TTXVN thực hiện chùm chuyên đề "Tự chủ chiến lược cho một Việt Nam hùng cường" gồm ba bài viết nhằm làm rõ tính cấp thiết, cơ sở lý luận - thực tiễn và định hướng hành động để Việt Nam hiện thực hóa mục tiêu tự chủ chiến lược, góp phần giữ vững độc lập, chủ quyền, ổn định và phát triển bền vững trong bối cảnh mới.
Cờ, hoa được trang hoàng rực rỡ khu vực quảng trường Ba Đình. Ảnh tư liệu: Minh Quyết/TTXVN
Bài 1: Tầm nhìn mới trong tư duy phát triển
Đất nước đang bước vào giai đoạn chuẩn bị quan trọng cho Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng - sự kiện chính trị trọng đại định hướng cho cả một thời kỳ phát triển mới. Trong dự thảo các văn kiện trình Đại hội, cụm từ "tự chủ chiến lược" được nhấn mạnh như một tư tưởng cốt lõi, một bước phát triển mới trong tầm nhìn của Đảng về độc lập, tự chủ quốc gia trong thời đại toàn cầu hóa đầy biến động. Đây không chỉ là một khái niệm mới, mà là biểu hiện của tầm vóc tư duy lãnh đạo trong thời kỳ hội nhập toàn diện và cạnh tranh chiến lược gay gắt – nơi mỗi quốc gia chỉ có thể đứng vững nếu biết chủ động định vị vị thế, làm chủ vận mệnh phát triển của mình.
Bước phát triển mới trong tư duy lãnh đạo
Trong nhiều kỳ Đại hội, Đảng ta luôn nhất quán quan điểm "giữ vững độc lập, tự chủ", coi đó là nguyên tắc bất biến trong hoạch định đường lối phát triển đất nước. Tuy nhiên, bước vào giai đoạn chuẩn bị Đại hội XIV, Dự thảo Văn kiện đã lần đầu tiên đặt vấn đề "tự chủ chiến lược", một khái niệm mang hàm nghĩa sâu rộng hơn, thể hiện tầm tư duy mới của Đảng về độc lập dân tộc trong thời đại hội nhập toàn cầu.
Trong dự thảo Văn kiện Đại hội Đảng lần thứ XIV, chủ đề của Đại hội được xác định là: "Dưới lá cờ vẻ vang của Đảng, chung sức, đồng lòng thực hiện thắng lợi các mục tiêu phát triển đất nước đến năm 2030; tự chủ chiến lược, tự cường, tự tin, tiến mạnh trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, vì hòa bình, độc lập, dân chủ, giàu mạnh, phồn vinh, văn minh, hạnh phúc, vững bước đi lên chủ nghĩa xã hội".
Việc xác định chủ đề Đại hội nêu trên thể hiện một bước tiến quan trọng trong tư duy lý luận của Đảng về con đường phát triển đất nước trong bối cảnh thế giới đầy biến động. Nếu như các giai đoạn trước, Đảng ta nhấn mạnh tinh thần đổi mới và hội nhập, thì nay, khi thế giới bước vào giai đoạn phát triển mới, với những biến động sâu sắc về chính trị, kinh tế, khoa học kỹ thuật… Đảng ta đã đề xuất chủ đề mới với nội hàm mới: "tự chủ chiến lược, tự cường, tự tin, tiến mạnh trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc". Điều này khẳng định tinh thần chủ động, định hình vị thế Việt Nam trong cấu trúc khu vực và toàn cầu; phản ánh bản lĩnh và khát vọng của dân tộc Việt Nam sánh vai cùng các cường quốc năm châu.
Nếu "độc lập, tự chủ" là việc không lệ thuộc vào bất kỳ thế lực nào, thì "tự chủ chiến lược" là năng lực chủ động xác định, định hình và điều hành chiến lược phát triển của chính mình trong một thế giới phức hợp, nhiều biến động. Nó không chỉ là tư thế "giữ mình", mà còn là năng lực "tự định hướng, tự kiến tạo và tự dẫn dắt" sự phát triển quốc gia.
