Ưu tiên củng cố ổn định kinh tế vĩ mô, bảo đảm các cân đối lớn

Tháo gỡ rào cản, thúc đẩy quá trình cơ cấu lại nền kinh tế

Trình bày Báo cáo về kết quả thực hiện Nghị quyết của Quốc hội về Kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2021-2025, Phó Thủ tướng Chính phủ Hồ Đức Phớc nêu rõ, Kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2021-2025 được thực hiện trong bối cảnh, tình hình thế giới và khu vực có nhiều biến động nhanh, phức tạp, khó lường, chưa từng có tiền lệ... Trong nước, bên cạnh những thuận lợi, nền kinh tế cũng phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức lớn từ cả yếu tố bên ngoài và những vấn đề nội tại bên trong.

Tuy nhiên, sự vào cuộc quyết liệt của cả hệ thống chính trị và sự chung sức, đồng lòng, nỗ lực vượt bậc của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân và cộng đồng doanh nghiệp, sự hỗ trợ của bạn bè quốc tế, đất nước ta đã vượt qua khó khăn, thách thức, tiếp tục đạt được các kết quả phát triển quan trọng, khá toàn diện, có nhiều điểm sáng nổi bật so với thế giới và khu vực.

Về kết quả thực hiện các nhiệm vụ trọng tâm, đối với 27 chỉ tiêu đề ra trong Nghị quyết số 31/2021/QH15, tính đến nay, có 23/27 chỉ tiêu có thông tin đánh giá; trong đó, số chỉ tiêu có khả năng hoàn thành: 10/23; số chỉ tiêu khó có khả năng hoàn thành: 9/23 và số chỉ tiêu dự kiến không hoàn thành: 4/23. Một số chỉ tiêu như: Tăng năng suất lao động; số lượng các doanh nghiệp; số lượng hợp tác xã nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao; tỷ lệ hợp tác xã nông nghiệp liên kết với doanh nghiệp theo chuỗi giá trị; tỷ trọng chi cho khoa học và công nghệ, trong quá trình thực hiện gặp nhiều khó khăn và thách thức, đòi hỏi phải nỗ lực rất lớn mới có thể đạt được.

Đối với 5 nhóm nhiệm vụ trọng tâm tại Nghị quyết số 31/2021/QH15 của Quốc hội đề ra trong giai đoạn 2021-2025, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 54/NQ-CP với 102 nhiệm vụ được triển khai thực hiện và mang lại nhiều kết quả quan trọng. Đến nay đã có 86/102 hoàn thành (chiếm 84,3%); có 16/102 (chiếm 15,7%) nhiệm vụ đã có dự thảo và đang tiếp tục triển khai thực hiện.

Tuy nhiên, quá trình thực hiện vẫn còn một số tồn tại, hạn chế như: Tiến độ xây dựng thể chế, chính sách thúc đẩy cơ cấu lại nền kinh tế còn chưa đáp ứng kịp thời yêu cầu phát triển. Cơ cấu kinh tế và mô hình tăng trưởng có tiến bộ nhưng chưa tạo ra nhiều thay đổi đáng kể. Việc phát triển lực lượng doanh nghiệp còn có những hạn chế nhất định. Các ngành kinh tế chưa có chuyển dịch mạnh mẽ về tăng năng suất, nhất là khu vực công nghiệp và dịch vụ. Cơ cấu lại doanh nghiệp nhà nước và đơn vị sự nghiệp công lập còn chậm, chưa đáp ứng kỳ vọng. Cơ cấu lại một số lĩnh vực trọng tâm còn gặp nhiều khó khăn, thách thức. Các loại thị trường hoạt động chưa thực sự đạt hiệu quả cao, đảm bảo điều kiện phát triển bền vững.

Thời gian tới, một số nội dung trọng tâm trong chỉ đạo điều hành thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp cơ cấu lại nền kinh tế được Chính phủ xác định gồm: Tiếp tục tập trung hoàn thiện thể chế, hệ thống pháp luật, tháo gỡ rào cản, thúc đẩy quá trình cơ cấu lại nền kinh tế. Khẩn trương ban hành các văn bản triển khai thực hiện các luật vừa được Quốc hội thông qua. Đẩy nhanh tiến độ, hoàn thành các mục tiêu cơ cấu lại các lĩnh vực trọng tâm. Đẩy mạnh giải ngân vốn đầu tư công, các Chương trình mục tiêu quốc gia, phấn đấu đạt tỷ lệ giải ngân 100% kế hoạch năm 2025.

