Ngày 7/9, Chủ tịch nước Trương Tấn Sang tham dự Hội nghị cấp cao doanh nghiệp APEC năm 2012. Báo Tin Tức xin trân trọng giới thiệu toàn văn bài phát biểu của Chủ tịch nước tại phiên thảo luận “Nước - Nguồn tài nguyên chiến lược toàn cầu mới”.
Thưa Ngài Chủ tọa,
Thưa các Quý vị,
1. Tôi rất hân hạnh và vui mừng cùng Ngài Tổng thống Chilê Sebastian Pinera, Chủ tịch tập đoàn Pepsi và Giám đốc điều hành Cơ quan nguồn nước quốc gia của Xinhgapo cùng trao đổi với các Quý vị ngày hôm nay. Phiên thảo luận của chúng ta về chủ đề “Nước - Nguồn tài nguyên chiến lược toàn cầu mới” vào thời điểm hiện nay là rất phù hợp và cấp thiết đối với Diễn đàn APEC, thể hiện sự đóng góp trách nhiệm, thiết thực đối với các nỗ lực chung của cộng đồng quốc tế.
Nước sạch đang ngày càng trở thành một tài nguyên chiến lược khan hiếm toàn cầu, không chỉ tác động phát triển kinh tế mà còn ảnh hưởng môi trường an ninh của nhiều quốc gia, nhiều châu lục trên thế giới. Sẽ không quá phóng đại hay quá sớm khi cho rằng “Tài nguyên nước của thế kỷ 21 giống như dầu lửa của các thế kỷ 19 và 20”. Do đó, đã đến lúc cần phải có cách tiếp cận toàn diện và dành sự quan tâm đầy đủ đối với vấn đề khai thác, sử dụng và quản lý bền vữngtài nguyên nước trên toàn thế giới.
Thưa các Quý vị,
2. Các thách thức liên quan đến nguồn nước đã tồn tại xuyên suốt lịch sử phát triển của nhân loại, nhưng hơn bao giờ hết, các vấn đề này lại trở nên cấp bách, mang tính chiến lược và trên quy mô toàn cầu như ngày nay.
Trước hết, đó là vì nguồn nước tác động trực tiếp chất lượng cuộc sống. Như chúng ta đều biết, dân số thế giới không ngừng tăng nhanh, kéo theo nhu cầu về nguồn nước, lương thực và năng lượng gia tăng mạnh mẽ. Khoảng 1/3 tổng số các quốc gia trên thế giới đang sống ở những vùng khan hiếm nước, và dự báo đến năm 2015, số các quốc gia thiếu nước sẽ chiếm 2/3 thế giới với 2 tỷ dân.
Thứ hai,nguồn nước chịu tác động mạnh của biến đổi khí hậu. Những diễn biến bất thường của thiên tai với quy mô và cường độ ngày càng gia tăng đang làm cho vấn đề nguồn nước trở nên phức tạp và khó lường, nhiều nguồn nước cạn kiệt. Không phải ngẫu nhiên mà Liên hợp quốc chọn “Nước và An ninh lương thực” làm chủ đề cho ngày Nước thế giới năm 2012.
Thứ ba, những hoạt động kinh tế - xã hội của con người, đặc biệt quá trình công nghiệp hóa và đô thị hóa, đang tác động tiêu cực tới các nguồn nước. Tình trạng ô nhiễm nguồn nước là nguyên nhân của nhiều dịch bệnh. Theo Báo cáo của Liên hợp quốc về Các mục tiêu phát triển Thiên niên kỷ năm 2012, vẫn còn khoảng 11% dân số thế giới, tương đương khoảng 780 triệu người, không được tiếp cận với nước sạch.
Bên cạnh đó, căng thẳng về nguồn nước đe dọa tăng trưởng kinh tế của nhiều nước và tiềm ẩn những nguy cơ tranh chấp, nhất là trong bối cảnh các quốc gia đẩy nhanh phát triển kinh tế. Hiện có khoảng 150 quốc gia trên thế giới đang chia sẻ và sử dụng chung các nguồn nước. Tình trạng xây đập, điều chỉnh dòng nước chảy xuống hạ lưu của một số nước ở thượng nguồn là vấn đề gây quan ngại cho nhiều quốc gia, tiềm ẩn tác động quan hệ giữa các nước liên quan.
Thưa các Quý vị,
3. Có thể nói rằng, khu vực châu Á - Thái Bình Dương là một khu vực điển hình phải đối phó với các thách thức về nguồn nước trong tương lai gần. Tuy chiếm tới 60% dân số thế giới, có tốc độ tăng trưởng kinh tế và đô thị hóa cao nhất thế giới, song khu vực chúng ta chỉ có được 35% lượng tài nguyên nước toàn cầu. Sự khan hiếm nước là mối đe dọa lớn đối với việc bảo đảm an ninh lương thực ở khu vực, khi mà hiện nay, 2/3 tổng số người bị đói trên thế giới sống ở châu Á - Thái Bình Dương. Khu vực chúng ta lại hứng chịu khoảng 70% thiên tai trên thế giới, nhất là lũ lụt, hạn hán, động đất, nước biển dâng..., dẫn đến tình trạngsuy giảm chất lượng nước và ảnh hưởng lớn tới các nỗ lực xóa đói giảm nghèo của nhiều quốc gia.
