Những nhà báo, liệt sĩ hóa thân cho Tổ quốc

Không chỉ trên chiến trường khốc liệt với súng đạn, những người con nơi đây còn âm thầm, kiên cường chiến đấu trên một mặt trận không kém phần quan trọng, đó là mặt trận thông tin, tuyên truyền. Dùng ngòi bút làm vũ khí, tin tức làm đạn dược, lấy chính máu xương của mình để giữ vững mạch nguồn thông tin của Việt Nam Thông tấn xã (nay là Thông tấn xã Việt Nam), những nhà báo, phóng viên đã anh dũng hy sinh là hình ảnh đại diện cao quý nhất cho tinh thần cống hiến của thế hệ nhà báo cách mạng Thông tấn xã anh hùng.

Nhiệm vụ sống còn

Trong những năm đầu của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, việc duy trì thông tin liên lạc là nhiệm vụ sống còn. Trên con đường đó, nhà báo Nguyễn Hữu Bản - một người con ưu tú của quê hương Thái Bình (cũ) đã trở thành một tấm gương sáng ngời.

Ông sinh năm 1921 tại thôn Đại Lai, xã Phú Xuân, thị xã Thái Bình (nay là phường Trần Hưng Đạo, Hưng Yên) trong một gia đình nhà nho chuyên dạy học và bốc thuốc cứu người. Người thân của nhà báo Nguyễn Hữu Bản kể lại, qua những câu chuyện được ông, cha truyền lại, ông Bản là một người có gương mặt sáng, tính tình hiền lành, giỏi làm thơ và viết chữ rất đẹp. Ông sớm giác ngộ cách mạng, tích cực tham gia Hội Sinh viên Việt Nam và hoạt động sôi nổi trong phong trào truyền bá quốc ngữ.

Sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945, ông trở thành phóng viên, biên tập viên, viết bình luận với nhiều bài viết nhiệt huyết, cổ vũ mạnh mẽ phong trào chống giặc đói, giặc dốt, giặc xâm lược. Ngòi bút của ông đã trở thành vũ khí sắc bén, thức tỉnh tinh thần yêu nước, khơi dậy ý chí đấu tranh của quần chúng nhân dân.

Khi Nha Thông tin (tiền thân của Thông tấn xã Việt Nam) được thành lập sau cuộc Tổng tuyển cử đầu tiên vào ngày 6/1/1946, nhà báo Nguyễn Hữu Bản tiếp tục công việc của mình, cùng Nha Thông tin đi sơ tán và không ngừng biên tập, gửi tin, bài bình luận cho Đài. Tháng 10/1947, khi thực dân Pháp nhảy dù xuống thị xã Bắc Kạn, Nha Thông tin phải di chuyển. Theo chỉ đạo của cấp trên, một nhóm 5 người, trong đó có nhà báo Nguyễn Hữu Bản, đã dũng cảm quay lại địa điểm cũ ở cây số 6, đường Bắc Kạn - Chợ Đồn để kiểm tra tài liệu còn sót lại. Nhà báo Nguyễn Hữu Bản không may bị địch phục kích, hy sinh khi mới vừa 26 tuổi.

Để ghi nhận những đóng góp và sự hy sinh cao cả ấy, năm 1995, nhà báo Nguyễn Hữu Bản được Hội Nhà báo Việt Nam truy tặng “Huy chương vì sự nghiệp báo chí Việt Nam” và năm 2008 ông được Chủ tịch nước truy tặng Huân chương Độc lập hạng Ba.

Gác hạnh phúc riêng cho những dòng tin chảy mãi…

Sau kháng chiến chống thực dân Pháp, dân tộc Việt Nam lại một lần nữa anh dũng cầm súng chiến đấu chống Mỹ cứu nước. Giữa chiến trường ác liệt của bom rơi, đạn nổ, mạch nguồn thông tin của cơ quan Thông tấn anh hùng lại tiếp tục được nối dài, xuyên suốt từ Bắc vào Nam, với hình ảnh những người lính là nhà báo xông pha trên tuyến đầu, kịp thời truyền tải thông tin về trận chiến khốc liệt đến nhân dân trong nước và bạn bè quốc tế. Hòa chung khí thế đó, những nhà báo "quê hương năm tấn" lại tiếp tục sứ mệnh của mình, sẵn sàng dấn thân vì sự nghiệp giải phóng dân tộc, vì những dòng tin Thông tấn.