Bên cạnh đó, thực hiện hiệu quả các giải pháp thúc đẩy phát triển doanh nghiệp, đẩy mạnh cơ cấu lại doanh nghiệp nhà nước. Tích cực triển khai xây dựng Chính phủ số và các giải pháp chính sách cải thiện, nâng cấp chất lượng môi trường đầu tư kinh doanh. Tập trung phát huy vai trò dẫn dắt đối mới mô hình tăng trưởng của các đô thị lớn, các cực tăng trưởng. Đẩy mạnh chuyển dịch các ngành theo hướng sử dụng công nghệ hiện đại; phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, kinh tế số. Phát triển các loại thị trường, tăng cường ứng dụng công nghệ số với những giải pháp đột phá, cải cách mạnh mẽ, toàn diện, đồng bộ, sâu rộng để thúc đẩy cơ cấu lại nền kinh tế.

Căn cứ vào kết quả đánh giá tình hình và kết quả thực hiện Kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2021-2025, bối cảnh quốc tế, trong nước và các định hướng giải pháp cho những tháng cuối năm 2025, Chính phủ tiếp tục chỉ đạo sát sao các bộ, cơ quan, địa phương được phân công là cơ quan chủ trì thực hiện các mục tiêu, chỉ tiêu, tập trung theo dõi, giám sát, đánh giá khả năng đạt được mục tiêu, đồng thời đề xuất, bổ sung kịp thời các giải pháp cần thiết để phấn đấu đến hết năm 2025 hoàn thành các mục tiêu, chỉ tiêu quan trọng đặt ra.

Đồng thời, chỉ đạo các bộ, cơ quan tiếp tục tập trung triển khai, hoàn thành các chương trình, đề án phục vụ cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2021-2025 nhằm tạo ra những kết quả rõ nét trong cơ cấu lại nền kinh tế; tiếp tục tạo môi trường đầu tư thông thoáng, bình đẳng, thuận lợi để thúc đẩy phát triển doanh nghiệp, hợp tác xã; tập trung phát huy vai trò đầu tàu, dẫn dắt của các đô thị lớn và các cực tăng trưởng; tổ chức hiện thực hóa các đột phá về thể chế, tháo gỡ những khó khăn cho doanh nghiệp... Tiếp tục nghiên cứu xây dựng mô hình phát triển kinh tế mới gắn với giai đoạn tăng trưởng cao nhằm khai thác và phát huy các động lực tăng trưởng mới, tận dụng các thành quả của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư; ứng dụng khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; phát triển kinh tế số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, kinh tế dữ liệu...

Định hình các động lực tăng trưởng mới cho giai đoạn 2026 - 2030

Báo cáo thẩm tra về kết quả thực hiện Nghị quyết của Quốc hội về Kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2021 - 2025 do Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội Phan Văn Mãi trình bày đánh giá, việc thực hiện 5 nhóm nhiệm vụ trọng tâm cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2021-2025 đạt nhiều kết quả tích cực, toàn diện hơn so với giai đoạn trước.

Cụ thể, cơ cấu lại đầu tư công, ngân sách nhà nước, hệ thống tín dụng và khu vực đơn vị sự nghiệp công lập đạt nhiều kết quả rõ nét. Đầu tư công phát huy vai trò dẫn dắt, khắc phục tình trạng dàn trải; số dự án vốn ngân sách trung ương giảm từ khoảng 11 nghìn xuống dưới 5 nghìn giai đoạn 2021-2025; tiến độ giải ngân cải thiện rõ rệt, bình quân đạt 94,3% kế hoạch với nhiều dự án tồn đọng được tháo gỡ. Ngân sách nhà nước được củng cố an toàn, nợ công duy trì ở mức 35-36% GDP; nợ xấu trong hệ thống tín dụng kiểm soát dưới 2%; khu vực đơn vị sự nghiệp công lập từng bước tinh gọn, nâng cao tự chủ và hiệu quả cung ứng dịch vụ công.

Các thị trường tài chính, bất động sản, lao động, khoa học, công nghệ đều có chuyển biến tích cực, khung khổ pháp lý ngày càng hoàn thiện. Thị trường tài chính cơ bản ổn định trước bối cảnh nhiều biến động trong và ngoài nước. Việt Nam xếp hạng 44/139 về chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu (GII). Khu vực kinh tế tư nhân phát triển năng động, đóng góp khoảng 51% GDP, trên 30% thu ngân sách và sử dụng 82% lao động. Khu vực FDI tiếp tục là động lực quan trọng trong các lĩnh vực công nghệ cao; kinh tế tập thể, hợp tác xã ứng dụng công nghệ, chuyển đổi số ngày càng hiệu quả.

Liên kết vùng và phát triển đô thị đạt nhiều kết quả nổi bật, với 108/110 quy hoạch được phê duyệt, 6 Hội đồng điều phối vùng hoạt động, các khu kinh tế ven biển, dự án hạ tầng trọng điểm và mô hình mới như Khu thương mại tự do Đà Nẵng được tập trung triển khai. Cơ cấu kinh tế giai đoạn 2021-2025 chuyển dịch tích cực, công nghiệp và dịch vụ chiếm trên 80% GDP, kinh tế số chiếm gần 14%, năng lượng tái tạo đạt 15% sản lượng điện; nông nghiệp tiếp tục khẳng định vai trò trụ đỡ với năng suất, chất lượng và giá trị xuất khẩu không ngừng nâng cao.