Ở cấp độ quốc gia, tự chủ chiến lược là khả năng duy trì độc lập trong quyết định chiến lược, vừa bảo vệ lợi ích cốt lõi của dân tộc, vừa linh hoạt ứng xử để tận dụng cơ hội bên ngoài cho phát triển. Đây là biểu hiện cao nhất của tư duy độc lập, tự cường và sáng tạo, điều mà Việt Nam đang kiên định thực hiện suốt gần 40 năm đổi mới.
Thế giới hiện nay đang bước vào thời kỳ cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn, cùng với sự biến động của các chuỗi cung ứng, khủng hoảng năng lượng, xung đột khu vực, và những thách thức an ninh phi truyền thống. Trong bối cảnh ấy, một quốc gia không có năng lực tự chủ chiến lược sẽ rất dễ bị cuốn theo vòng xoáy phụ thuộc.
Chính vì vậy, việc Đảng đặt "tự chủ chiến lược" vào dự thảo văn kiện Đại hội XIV là bước phát triển về tư duy lý luận, đồng thời là mệnh lệnh của thực tiễn phát triển đất nước – khẳng định rằng chỉ khi nào quốc gia có thể làm chủ hướng đi, làm chủ nguồn lực, làm chủ quan hệ đối ngoại và an ninh, khi đó mới thực sự bảo đảm được độc lập, tự do và phát triển bền vững.
Tự chủ gắn với tự cường, tự tin và bản lĩnh dân tộc
Ngay từ khi đảm nhận trọng trách Tổng Bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng, đồng chí Tô Lâm đã nhiều lần nhấn mạnh yêu cầu mới về tư duy phát triển, trong đó "xây dựng nền tự chủ chiến lược toàn diện của đất nước" được coi là một trong những định hướng trọng tâm.
Tổng Bí thư Tô Lâm đã thúc đẩy, khơi dậy ý chí, khát vọng mạnh mẽ về một kỷ nguyên mới, "kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam" bắt đầu từ thời điểm Đại hội XIV của Đảng. Đó là kỷ nguyên phát triển bứt phá hướng tới thực hiện mục tiêu giàu mạnh và thịnh vượng, đưa dân tộc Việt Nam sánh vai với các cường quốc năm châu vào dịp 100 năm thành lập nước, dưới sự lãnh đạo của Đảng với tâm thế "tự chủ, tự tin, tự lực, tự cường, tự hào dân tộc". Đó cũng là kỷ nguyên mà Việt Nam sẽ đóng góp ngày càng nhiều, chủ động và tích cực hơn cho hòa bình, ổn định, phát triển của thế giới. Điều đó hàm ý và khẳng định rằng, Việt Nam nhất quán với truyền thống độc lập, tự chủ, tự lực, tự cường nhưng sẽ đặt mình vào dòng chảy của thời đại, tranh thủ yếu tố thời đại để thực hiện khát vọng thịnh vượng, đồng thời khẳng định vai trò, vị thế mới, trách nhiệm lớn hơn đối với hòa bình, phát triển của nhân loại.
Tại phiên Khai mạc Hội nghị lần thứ 13, Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII (6/10) khi nhắc về nội dung thảo luận Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV, Tổng Bí thư Tô Lâm đã lưu ý các đại biểu bổ sung nội dung cho định hướng "tự chủ chiến lược, đổi mới mô hình phát triển, tư duy hạch toán hiệu quả trong phát triển đất nước".
Ngày 13/10, phát biểu chỉ đạo tại Đại hội đại biểu Đảng bộ Chính phủ lần thứ I nhiệm kỳ 2025-2030, Tổng Bí thư Tô Lâm cũng nhấn mạnh, trong bối cảnh tình hình mới cần đi tắt đón đầu bằng trí tuệ Việt Nam kết hợp với tri thức tiến bộ của nhân loại, sớm tạo lập trạng thái "tự chủ chiến lược", đạt và duy trì tốc độ phát triển cao, bền vững, vì đất nước, nhân dân.
