Việt Nam tham gia gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc - Bài 1: Điểm sáng của đối ngoại quốc phòng

Để góp phần làm rõ hơn những kết quả trong hoạt động của lực lượng gìn giữ hòa bình Việt Nam cũng như phương hướng triển khai, hợp tác thời gian tới, phóng viên Thông tấn xã Việt Nam thực hiện loạt 3 bài viết: “Việt Nam tham gia gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc - Dấu ấn và tương lai”.

Bài 1: Điểm sáng của đối ngoại quốc phòng Việt Nam

Là cơ chế đặc biệt trong khuôn khổ Liên hợp quốc, ra đời từ năm 1948, hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc được thể hiện dưới hình thức các Phái bộ, triển khai tại các khu vực đã tạm dừng xung đột hoặc đã có thỏa thuận hòa bình để gìn giữ hòa bình tại khu vực này. Đối với Việt Nam, ngay từ thập niên 90 của thế kỷ XX, Việt Nam đã bắt đầu thể hiện trách nhiệm đối với nỗ lực gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc thông qua việc đóng góp tài chính cho các hoạt động này.

Ngày 7/6/2019 đánh dấu một sự kiện quan trọng khi lần thứ hai Việt Nam được Đại hội đồng Liên hợp quốc chọn trở thành Ủy viên không Thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc với số phiếu cao kỷ lục 192 trong tổng số 193 nước thành viên. Đây là sự ghi nhận quan trọng, sự đánh giá cao của cộng đồng quốc tế đối với vai trò và những đóng góp xứng đáng của Việt Nam vào công việc quốc tế và khu vực; thể hiện vị thế, uy tín ngày càng cao của Việt Nam trên trường quốc tế. Một trong những việc làm cụ thể của Việt Nam được cộng đồng quốc tế ghi nhận là việc Quân đội nhân dân Việt Nam chủ động tham gia đóng góp tích cực vào hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc.

Góp phần đề cao hình ảnh đất nước yêu chuộng hòa bình

Nghị quyết Đại hội XII của Đảng xác định: “Chủ động, tích cực tham gia các cơ chế đa phương về quốc phòng, an ninh, trong đó có việc tham gia các hoạt động hợp tác ở mức cao hơn như hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc…”. Chủ trương này cũng thể hiện trong Chiến lược Hội nhập quốc tế và đối ngoại về quốc phòng theo đường lối của Đảng, được nêu rõ trong Sách trắng Quốc phòng Việt Nam 2019: “…giữ nước từ sớm, từ xa bằng biện pháp hòa bình; tạo lập và củng cố niềm tin bảo vệ lợi ích quốc gia - dân tộc; bảo đảm bình đẳng cùng có lợi; giữ vững môi trường hòa bình, ổn định để phát triển đất nước; kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại, tạo sức mạnh tổng hợp, tăng cường vị thế quốc tế và độc lập, tự chủ của đất nước. Việt Nam đẩy mạnh hội nhập quốc tế và đối ngoại quốc phòng theo phương châm “Tích cực, chủ động, chắc chắn, linh hoạt, hiệu quả” nhằm phát huy sức mạnh tổng hợp, giữ vững môi trường hòa bình, ổn định, tranh thủ tối đa sự đồng tình, ủng hộ của cộng đồng quốc tế; tăng cường lòng tin chiến lược, duy trì môi trường hòa bình…” và “Việt Nam tiếp tục đóng góp thực chất và mở rộng quy mô, phạm vi tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc”.

Tháng 12/2013, Đề án Quân đội tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Ngay sau đó, Trung tâm Gìn giữ hòa bình Việt Nam đã được thành lập ngày 27/5/2014. Để đáp ứng nhu cầu, nhiệm vụ công tác, Trung tâm Gìn giữ hòa bình Việt Nam được nâng cấp thành Cục Gìn giữ hòa bình Việt Nam, ra mắt vào tháng 1/2018, song song với việc tổ chức chuyển giao Tổ công tác liên ngành về Gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc từ Bộ Ngoại giao sang Bộ Quốc phòng. Từ khi thành lập đến nay, cơ quan này đã hoàn thành tốt các nhiệm vụ công tác về đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, sĩ quan; triển khai lực lượng tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình tại các Phái bộ.

Sau 5 năm, Việt Nam đã triển khai hàng trăm quân nhân tham gia gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc, trong đó có 43 lượt sĩ quan đi làm nhiệm vụ trên cương vị cá nhân và 126 sĩ quan, quân nhân chuyên nghiệp thuộc biên chế của của hai Bệnh viện dã chiến cấp 2 tại Phái bộ gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc tại Nam Sudan.