Ủy ban Kinh tế và Tài chính cho rằng, những kết quả đạt được cho thấy quá trình cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2021-2025 đang chuyển biến thực chất, toàn diện và đồng bộ hơn giữa các khu vực, lĩnh vực và vùng, miền. Hiệu quả phân bổ, sử dụng nguồn lực được nâng cao. Các động lực tăng trưởng mới từng bước hình thành, góp phần củng cố nền tảng kinh tế vĩ mô ổn định, tăng cường năng lực tự chủ, sức chống chịu và sức cạnh tranh của nền kinh tế.

Bên cạnh những kết quả đạt được, việc thực hiện cơ cấu lại nền kinh tế thời gian qua còn đối diện một số khó khăn, thách thức. Ủy ban Kinh tế và Tài chính đề nghị quan tâm, lưu ý một số vấn đề. Theo đó, trong 27 chỉ tiêu theo Nghị quyết số 31/2021/QH15, chỉ có 10 chỉ tiêu dự kiến đạt, 13 chỉ tiêu khó hoàn thành (trong đó 9 chỉ tiêu khó đạt, 4 chỉ tiêu không đạt), tập trung ở các nhóm mục tiêu về chất lượng tăng trưởng, năng suất lao động, phát triển thị trường, doanh nghiệp và đổi mới sáng tạo. Do đó, đề nghị Chính phủ đánh giá rõ tác động của việc không hoàn thành các chỉ tiêu này đối với kết quả và hiệu quả tổng thể của Kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2021-2025, đồng thời rút ra bài học kinh nghiệm để xác định các giải pháp mang tính chiến lược cho giai đoạn 2026-2030, bảo đảm kế thừa kết quả và khắc phục triệt để các tồn tại hiện nay.

Bên cạnh đó, mô hình tăng trưởng chậm chuyển đổi, vẫn chủ yếu dựa vào vốn và lao động, trong khi các động lực bền vững như đổi mới sáng tạo, khoa học, công nghệ và kinh tế tri thức đóng góp còn hạn chế, khiến mô hình tăng trưởng khó chuyển dịch theo chiều sâu, đối mặt nguy cơ mắc kẹt trong bẫy thu nhập trung bình. Năng suất lao động cải thiện chậm, bình quân giai đoạn 2021 - 2025 chỉ đạt 5,24%/năm, thấp hơn nhiều so với mục tiêu 6,5% và thấp đáng kể so với các nước trong khu vực.

Cơ cấu ngành kinh tế chuyển dịch chậm, giá trị gia tăng còn thấp. Tỷ trọng nông nghiệp trong GDP tuy giảm nhưng còn cao, trong khi công nghiệp chế biến, chế tạo và dịch vụ giá trị gia tăng phát triển chưa tương xứng, chủ yếu dựa vào gia công, lắp ráp. Công nghiệp hỗ trợ chậm phát triển, tỷ lệ nội địa hóa chỉ khoảng 36,6%, cho thấy doanh nghiệp trong nước chưa tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu...

Ngoài ra, năng lực nội tại của khu vực doanh nghiệp tư nhân và kinh tế tập thể còn hạn chế, quy mô nhỏ, thiếu liên kết chuỗi giá trị, trong khi thu hút và lan tỏa từ khu vực FDI chưa đạt kỳ vọng. Tiến độ cổ phần hóa, thoái vốn của doanh nghiệp nhà nước còn chậm. Không gian phát triển kinh tế vùng còn dàn trải, thiếu các trung tâm, cực tăng trưởng và chuỗi giá trị có sức cạnh tranh quốc tế.

Ủy ban Kinh tế và Tài chính cho rằng, mặc dù đạt được một số kết quả nhất định, việc cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2021-2025 vẫn còn một số tồn tại, hạn chế, đề nghị Chính phủ đánh giá, xác định rõ nguyên nhân và mức độ tác động của các hạn chế này đối với hiệu quả tổng thể của Kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2021-2025, làm cơ sở, rút kinh nghiệm và định hướng cho giai đoạn tiếp theo.

Về định hướng thực hiện những tháng cuối năm 2025, Ủy ban Kinh tế và Tài chính cơ bản thống nhất với 5 nhóm giải pháp nêu trong Báo cáo của Chính phủ và nhấn mạnh, trong bối cảnh kinh tế thế giới còn nhiều biến động, cần tiếp tục ưu tiên củng cố ổn định kinh tế vĩ mô, bảo đảm các cân đối lớn, duy trì dư địa chính sách, đồng thời đẩy mạnh cơ cấu lại nền kinh tế gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng theo hướng xanh, số và bền vững, tạo nền tảng vững chắc để hoàn thành các mục tiêu của giai đoạn 2021-2025 và định hình các động lực tăng trưởng mới cho giai đoạn 2026-2030.