Quan điểm chỉ đạo của Tổng Bí thư cho thấy, tự chủ chiến lược không chỉ là giữ vững độc lập chính trị hay bảo đảm an ninh quốc phòng, mà còn là năng lực nội sinh về kinh tế, khoa học, công nghệ và văn hóa – những yếu tố nền tảng để đất nước không bị động trước biến động quốc tế. Tư duy này cho thấy, tự chủ chiến lược được đặt trong tổng thể "tự cường – tự tin – tự chủ", thể hiện khát vọng đưa Việt Nam vươn lên mạnh mẽ trong thời kỳ mới.
Cùng chung tinh thần đó, trong nhiều phát biểu tại các diễn đàn quốc tế và trong nước, Thủ tướng Phạm Minh Chính cũng đã đề cập về vấn đề tự chủ chiến lược. Tại Diễn đàn Tương lai ASEAN 2025 ngày 26/2/2025, chia sẻ về ý nghĩa của tự chủ chiến lược đối với Việt Nam và ASEAN trong bối cảnh thế giới có nhiều biến động, Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh bất cứ quốc gia, hiệp hội nào đều phải đặt vấn đề tự lực, tự cường và tự chủ chiến lược lên hàng đầu.
Thủ tướng đã khẳng định "tự chủ, tự cường, tự tin là nền tảng của phát triển bền vững và hội nhập chủ động. Thủ tướng cũng nhấn mạnh rằng: Việt Nam không bao giờ chọn con đường khép mình hay cô lập, mà luôn chủ động hội nhập, hợp tác trên cơ sở độc lập, bình đẳng, cùng có lợi, vì lợi ích của quốc gia, dân tộc. Theo Thủ tướng, tự chủ chiến lược là khả năng tự định hình con đường phát triển của mình, trong khi vẫn tham gia sâu vào mạng lưới kinh tế toàn cầu, vừa mở cửa, vừa vững vàng. Đó là bản lĩnh của một quốc gia có tầm vóc, biết dựa vào sức mình là chính, nhưng không ngại hội nhập và tận dụng sức mạnh của thời đại để phát triển nhanh, bền vững.
Từ tư duy lãnh đạo đến định hướng hành động, "tự chủ chiến lược" đang trở thành sợi chỉ đỏ trong quá trình chuẩn bị văn kiện Đại hội XIV của Đảng. Nó không chỉ là yêu cầu chính trị, mà còn là triết lý phát triển mang tính bao trùm kết tinh của trí tuệ, bản lĩnh và khát vọng vươn lên của dân tộc Việt Nam sau gần bốn thập kỷ đổi mới.
Một quốc gia có tự chủ chiến lược là quốc gia: Tự quyết định con đường phát triển dựa trên lợi ích quốc gia - dân tộc; Tự xây dựng năng lực nội sinh vững chắc, đặc biệt là về khoa học, công nghệ, giáo dục và kinh tế độc lập; Tự định vị mình trong quan hệ quốc tế bằng bản lĩnh đối thoại, hợp tác và trách nhiệm.
Ở góc độ sâu hơn, "tự chủ chiến lược" còn là năng lực văn hóa của một dân tộc trưởng thành, dám nghĩ, dám làm, dám đi con đường riêng, không để bị cuốn theo những xu hướng áp đặt. Nó phản ánh bản lĩnh Việt Nam - bản lĩnh của một dân tộc đã từng chiến thắng trong chiến tranh, và nay tiếp tục chiến thắng bằng hòa bình, bằng trí tuệ và tự tin.
Việc đưa nội dung này vào dự thảo Văn kiện Đại hội XIV là bước đi có tính định hướng chiến lược và tầm nhìn xa. Đó là lời khẳng định rằng, trong thế giới đầy biến động, Việt Nam không chọn đứng ngoài, cũng không để bị cuốn theo, mà chủ động đứng ở vị thế người kiến tạo - người hoạch định tương lai của chính mình.
Đại hội XIV sắp tới sẽ là dấu mốc quan trọng, nơi "tự chủ chiến lược" không chỉ được nhìn nhận như một khái niệm lý luận, mà còn là phương châm hành động, là nền tảng để xây dựng một Việt Nam phát triển bền vững, hùng cường và có tiếng nói trọng lượng trên trường quốc tế.
Bài 2: Lựa chọn tất yếu trong thời đại biến động