Ngày 1/1/2014, Hiến pháp nước CHXHCN Việt Nam bắt đầu có hiệu lực. Để đảm bảo hiệu lực, hiệu quả của Hiến pháp, Quốc hội đã ban Nghị quyết về việc thi hành Hiến pháp. Nhân dịp này, PGS.TS Lê Minh Thông, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Quốc hội, Phó trưởng ban Biên tập Dự thảo sửa đổi Hiến pháp đã trả lời phỏng vấn báo Tin Tức – TTXVN về những trọng tâm cần được ưu tiên trong triển khai thi hành Hiến pháp.
Thưa ông, Hiến pháp nước CHXHCN Việt Nam đã có hiệu lực từ ngày 1/1, song song với việc ban hành Hiến pháp, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 64/2013/QH13 của Quốc hội quy định một số điểm thi hành Hiến pháp. Để đảm bảo Hiến pháp nhanh chóng phát huy hiệu lực trong đời sống xã hội, cần ưu tiên những nhóm công việc nào trong thời gian này?
Hiến pháp được Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ 6 có hiệu lực từ 1/1/2014, để thực hiện Hiến pháp, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết 64/2013/QH13, trong đó quy định một số điểm để kịp thời đưa Hiến pháp vào cuộc sống.
Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng, Chủ tịch Ủy ban Dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992 ký chứng thực Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (sửa đổi), được thông qua ngày 28/11/2013 tại Kỳ họp thứ sáu, Quốc hội khóa XIII. Nhan Sáng - TTXVN |
Thứ nhất, là phải quán triệt trong toàn hệ thống chính trị và các tầng lớp nhân dân về nội dung, tinh thần của Hiến pháp, để mỗi người hiểu được tinh thần và những quy định của Hiến pháp. Trên cơ sở đó nâng cao nhận thức, niềm tin của người dân đối với Hiến pháp, để người dân biết cách sử dụng Hiến pháp, bảo vệ lợi ích của mình; đồng thời nâng cao đồng thuận xã hội trong thực thi Hiến pháp, làm cho Hiến pháp không chỉ là những quy phạm pháp luật mà còn biến thành những hành động thực tiễn.
Thứ hai, tiếp tục triển khai các hoạt động nghiên cứu, tìm hiểu về nội dung Hiến pháp để thấy rõ hơn vai trò, ý nghĩa to lớn của Hiến pháp trong đời sống xã hội và những căn cứ lý luận, thực tiễn của việc sửa đổi, bổ sung Hiến pháp lần này; thấy rõ hơn nội dung thực tế của những điểm mới mà Hiến pháp thể hiện, thể chế hóa đường lối phát triển của đất nước thời kỳ mới, thể hiện mong muốn, nguyện vọng của các tầng lớp nhân dân trong việc tạo lập một bản Hiến pháp đủ tầm, phù hợp với tầm vóc của dân tộc Việt Nam trong giai đoạn mới.
Thứ ba, tổ chức, triển khai thi hành các quy định cụ thể của Hiến pháp thông qua các hoạt động xem xét, chỉnh lý, điều chỉnh lại bộ máy nhà nước từ thẩm quyền, chức năng, cơ cấu tổ chức cho đến phương thức hoạt động, phù hợp với tinh thần, nội dung Hiến pháp mới; phải tiến hành rà soát lại hệ thống pháp luật phù hợp với những quy định mới của Hiến pháp, kịp thời loại bỏ những quy định, văn bản pháp luật không còn phù hợp hoặc trái với Hiến pháp; xây dựng, bổ sung mới những văn bản pháp luật để cụ thể hóa những điểm mới của bản Hiến pháp, phù hợp với từng lĩnh vực của đời sống.
Đây là công việc hết sức hệ trọng, do vậy mỗi một cơ quan, đặc biệt Quốc hội, Chính phủ phải có chương trình rộng lớn và kế hoạch cụ thể để triển khai các hoạt động này. Trước mắt, Quốc hội phải xem xét lại Chương trình làm luật năm 2014, 2015, tập trung ưu tiên, cụ thể hóa các đạo luật hiện nay có những điểm không phù hợp với Hiến pháp mới, kịp thời sửa chữa để loại bỏ những quy định không phù hợp và bổ sung, sửa đổi những quy định mới. Tiếp đó, Quốc hội tập trung xây dựng các văn bản pháp luật liên quan đến tổ chức bộ máy như: Luật về tổ chức Quốc hội, Luật về tổ chức Chính phủ, Luật về Chủ tịch nước, Luật về Tòa án nhân dân, Luật về Kiểm sát nhân dân, Luật về chính quyền địa phương… những đạo luật này phải được xây dựng, thông qua trước năm 2016, chậm nhất tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XIII. Nghĩa là cuối năm 2015, những đạo luật này phải được thông qua để làm cơ sở cho việc bầu cử Quốc hội khóa XIV, lập ra bộ máy nhà nước mới phù hợp với quy định của Hiến pháp.
Song song với xây dựng các đạo luật về tổ chức bộ máy, phải rà soát lại các đạo luật liên quan đến quyền con người, quyền nghĩa vụ cơ bản của công dân, đảm bảo Chương II quyền con người, quyền nghĩa vụ cơ bản của công dân thực sự có ý nghĩa cơ bản, tránh tình trạng những quyền đó bị “treo” trong những trường hợp nhất định. Theo đó, những văn bản nào chưa thể hiện quyền con người, quyền công dân hoặc trái với lời văn về quyền con người, quyền công dân tại Hiến pháp, cần phải sửa đổi, bổ sung. Chẳng hạn những Luật như: Luật Trưng cầu ý dân, Luật về lập Hội, Luật về biểu tình… phải được thúc đẩy mạnh mẽ, đảm bảo những quyền này có điều kiện, thủ tục cần thiết để nhân dân sử dụng, đáp ứng nguyện vọng của người dân trong quá trình thực thi quyền và nghĩa vụ của mình. Những đạo luật liên quan đến kinh tế - xã hội cũng phải được rà soát lại để phù hợp với những nội dung mới của Hiến pháp, trong đó, những vấn đề trái với nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và các chính sách kinh tế nói chung phải được sửa đổi, bổ sung phù hợp với quá trình phát triển mạnh mẽ của nền kinh tế.