Bệnh viện dã chiến cấp 2 số 1 là hình thức triển khai lực lượng gìn giữ hòa bình cấp đơn vị đầu tiên của Việt Nam tại một Phái bộ gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc. Bắt đầu đi vào hoạt động từ tháng 10/2018 tại Nam Sudan, sau hơn 12 tháng hoạt động, Bệnh viện đã thu dung, điều trị cho hơn 2.000 bệnh nhân; được đánh giá cao về kết quả thực hiện nhiệm vụ. Phó Tổng thư ký Liên hợp quốc phụ trách hoạt động gìn giữ hòa bình và Cố vấn Quân sự tại Sở Chỉ huy Liên hợp quốc tại New York gửi thư cảm ơn đến Chính phủ Việt Nam về sự đóng góp của Bệnh viện dã chiến cấp 2 số 1.

Thực hiện Nghị quyết của Liên hợp quốc về Phụ nữ, hòa bình và an ninh, trong 5 năm qua, Việt Nam đã cử 3 sĩ quan nữ tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình theo hình thức cá nhân và 20 nữ quân nhân trong đội hình Bệnh viện dã chiến cấp 2, cao hơn tỷ lệ khuyến khích 15% do Liên hợp quốc đưa ra, được Liên hợp quốc hết sức ghi nhận.

Tại địa bàn Phái bộ, các sĩ quan Việt Nam đã và đang hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao. Trong số hơn 30 lượt sĩ quan đã kết thúc nhiệm kỳ công tác, 7 sĩ quan đã hoàn thành ở mức xuất sắc, phát huy tốt phẩm chất và truyền thống của người chiến sĩ Quân đội nhân dân Việt Nam - “Bộ đội Cụ Hồ”; góp phần đề cao hình ảnh đất nước, dân tộc Việt Nam yêu chuộng hòa bình và được Liên hợp quốc đánh giá cao và tặng thưởng Huân chương Vì sự nghiệp hòa bình.

Đánh giá về hiệu quả công tác của sĩ quan Việt Nam tại các Phái bộ gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc, Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh, Ủy viên Trung ương Đảng, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng, Trưởng ban Chỉ đạo về việc Việt Nam tham gia gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc khẳng định, Quân đội Việt Nam luôn rất chủ động, sẵn sàng, thích ứng tốt với nhiệm vụ giúp đỡ các nước khác củng cố hòa bình, tái thiết đất nước. Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh nhấn mạnh: “Điều này được thể hiện trong 5 năm vừa qua, các sĩ quan của Việt Nam lên đường làm nhiệm vụ ở các cương vị khác nhau đều thực hiện xuất sắc nhiệm vụ. Đặc biệt, sĩ quan Việt Nam không vi phạm các quy định, kỷ luật của Liên hợp quốc. Điều này không dễ dàng đạt được khi hoạt động ở những môi trường phức tạp.”

Thiếu tướng Hoàng Kim Phụng, Cục trưởng Cục Gìn giữ hòa bình Việt Nam cho rằng, hiếm có lực lượng quân sự nào lại có tác phong gần dân, biết tận dụng hậu cần tại chỗ, biết chia sẻ những khó khăn, nỗi đau của nhân dân như Quân đội Việt Nam. Người đứng đầu Cục Gìn giữ hòa bình Việt Nam khẳng định, những sự gần gũi nhỏ bé đó đã tạo nên một nét đặc trưng của sĩ quan Việt Nam, những người sĩ quan sống trong lòng dân, luôn luôn cố gắng tạo ra môi trường hòa hiếu, có cử chỉ nhân ái trong một hoạt động mang tính nhân đạo, nhân văn rất cao như hoạt động gìn giữ hòa bình. Kinh nghiệm các sĩ quan Việt Nam đã tích lũy được qua quá trình công tác tại các Phái bộ là những kinh nghiệm rất mới, mang tính thực tế cao, gây được ấn tượng sâu sắc đối với lực lượng quân đội của các nước đối tác đang công tác cùng địa bàn, đồng thời để lại dấu ấn rất mạnh mẽ về hình ảnh của người lính Cụ Hồ trong lòng nhân dân Nam Sudan và Cộng hòa Trung Phi.

Theo đúng tinh thần của Đề án tổng thể về việc Việt Nam tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc và Đề án Quân đội tham gia gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc, Việt Nam vẫn đang tích cực chuẩn bị những bước đi cần thiết cho Đội Công binh để thời gian tới sẵn sàng triển khai tại Phái bộ gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc phù hợp.

