Về thăm nơi đầu tiên tại Thủ đô đón Bác Hồ, chuẩn bị cho ngày 2/9/1945

Ba ngày với người "đặc biệt"

Những ngày này, cùng với Hà Nội và cả nước đang hân hoan kỷ niệm 80 năm Cách mạng tháng Tám thành công và Quốc khánh 2/9, ngôi nhà cụ Nguyễn Thị An đón nhiều lượt khách hơn đến tham quan, tìm hiểu. Đón chúng tôi trong cái bắt tay thật chặt, ông Công Ngọc Dũng (sinh năm 1962, cháu nội cụ Nguyễn Thị An) cởi mở trò chuyện về những kỷ niệm gia đình được đón người "đặc biệt" - Bác Hồ kính yêu.

Bên ấm trà, ông Công Ngọc Dũng chậm rãi kể rành rẽ và đầy cảm xúc câu chuyện cách đây 80 năm như một thước phim giá trị. Ông mở đầu bằng niềm tự hào rằng, ngôi nhà của gia đình được may mắn đón Bác Hồ ngay khi Bác trở về từ chiến khu Việt Bắc chuẩn bị cho ngày Quốc khánh 2/9.

Ông Dũng chia sẻ, ngôi nhà được cụ Công Ngọc Lâm và cụ Nguyễn Thị An (cụ nội ông Dũng) xây dựng vào năm 1929. Đầu những năm 40 của thế kỷ XX, khi phong trào cách mạng phát triển mạnh mẽ, cụ Nguyễn Thị An và con trai là ông Công Ngọc Kha (tức bố ông Dũng) tham gia hoạt động cách mạng, phục vụ kháng chiến. Những năm 1941-1945, thôn Phú Gia trở thành căn cứ của các cán bộ hoạt động cách mạng. Nơi đây được coi như "An toàn khu" của Trung ương Đảng lúc bấy giờ.

Từ năm 1942 đến năm 1945, ngôi nhà trở thành điểm giao thông liên lạc, nơi thường xuyên lui tới họp bàn của cán bộ cách mạng, nơi tiếp tế lương thực, thực phẩm cho cách mạng, nơi trú ẩn cho các đồng chí hoạt động trong suốt 4 năm và được giữ an toàn tuyệt đối. Chính vì vậy, Thường vụ Trung ương Đảng chọn ngôi nhà này làm nơi đón đoàn cán bộ từ chiến khu Việt Bắc về Thủ đô Hà Nội, ông Công Ngọc Dũng không giấu nổi niềm tự hào.

Nhớ lại những câu chuyện được bà nội và cha kể về Bác Hồ những ngày ở đây, ông Công Ngọc Dũng bồi hồi chia sẻ: "Hôm ấy là chiều 23/8/1945, có một đoàn người đi vào nhà cụ tôi, trong đoàn có một ông cụ già nhất để râu, mắt sáng, vầng trán cao được mọi người rất kính trọng, quan tâm nhưng gia đình đều không được biết đó là ai. Ông cụ cùng đoàn người nghỉ ngơi và làm việc tại đây từ chiều 23/8 đến chiều 25/8. Trong những ngày ở tại ngôi nhà, ông cụ làm việc rất miệt mài. Buổi sáng ông cụ dậy sớm đi tập thể dục. Chiều 25/8, trước khi rời đi, ông cụ gặp tất cả những người trong gia đình để nói lời cảm ơn. Ngày rời ngôi nhà này, Bác Hồ đến căn nhà 48 Hàng Ngang, viết bản Tuyên ngôn độc lập".

Chiều 2/9/1945, gia đình ông ra Quảng trường Ba Đình dự lễ mít tinh. Nghe giọng đọc qua loa phóng thanh, mọi người mới ngờ ngợ người đang đọc Tuyên ngôn độc lập là ông cụ đã ở trong nhà mình trước đó nhưng không dám khẳng định. Sau này khi trở về, gia đình mới được thông báo, ông cụ đã ở trong nhà của gia đình chính là Bác Hồ. Lúc bây giờ, cả nhà như vỡ òa cảm xúc, hạnh phúc cũng có phần tiếc nuối vì không nhận ra Bác sớm hơn.

Hơn một năm sau, ngày 24/11/1946, khi trở về từ Hội nghị Văn hóa toàn quốc, Bác Hồ đã quay lại thăm ngôi nhà này lần thứ hai.

"Lần này, Bác Hồ về với cương vị là Chủ tịch nước. Dù bận trăm công nghìn việc nhưng Bác vẫn dành thời gian về thăm lại gia đình tôi như lời hứa năm xưa", ông Công Ngọc Dũng xúc động hồi tưởng.