Thưa ông, công tác xây dựng pháp luật là một trong những trọng tâm trong việc thực thi Hiến pháp mới, song công việc này đòi hỏi phải có lộ trình, thời gian theo quy trình, vậy trong thời gian đó, chúng ta sẽ khắc phục những bất cập giữa Hiến pháp mới với các luật hiện hành?
Việc rà soát lại hệ thống pháp luật là công việc hệ trọng, trước mắt năm 2014 phải rà soát lại và kịp thời loại bỏ những văn bản pháp luật trái với Hiến pháp. Khi chưa sửa đổi các Luật về Tổ chức, nhưng trong Hiến pháp mới điều chỉnh một số chức năng, thẩm quyền của cơ quan Nhà nước và theo Nghị quyết 64 những thẩm quyền mới này phải được thực hiện ngay khi Hiến pháp có hiệu lực ngày 1/1/2014. Ủy ban Thường vụ Quốc hội đang xem xét xây dựng và thông qua Dự thảo Nghị quyết về hướng dẫn, thi hành Nghị quyết 64 đối với một số điểm liên quan đến thẩm quyền mới của các các cơ quan nhà nước được Hiến pháp mới khẳng định nhưng chưa rõ thủ tục, trình tự.
Hiện nay, Hiến pháp mới thay đổi Chương về HĐND, UBND bằng Chương về Chính quyền địa phương. Những quan điểm về Chính quyền địa phương được thể hiện trong Hiến pháp hiện nay rất mới, tạo dư địa rộng lớn cho việc xây dựng, đổi mới, cải cách mô hình chính quyền địa phương hiện nay. Như vậy, Luật về Chính quyền địa phương phải được thông qua trước năm 2016, để bầu chính quyền địa phương theo quy định mới của Hiến pháp. Quy định về vấn đề này trong Hiến pháp mới theo hướng thống nhất phương án quy định tổng quát, tạo cơ sở chính trị uyển chuyển hơn, rộng hơn, mở hơn để đổi mới theo hướng đa dạng hóa mô hình chính quyền địa phương, phù hợp với điều kiện đặc thù của nông thôn, đô thị, hải đảo, đơn vị hành chính kinh tế đặc biệt và khẳng định rõ hơn vai trò của người dân trong xây dựng chính quyền địa phương và nguyên tắc phân cấp, phân quyền giữa các cấp trong chính quyền địa phương.
Mỗi năm, Quốc hội sẽ phân chia những nhiệm vụ cấp bách, trước mắt dự kiến đến năm 2020, sẽ hoàn tất hệ thống pháp luật mới, phù hợp với Hiến pháp trong từng giai đoạn, theo những lộ trình ưu tiên.
Thưa ông, tuyên truyền Hiến pháp, đặc biệt là những điểm mới của Hiến pháp là việc ưu tiên hàng đầu trong tổ chức triển khai thi hành Hiến pháp, vậy để việc tuyên truyền vừa đảm bảo hiệu quả, tiết kiệm, cần lưu ý những vấn đề gì?
Thứ nhất, các cơ quan tuyên truyền, phổ biến pháp luật phải đi đầu trong việc phổ biến, tuyên truyền, giáo dục nội dung Hiến pháp. Trong quá trình xây dựng dự thảo sửa đổi Hiến pháp, các cơ quan Thông tấn, báo chí đã đóng góp quan trọng đối với thành công bản dự thảo, đồng hành với Ủy ban sửa đổi Hiến pháp, Ban biên tập trong việc cung cấp những thông tin cần thiết về mong muốn, ý chí, nguyện vọng của nhân dân, kịp thời phản hồi đến các tầng lớp nhân dân tinh thần của Dự thảo. Ủy ban Dự thảo sửa đổi Hiến pháp đánh giá cao vai trò của báo chí. Khi Hiến pháp đi vào thi hành thì vai trò của báo chí càng quan trọng. Báo chí phải góp phần tích cực đưa tinh thần và lời văn của Hiến pháp vào từng lĩnh vực của đời sống xã hội, làm cho các tầng lớp nhân dân hiểu một cách đầy đủ, đúng đắn và dễ dàng nhất nội dung của Hiến pháp; thấy rõ tính liên tục, tính kế thừa của bản Hiến pháp hiện nay và sự nhất quán con đường phát triển của dân tộc được thể hiện rõ từ Hiến pháp năm 1946.
Báo chí làm rõ những điểm mới quan trọng của Hiến pháp được Quốc hội thông qua; phải làm rõ những nội dung kế thừa để thấy rằng, lịch sử lập hiến của chúng ta là một quá trình liên tục có kế thừa, có phát triển, để người dân hiểu Hiến pháp, tin Hiến pháp, biết cách sử dụng Hiến pháp, tuân thủ Hiến pháp… Báo chí phải góp phần bảo vệ Hiến pháp, kịp thời uốn nắn những quan điểm lệch lạc, phản ánh kịp thời những biểu hiện không đúng trong quá trình hiểu và làm theo Hiến pháp, góp phần bảo vệ sự trong sáng và đúng đắn của bản Hiến pháp; đấu tranh với những quan điểm không đúng hoặc không thiện chí đối với Hiến pháp mới…
Trân trọng cảm ơn ông!
Quang Vũ