Nhà báo Nguyễn Trung Thành (tên gọi khác là Nguyễn Thành, sinh năm 1936, tại xã Nam Hà, huyện Tiền Hải, tỉnh Thái Bình cũ, nay là xã Nam Tiền Hải, Hưng Yên) từng là giáo viên tại Trường Văn hóa, Bộ Tổng Tư lệnh Quân đội nhân dân Việt Nam từ năm 1956 đến năm 1964. Với lòng yêu nước và ý chí quyết tâm giành độc lập, tự do cho dân tộc, tháng 7/1964, ông vào chiến trường miền Nam, làm phóng viên Thông tấn xã Giải phóng, thuộc phân xã Nam Trung Bộ. Từ năm 1967, ông phụ trách phân xã Nam Tây Nguyên.

Người thân của nhà báo Nguyễn Trung Thành cho biết, nhà báo Nguyễn Trung Thành hy sinh khi chưa có gia đình, khi hầm trú ẩn bị sập tại Campuchia vào năm 1968. Sau nhiều năm tìm kiếm, năm 1997, gia đình ông mới tìm được phần mộ và đưa ông về an táng tại Nghĩa trang liệt sĩ xã Nam Hà, huyện Tiền Hải (cũ).

Trong số những nhà báo, liệt sĩ quê hương Thái Bình (cũ) anh dũng hi sinh giữ mạch nguồn thông tin Thông tấn còn có nhà báo, liệt sĩ Nguyễn Văn Năng (xã Điệp Nông, huyện Hưng Hà cũ, nay là xã Diên Hà, Hưng Yên). Ông nguyên là phóng viên ảnh của Thông tấn xã Giải phóng, hy sinh tại Núi Bà Đen, tỉnh Tây Ninh (cũ) khi chưa một lần được gặp mặt người con trai duy nhất.

Bà Phạm Thị Đường, vợ nhà báo, liệt sĩ Nguyễn Văn Năng chia sẻ, nhà báo Nguyễn Văn Năng là con thứ ba trong một gia đình có 5 anh em. Sau khi kết hôn không lâu, năm 1964, gác lại hạnh phúc riêng, ông tình nguyện nhập ngũ. Trải qua thời gian huấn luyện, ông lên đường vào chiến trường miền Nam. Giữa lúc chiến tranh khốc liệt, đôi vợ chồng trẻ đã mất liên lạc từ đó. Đến năm 1968, khi người con trai duy nhất chưa tròn 2 tuổi, chưa một lần được gặp cha, gia đình đau xót nhận giấy báo tử của ông từ đơn vị. Đó là những tháng ngày vô cùng đau khổ với người phụ nữ góa chồng ở tuổi ngoài 20 như bà Đường. Thương con, thương chồng, bà ở vậy một mình, sắt son lời thề thủy chung, dành trọn tình yêu và sự hy sinh nuôi con khôn lớn.

Hơn nửa thế kỷ đã trôi qua, nỗi đau đáu lớn nhất của bà Đường và anh Nguyễn Văn Bằng (người con trai duy nhất của nhà báo, liệt sĩ Nguyễn Văn Năng) là đến nay vẫn chưa tìm được phần mộ của chồng, của cha, dù nhiều lần tìm kiếm.

Câu chuyện về các nhà báo, liệt sĩ Nguyễn Hữu Bản, Nguyễn Trung Thành và Nguyễn Văn Năng chỉ là ba trong số gần 260 phóng viên, biên tập viên, cán bộ kỹ thuật của Thông tấn xã Việt Nam (chiếm hơn 25% số cán bộ, nhân viên của đơn vị trong thời kỳ chiến tranh), đã không tiếc máu xương của mình để những dòng tin chảy mãi… Đằng sau những mất mát to lớn ấy là niềm tự hào của mỗi gia đình và của Thông tấn xã anh hùng về những đóng góp của thế hệ đi trước. Những người lính ấy đã ngã xuống nhưng mạch nguồn thông tin họ xây dựng và bảo vệ vẫn luôn chảy mãi, là nền tảng vững chắc cho sự phát triển của Thông tấn xã Việt Nam và nền báo chí nước nhà ngày nay.