4. Cũng như nhiều nước trong khu vực, Việt Nam đang phải đối mặt với nhiều thách thức liên quan đến nguồn nước. Một mặt, nguồn nước, kể cả nước sông, nước ngầm, ở nhiều nơi suy giảm nghiêm trọng; mặt khác, tình trạng lũ lụt, nước biển dâng, triều cường, sạt lở bờ biển ngày càng trầm trọng... Việc quản lý và sử dụng hiệu quả nguồn nước sông Mê Công cũng đang là vấn đề cấp bách, tác động trực tiếp đến vựa lúa lớn nhất của Việt Nam.
Để ứng phó hiệu quả với các thách thức trên và nhận thức rõ trách nhiệm là một trong những quốc gia cung ứng nông sản lớn trên thế giới, chúng tôi đề cao việc bảo vệ và quản lý nguồn nước và coi đây là một nội hàm quan trọng của “Chiến lược phát triển bền vững của Việt Nam giai đoạn 2011 - 2020” và đang triển khai “Chiến lược quốc gia về tài nguyên nước đến năm 2020”.
Đồng thời, Việt Nam nỗ lực đóng góp trên mọi tầng nấc hợp tác quốc tế trong lĩnh vực này, từ khuôn khổ song phương, tiểu vùng, liên khu vực và toàn cầu. Chúng tôi vừa qua đã đề xuất trong khuôn khổ hợp tác các nước Mê Công với Nhật Bản về “Nghiên cứu việc sử dụng và phát triển bền vững sông Mê Công, trong đó có nghiên cứu về tác động của các đập thủy điện trên dòng chính sông Mê Công"; và các sáng kiến về quản lý nước ngầm và quản lý nước mùa hạn trong khuôn khổ hợp tác các nước Mê Công với Hoa Kỳ. Chúng tôi tích cực tham gia các cơ chế hợp tác ASEAN về quản lý nguồn nước, hợp tác APEC về ứng phó với thiên tai, đồng sáng kiến Diễn đàn hợp tác Á - Âu (ASEM) thúc đẩy hợp tác, trao đổi kinh nghiệm về quản lý nguồn nước giữa các quốc gia ven sông Mê Công và Danube.
Thưa các Quý vị,
5. Trước những thách thức lớn nêu trên, để tăng cường hợp tác APEC bảo vệ nguồn tài nguyên nước, tôi đề nghị chúng ta cần khẩn trương và quyết liệt triển khai các biện pháp sau:
Một là, việc bảo vệ và quản lý tài nguyên nước cần phải được đặt trong chiến lược phát triển bền vững và chuyển đổi sang mô hình tăng trưởng của từng quốc gia, từng khu vực và trên phạm vi toàn cầu. Bởi lẽ, tài nguyên nước ngày nay có mối liên quan chặt chẽ đến phát triển kinh tế - xã hội bền vững của mỗi quốc gia và thực hiện các mục tiêu Thiên niên kỷ của Liên hợp quốc.
Hai là, Diễn đàn APEC cần khẩn trương hình thành cơ chế đối thoại về tài nguyên nước, và cần gắn với Chiến lược tăng trưởng mới của APEC cũng như trụ cột hợp tác về an ninh con người, an ninh lương thực và ứng phó với biến đổi khí hậu. Trong đó, chúng ta cần đẩy mạnh trao đổi kinh nghiệm, hợp tác trong quản lý, khai thác và sử dụng bền vững các nguồn nước, đặc biệt nguồn nước đi qua nhiều lãnh thổ, trên nguyên tắc bình đẳng giữa các quốc gia tiếp cận tài nguyên nước, cùng nhau hợp tác phát triển kinh tế, giải quyết các vấn đề xã hội, phòng chống bệnh tật cho người dân sinh sống ven sông.
Ba là, với tiềm năng khoa học - công nghệ và kinh tế của mình, APEC hoàn toàn có thể và cần phát huy vai trò, hỗ trợ và kết nối các chương trình tiểu vùng, khu vực cũng như các nỗ lực của cộng đồng quốc tế trong lĩnh vực này. APEC có thể tham gia và hỗ trợ triển khai Kế hoạch Chiến lược dài hạn của ASEAN về quản lý các nguồn nước, các chương trình của Ủy hội Mê Công và Hợp tác tiểu vùng Mê Công mở rộng.
Để hiện thực hóa và triển khai hiệu quả những nỗ lực trên, sự tham gia và đóng góp của các doanh nghiệp ở khu vực là rất cần thiết, đặc biệt trong việc đầu tư vào nghiên cứu và phát triển nhằm tiết kiệm và sử dụng hiệu quả nguồn nước, quy trình công nghiệp “sạch”, nâng cao nhận thức cộng đồng, trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp, tham gia vào khâu quản lý, khai thác, phân phối, tái tạo nguồn nước và xử lý nước thải. Các doanh nghiệp cần tiếp tục phát huy hơn nữa vai trò trong việc tăng cường đầu tư vào cơ sở hạ tầng, nghiên cứu và chuyển giao công nghệ cao nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng nước.
Đây là thời khắc phải hành động! Chúng ta hãy chung tay bảo vệ và quản lý nước - nguồn tài nguyên chiến lược toàn cầu mới, đóng góp có trách nhiệm vào việc phát triển bền vững và năng động của Châu Á – Thái Bình Dương.
Xin cảm ơn Quý vị.