Ông Khieu Kanharith - Cố vấn tối cao trực tiếp của Quốc vương, Nghị sĩ Quốc hội Campuchia - trả lời phỏng vấn TTXVN. Ảnh: Hoàng Minh/PV TTXVN tại Campuchia
Về phía TTXVN, cả 5 tổ phóng viên bám theo các cánh quân của Quân tình nguyện Việt Nam đều trở về Phnom Penh, hội quân toàn đoàn chuyên gia tại SPK với quân số trên 100 người. TTXVN chính thức đặt trụ sở Phân xã (nay đổi thành CQTT) tại Phnom Penh với Trưởng Phân xã đầu tiên là ông Trần Hữu Năng. Để chuẩn bị nguồn nhân lực dài hạn cho hãng thông tấn quốc gia mới, Ban lãnh đạo SPK và TTXVN đã nhất trí mở lớp học tiếng Việt tại Thành phố Hồ Chí Minh, đồng thời tuyển chọn người đưa đi học đại học ngành vô tuyến điện tại Hà Nội.
Trong cuộc trao đổi nhân dịp kỷ niệm 80 năm ngày thành lập TTXVN (15/9/1945 - 15/9/2025), ông Khieu Kanharith - Cố vấn Tối cao trực tiếp của Quốc vương, Nghị sĩ Quốc hội, Ủy viên Trung ương Đảng Nhân dân Campuchia (CPP), nguyên Bộ trưởng Bộ thông tin Campuchia - đã chia sẻ với phóng viên TTXVN tại Phnom Penh một “kỷ niệm lớn” của ông về thời kỳ lịch sử đó.
Theo Nghị sĩ Khieu Kanharith, sau khi Phnom Penh được giải phóng vào tháng 1/1979, Campuchia cần tuyển người để đào tạo làm cán bộ. “Lúc bấy giờ, người dân chưa được vào thành phố, Phnom Penh chỉ toàn cán bộ nên rất vắng vẻ. Chúng tôi phải xuống cơ sở để tuyên truyền, vận động người dân, tìm người đưa đi đào tạo”.
Sau nhiều nỗ lực, SPK cũng đã huy động, tập hợp được hơn 300 người ở Chroy Changvar, khu vực ngoại thành Phnom Penh. Tuy nhiên đến ngày khai giảng lớp, có chưa tới 100 người vào Phnom Penh theo học. Người dân sợ mắc mưu Pol Pot, gọi đi học tập rồi đưa đi sát hại như trước đây.
Trong tình cảnh đó, SPK phải huy động người xuống địa bàn, tìm ở nhiều nơi mới tập hợp được 128 học viên cho khóa học đầu tiên. Sau 3 tuần học tập, các học viên được đi thực tế cơ sở và trong chuyến đi đó, có một sự cố phát sinh, cũng là một trải nghiệm khiến chàng phóng viên, trí thức trẻ Khieu Kanharith lúc bấy giờ xác lập niềm tin vững chắc đối với Việt Nam.
Theo lời kể của quan chức cấp cao Campuchia, trong thành phần đoàn học viên lúc bấy giờ có một phụ nữ bụng mang dạ chửa, cô đề đạt nguyện vọng không theo đoàn đi thực tế cơ sở. Theo quy định thời đó, người đi công tác được hưởng chế độ hỗ trợ thực phẩm. Các thành viên còn lại trong đoàn đều cho rằng nếu ai không tham gia đoàn, đồng nghĩa với không làm việc, sẽ không được hưởng chế độ lương thực, thực phẩm như dưới thời Khmer Đỏ. Quan chức cấp cao CPP nêu cảm nhận: “Chính những người Khmer chúng tôi đã nói với nhau như vậy. Điều đó cho thấy tuy chúng tôi đánh Pol Pot nhưng bản thân chúng tôi cũng mang nếp nghĩ, tư duy của Pol Pot”.
Tuy nhiên, vào thời điểm đó, có một chuyên gia Việt Nam, thường gọi là Ta Quê (ông Quế), đã lên tiếng can thiệp, đề nghị bố trí người phụ nữ mang thai ở lại làm việc văn phòng. Trong phát ngôn của chuyên gia Việt Nam, có một câu khiến phóng viên trẻ Khieu Kanharith xúc động, ghi nhớ, yêu quý và kính trọng cho đến bây giờ. Chuyên gia Ta Quê nói: "Xin các đồng chí nhớ cho, vào lúc này, mỗi sinh linh mới của Campuchia ra đời đều vô cùng quý giá".