Lưu giữ kí ức, viết tiếp truyền thống yêu nước

Dù tuổi đã cao nhưng ông Công Ngọc Dũng luôn tự mình dọn bàn ghế, cắm hoa tươi, lau chùi hiện vật và dâng hương lên bàn thờ Bác. Ngoài công việc trông nom hàng ngày, ông Dũng trực tiếp làm hướng dẫn viên để tiếp đón các đoàn khách trong và ngoài nước đến thăm ngôi nhà. Thế nên nhìn căn nhà, hiện vật, đồ dùng đều sạch sẽ, chỉn chu, chúng tôi càng trân trọng sự nỗ lực của gia đình…

Giới thiệu những kỉ vật trong ngôi nhà, ông Dũng kể: “Việc giữ gìn những tài sản của cha ông để lại, tôi học từ bố. Sau khi bị đi đày ở Côn Đảo về năm 1954, bố tôi tiếp tục tham gia hoạt động, làm việc và đến sau năm 1975 ông đã hướng dẫn tôi rất nhiều điều. Điều quan trọng là phải giữ bằng được ngôi nhà này làm nơi thờ Bác và đây là ý nguyện của bố tôi.

Bố tôi cũng đã lấy ngày 23/8 - ngày Bác tới ngôi nhà để mời những người cùng tham gia trong thời kỳ hoạt động bí mật từ năm 1942 về đây gặp mặt, kể lại câu chuyện trong quá trình hoạt động cách mạng, nhất là câu chuyện Bác 2 lần về thăm gia đình. Từ đó, những câu chuyện lịch sử như thấm vào máu thịt của tôi...".

Sau khi ông Kha mất, năm 2019, ngôi nhà được công nhận Di tích lịch sử cấp thành phố - Địa điểm lưu niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh ở và làm việc tại gia đình cụ Nguyễn Thị An.

Năm 2021, nhà lưu niệm này được xếp hạng Di tích quốc gia. Ngôi nhà gồm 5 gian, với 3 gian chính và 2 chái nhà vẫn được giữ gìn nguyên bản kiến trúc từ lúc mới xây. Toàn bộ phần đất sân và ngôi nhà lưu niệm, gia đình ông Dũng đã hiến tặng cho Nhà nước. Qua cánh cổng bước vào sân, ngay phía trước nhà có bốn chữ Hán "Minh nguyệt thanh phong" (trăng thanh gió mát). Hành lang dài thông cả 5 gian nhà và những ô cửa mái vòm được đắp hoa văn.

Đã nhiều năm trôi qua nhưng những vật dụng gắn với kỷ niệm khi Bác Hồ về dừng chân và làm việc năm nào vẫn được lưu giữ nguyên vẹn cho đến nay. Ở gian giữa ngôi nhà là bàn thờ có ảnh Bác Hồ, lá cờ Đảng, cờ Tổ quốc và dòng chữ “Đời đời nhớ ơn Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại”. Chiếc sập gỗ Bác đã nằm nghỉ ngơi hay cả bể nước, chậu rửa mặt bằng đồng mà Bác sử dụng cũng được lưu giữ cẩn thận...

Bên cạnh giữ gìn những kỉ vật, ông Dũng còn bỏ nhiều tâm sức sưu tầm thêm tư liệu, hiện vật về Bác Hồ, về lịch sử, các hoạt động cách mạng để trưng bày trong nhà.

Ông Dũng chia sẻ: "Suốt những năm qua, gia đình luôn tâm niệm phải tận tụy trông coi bảo quản, gìn giữ các kỉ vật này như tâm niệm của bà, của bố để thể hiện lòng biết ơn với Bác Hồ, với cách mạng. Đến tận bây giờ, chúng tôi cũng không nghĩ rằng nó lại trở thành một di tích quốc gia ý nghĩa đến vậy, đó là một niềm hạnh phúc ngoài sức tưởng tượng của gia đình”.

Ông Dũng tâm sự, từ truyền thống yêu nước, tự hào dân tộc, ông thường xuyên hướng dẫn, dạy bảo con cháu phải gìn giữ hiện vật, tu bổ, gìn giữ ngôi nhà. Việc trân trọng và lưu giữ từng hiện vật, những ký ức về Bác Hồ, về cách mạng là cách để truyền tải thông điệp giáo dục truyền thống cách mạng, tinh thần yêu nước của gia đình, quê hương Phú Thượng anh hùng cho thế hệ hôm nay và mai sau.

Chia tay chúng tôi, ông Dũng hồ hởi kể, đón thêm một số đoàn khách nữa là đến ngày 23/8, ngày gia đình ông tổ chức họp mặt, ôn lại ký ức về những ngày đón Bác Hồ. Nếp sinh hoạt truyền thống này như một cách giáo dục cho con cháu trong gia đình, để mỗi người đều được thấm đẫm ký ức đẹp đẽ, thêm tự hào, vinh dự và với lịch sử được tiếp nối, trao truyền sẽ là ngọn lửa lan tỏa lòng biết ơn, những hành trình ý nghĩa cho mai sau.