Thúc đẩy hợp tác quốc tế trong gìn giữ hòa bình

Trên cơ sở huấn luyện về gìn giữ hòa bình tại Liên hợp quốc tại Cục Gìn giữ hòa bình Việt Nam thời gian qua và qua kiểm tra thực tế, tháng 6/2018, Liên hợp quốc đã công nhận Cục Gìn giữ hòa bình Việt Nam là một trong bốn Trung tâm Huấn luyện quốc tế ở khu vực để triển khai huấn luyện theo chương trình Đối tác 3 bên (Việt Nam, Liên hợp quốc và một nước đối tác). Trong hai năm 2018, 2019, Việt Nam đồng chủ trì với Liên hợp quốc và Nhật Bản tổ chức hai khóa huấn luyện vận hành trang bị công binh hạng nặng cho các lực lượng của Việt Nam và các nước trong khu vực. Đặc biệt, Liên hợp quốc đã chọn Việt Nam là địa điểm đăng cai tổ chức nhiều khóa tập huấn.

Việc Việt Nam được lựa chọn trở thành địa điểm huấn luyện các lực lượng gìn giữ hòa bình cho Liên hợp quốc tại Đông Nam Á một lần nữa cho thấy đánh giá cao của Liên hợp quốc đối với những cam kết và kết quả tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc của Việt Nam. Bên cạnh đó, tại Hội nghị Tư lệnh Quốc phòng các nước Liên minh châu Âu - EU tháng 8/2018, EU chính thức mời Việt Nam cử cán bộ tham gia đội giảng viên huấn luyện cơ động tại một số Trung tâm huấn luyện Gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc của EU tại Trung Phi, Somalia, Mali hoặc tại một số nước châu Âu.

Ngày 26/4/2019, tại Bang Kok (Thái Lan), Việt Nam đã nhận bàn giao cương vị Chủ tịch Hiệp hội các Trung tâm Gìn giữ hòa bình khu vực châu Á - Thái Bình Dương (AAPTC) năm 2020 từ nước chủ nhà Thái Lan trong khuôn khổ Hội thảo, Hội nghị thường niên AAPTC. Đây cũng là lần đầu tiên Việt Nam đảm nhận cương vị này kể từ khi chính thức tham gia vào hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc năm 2014 và là một thành viên của AAPTC.

Thông qua hợp tác quốc tế trong lĩnh vực gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc, vị thế của Quân đội nhân dân Việt Nam đã không ngừng được nâng cao, trở thành một trong những điểm sáng trong công tác đối ngoại quốc phòng. Xác định sự hỗ trợ của quốc tế, bao gồm Liên hợp quốc và các nước đối tác là một nhân tố quan trọng, đóng góp vào công tác chuẩn bị lực lượng và triển khai thành công đến các Phái bộ, Bộ Quốc phòng Việt Nam đã tích cực, chủ động chỉ đạo triển khai các nhiệm vụ hợp tác quốc tế trong lĩnh vực gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc.

Tính đến thời điểm hiện tại, Bộ Quốc phòng Việt Nam đã ký 9 Bản ghi nhớ (MOU) về hợp tác gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc với các nước đối tác gồm: Australia, Trung Quốc, Pháp, Ấn Độ, Nhật Bản, New Zealand, Liên bang Nga, Hàn Quốc, Hoa Kỳ, và một Bản ghi nhớ với Liên hợp quốc về triển khai Bệnh viện dã chiến cấp 2 số 1 tại Nam Sudan; ký thành công Hiệp định khung Việt Nam và Liên minh châu Âu (FPA) liên quan đến các hoạt động quản lý khủng hoảng, trong đó có hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc. Việt Nam đã nhận được sự ủng hộ trên các diễn đàn đa phương về việc đồng đăng cai các hội nghị quan trọng về gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc.

Hợp tác quốc tế về gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc đã hỗ trợ thu hút nguồn lực, nâng cao năng lực cho lực lượng tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc của Việt Nam. Nhiều nước đối tác hỗ trợ Việt Nam về huấn luyện - đào tạo, cơ sở hạ tầng, trang thiết bị, phương tiện, vận chuyển người và trang bị sang phái bộ...

Trong nhiệm kỳ Việt Nam là Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc, Bộ Quốc phòng Việt Nam dự kiến sẽ tham gia hoặc đồng tổ chức một số hoạt động như: Hội nghị trù bị cho Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng về gìn giữ hòa bình; Hội thảo quốc tế về đối tác công nghệ trong gìn giữ hòa bình lần thứ 6; phối hợp với Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) đồng tổ chức Hội nghị quốc tế “Phụ nữ với hoạt động gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc”.

Bài 2: Tết cổ truyền ở Trung Phi của người lính mũ nồi xanh