Hồi tưởng lại câu chuyện đó, nghị sĩ Khieu Kanharith xúc động cho biết Ta Quê là người Việt Nam nhưng ông đã chỉ dạy người Campuchia cách yêu thương sinh linh, yêu thương đồng bào mình. Lúc đó, các thành viên trong đoàn chợt hiểu, lẽ ra mình không nên làm thế, như nếp nghĩ đã định hình trong hơn 3 năm sống với Pol Pot, rằng ai không làm việc thì không có chế độ thực phẩm. Ông chia sẻ: “Đối với riêng tôi, đó là một trải nghiệm, một bài học lớn không bao giờ quên. Từ bài học đó, tôi tin Việt Nam vì họ đã dạy chúng tôi biết yêu thương đồng bào mình”.
Ông Khieu Kanharith từng giữ cương vị Bộ trưởng Bộ Thông tin Campuchia đầu tiên trong thập niên 1990, sau đó tiếp tục đảm nhận vai trò này trong 5 nhiệm kỳ gần nhất, từ năm 2003 - 2023. Trong những ngày đầu Campuchia được giải phóng cách đây gần 50 năm, chàng thanh niên ngoài 20 tuổi Khieu Kanharith là phóng viên báo Kampuchea. Tuy không làm việc trực tiếp nhưng trong suy nghĩ của mình, ông luôn xem các chuyên gia TTXVN như người thầy của mình thông qua các bản tin hàng ngày của SPK thời đó.
Theo quan chức cấp cao Campuchia, trong những ngày ông chập chững bước chân vào nghề báo, bên SPK có chuyên gia TTXVN hỗ trợ biên tập, xuất bản tin tức hàng ngày nên ông thường chờ xem các bản tin của SPK để học hỏi, đối chiếu xem mình còn thiếu sót gì để hoàn thiện kỹ năng nghiệp vụ. Ông chia sẻ: “Tôi học viết tin theo cách đó, vì chuyên gia bên báo Kampuchea chủ yếu hướng dẫn cách viết xã luận, cách trình bày báo. Vì vậy, chuyên gia của SPK giống như chuyên gia riêng của tôi, giống như người thầy trực tiếp của tôi vậy”.
Trao đổi với phóng viên TTXVN tại Phnom Penh, Cố vấn Tối cao trực tiếp của Quốc vương Campuchia đánh giá cao sự hỗ trợ, giúp đỡ của các chuyên gia Việt Nam tại SPK trong những năm 1980. Ông cho biết, ở thời điểm đó, dù đang rất khó khăn nhưng Việt Nam vẫn sẵn sàng hỗ trợ đào tạo cán bộ của SPK, tuyển chọn, cử người đi đào tạo 6 tháng về nghiệp vụ báo chí.
Theo chính khách Campuchia, trở về từ khóa đào tạo do TTXVN tổ chức, các học viên SPK đều trở thành những nhà báo giỏi của Campuchia. Ông nhấn mạnh: “Các chuyên gia Việt Nam không chỉ dạy chúng tôi về nghiệp vụ báo chí mà còn dạy cách đối nhân xử thế, giao tiếp ở nơi làm việc, cách thức làm việc, họp hành… Nói chung là tất cả mọi thứ trong giai đoạn khởi đầu cách mạng của đất nước chúng tôi”.
Từ góc nhìn đó, nghị sĩ Khieu Kanharith ví TTXVN như người gieo trồng những hạt mầm đầu tiên cho nền báo chí Campuchia. Ông cho biết ở thời điểm đó, có nhiều cơ quan, đơn vị tham gia hỗ trợ báo chí Campuchia nhưng vai trò của TTXVN quan trọng hơn. “Họ đưa chúng tôi sang Việt Nam đào tạo. Họ đã gieo mầm, tạo nên bộ khung báo chí đầu tiên của Campuchia. Do đó, tất cả chúng tôi đều mang ơn, không thể nào quên những nỗ lực đó và công ơn của TTXVN”.