ngào và giàu hương vị. Đơn giản nhất là rau cải trời luộc chấm mắm, cũng có thể rau cải trời nấu canh, ăn sống hoặc ngon hơn là xào với các loại thịt.
Ngày đó, tôi còn nhớ cứ mỗi khi trời trở lạnh, mẹ đội nón ra đồng, chọn những chỗ đất vừa mới dọn đốt xong, rau cải trời mọc trên nền đất tro than tươi tốt mẹ hái về. Mỗi bữa một cách chế biến khác nhau nhưng thật đơn giản. Mẹ xào với thịt heo mỡ, với thịt rừng, cũng có khi nấu canh kèm với bông bí, mướp non; có lúc luộc chấm nước mắm giã với cây ngò thơm… Dù chế biến kiểu gì, rau cải trời vẫn cho một màu xanh ngắt, có hương thơm riêng. Đặc biệt mùi vị của loại rau này rất dễ chịu, cảm giác thích ăn và khi ăn sẽ không bao giờ biết ngán.
Vào những năm 80 của thế kỷ trước cuộc sống còn nghèo, được ăn cơm gạo lúa đỏ với rau cải trời mỗi độ đông về là không gì ngon bằng. Nồi cơm gạo đỏ mới nấu mở ra thơm dẻo, hạt gạo chín căng tròn, cả nhà ngồi quây quần bên mâm cơm đơn giản với món rau cải trời bên bếp lửa thế mà ấm lòng, chắc dạ, nhớ đời.
Mùa đông, do trời mưa lụt dầm dề, các loại rau khác chết hết, chỉ có rau cải trời xanh tốt. Một phần cũng vì thế, nó giúp rất nhiều người sống ở quê đi qua thời khốn khó, nên người. Những mùa đông, những bữa cơm rau cải trời xa lắc bây giờ nhớ lại cảm thấy nao lòng. Bây giờ ở quê, rau cải trời không nhiều như xưa nữa nhưng không phải vì thế mà loại rau này mất đi. Ngày nay, do cuộc sống khấm khá, rau cải trời không còn là rau chủ lực trong bữa ăn nữa song nó cũng thường có mặt trong mỗi bữa ăn gia đình ở miền quê.
Mỗi lần đông đến, thèm rau cải trời, tôi gọi chị ở quê ra đồng hái rồi gửi lên cho tôi. Vẫn chế biến đơn giản theo kiểu ngày xưa nhưng bữa ăn có rau cải trời hôm ấy, cả gia đình tôi ăn cảm giác thật ngon lành. Tôi chợt nghĩ, có lẽ mình sẽ đem loài rau trời cho thân thương này về trồng trong một góc sân nhà để gia đình mình ở phố nhưng sẽ có những bữa ăn ngon thường xuyên như thế này.
Tuy An