Ngày khai trường ở những thị xã, thành phố tấp nập như một ngày hội với những tà áo dài nữ sinh đạp xe trên phố, khuôn mặt cậu học trò hồn nhiên nói cười, tiếng trồng trường rộn rã bên những mái đầu người thầy điểm bạc bụi phấn thời gian… Còn ở miền núi rừng xa xôi, ngày khai trường đơn sơ, giản dị nhưng thiêng liêng như một cái Tết. Tết của đất trờì mở ra một năm mùa màng lúa ngô tốt tươi, ngày “Tết” khai trường mở ra một mùa chữ no chữ.
Tháng 9, sau này về miền xuôi tôi biết, nắng thu vẫn còn gay gắt. Thế mà ở đây, sương đã buông mành lối ngõ sớm mai. Những em bé bản Thái mọi ngày bận bịu dắt trâu lên đồi cao, hôm nay í ới gọi nhau đến trường. Quyển sách, tập vở trắng tinh mẹ vừa sắm chiều qua bằng mấy ếp gạo thơm cứ nhảy tung tăng trong chiếc túi đeo ngang vai mấy cậu bé khôi ngô đang mải reo hò đuổi theo nhau trên trường. Khai giảng là gì? Em chưa biết. Nhưng đó là ngày mẹ bảo thôi đừng lên nương, không phải hái rau, cắt cỏ… đến trường tìm thầy, tìm cô xin con chữ. Hồn nhiên là thế mà cũng trang trọng là thế.
Ngày ấy trường của chúng tôi cũng chỉ là mấy mái nhà tranh nằm nép bên đồi. Bãi đất phẳng phiu là cái sân trường mà bất cứ đứa trẻ nào ở đây cũng nhớ. Chỉ có một chấm đỏ, lá cờ Tổ quốc đỏ tươi bay phấp phới trên cây tre thẳng tắp còn tươi nguyên thế mà khiến cỏ cây, trời đất bỗng trở nên thiêng liêng đến lạ. Những thầy, cô giáo già như những mẹ, những bác của chúng tôi ngày nào từ miền xuôi lên đây giờ cũng làm nương, kiếm củi thành thạo như người trong bản. Những thầy giáo trẻ hôm qua còn khoác ba lô lên dốc, lưng vẫn đeo cây đàn ghita hồ hởi đem ánh sáng, tiếng hát, nụ cười lên với núi rừng giờ cũng nghiêm trang đứng chào cờ trên sân trường ấy. Thế rồi một hồi trống vang lên, trái tim như muốn nhảy nhót trong lồng ngực. Thế là khai trường đấy, năm học mới đấy, một mùa chữ đấy. Thầy cô sẽ giúp mình hái chữ trên chiếc bảng đen gác bên vách nứa. Những con chữ tròn lắm, đẹp lắm, bọn trẻ con chất phác như đá núi, măng rừng cứ tròn miệng ê a đọc. Trong những cặp mắt trong veo ngày hôm ấy mọi thứ đều diệu kì như được sinh ra lần thứ hai trong đời.
Trời đã sang trưa, con đường đi học với những tán cây lúp xúp vẫn véo von tiếng chim. Cậu bé đi về bàn chân tung tăng, chiếc túi sách có quyển vở nguệch ngoạc những con chữ đầu tiên nhưng mà quý lắm. Chỉ mai này nó sẽ đầy ắp chữ như bồ thóc mỗi vụ mùa. Thế rồi đêm ấy những cậu bé, cô bé ngủ thiếp đi vẫn mơ màng nghe tiếng trống trường, có lá cờ đỏ, mảnh sân trường xinh xắn. Ngày khai trường của tuổi thơ tôi chỉ có thế thôi mà không thể nào quên.
Bùi Việt Phương