Công ước Hà Nội – Bước ngoặt toàn cầu trong cuộc chiến chống tội phạm mạng

Công ước Hà Nội là thắng lợi rõ nét của chủ nghĩa đa phương

Lễ mở ký và Hội nghị cấp cao về Công ước của Liên Hợp Quốc về chống tội phạm mạng (Công ước Hà Nội) diễn ra tại thành phố Hà Nội vào ngày 25 – 26/10/2025 vừa qua là cột mốc lịch sử, đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong nỗ lực chung của cộng đồng quốc tế nhằm ứng phó với các mối đe dọa trên không gian mạng. Sự kiện có chủ đề “Chống tội phạm mạng, chia sẻ trách nhiệm, hướng tới tương lai”.

Với sự tham dự của hơn 2.500 lãnh đạo cấp cao và đại biểu đến từ 119 quốc gia, vùng lãnh thổ; bao gồm Tổng Thư ký Liên Hợp Quốc António Guterres, Chủ tịch nước Cộng hòa XHCN Việt Nam Lương Cường, cùng hơn 100 tổ chức quốc tế và doanh nghiệp công nghệ hàng đầu thế giới, Lễ mở ký Công ước Hà Nội được đánh giá là sự kiện lớn nhất từ trước tới nay của Liên Hợp Quốc về chống tội phạm mạng.

Theo quy định, Công ước chỉ có hiệu lực khi có tối thiểu 40 quốc gia phê chuẩn. Tuy nhiên, ngay tại Lễ mở ký đã có tới 72 quốc gia đặt bút ký, thể hiện mức độ đồng thuận hiếm có đối với một văn kiện quốc tế còn rất mới. Con số kỷ lục này cho thấy quyết tâm mạnh mẽ của cộng đồng quốc tế trong việc hành động để đưa Công ước vào cuộc sống, thực thi hiệu quả và đầy đủ.

Các đại biểu quốc tế đều thống nhất rằng, Công ước Hà Nội là thắng lợi rõ nét của chủ nghĩa đa phương và pháp quyền quốc tế. Trong không khí đối thoại cởi mở, mang tính xây dựng, lãnh đạo cấp bộ trưởng, đại sứ và đại diện các tổ chức quốc tế đã làm rõ vai trò của Công ước như một “tuyên ngôn hợp tác toàn cầu trong kỷ nguyên số”. Thành công của Công ước sẽ được đo bằng khả năng bảo vệ con người, duy trì niềm tin số và thúc đẩy phát triển bền vững.

Một loạt giá trị cốt lõi được nhấn mạnh tại hội nghị. Thứ nhất, Công ước là khuôn khổ pháp lý toàn cầu hỗ trợ chia sẻ thông tin, điều tra và truy tố tội phạm hiệu quả, đặc biệt đối với các loại tội phạm đáng lo ngại như lừa đảo xuyên biên giới và tội phạm tình dục trẻ em trên mạng. Thứ hai, Công ước bảo đảm quyền con người và quyền tự do cơ bản trong môi trường số. Thứ ba, Công ước tạo điều kiện tăng cường năng lực cho các quốc gia đang phát triển, nhất là trong việc bảo vệ trẻ em và nhóm dễ bị tổn thương trước rủi ro an ninh mạng.

Ở bình diện quốc gia, nhiều nước khẳng định đây là cơ hội để cập nhật và hài hòa hóa pháp luật nội địa, thành lập cơ quan chuyên trách, hoàn thiện chiến lược an ninh mạng và xây dựng hệ sinh thái số công bằng, nhân văn hơn. Các tổ chức quốc tế, doanh nghiệp công nghệ và tổ chức phi chính phủ cũng bày tỏ sẵn sàng phối hợp cùng chính phủ các nước trong công tác phòng ngừa, tuyên truyền, giáo dục và thúc đẩy hợp tác công – tư trong thực thi Công ước.

Lễ mở ký chỉ là bước khởi đầu cho hành trình đưa Công ước Hà Nội vào thực tiễn. Các quốc gia nhất trí rằng, việc triển khai hiệu quả Công ước đòi hỏi sự đầu tư nâng cao năng lực, chuyển giao công nghệ và hỗ trợ kỹ thuật, nhất là đối với các nước đang phát triển. Việc bảo đảm quyền con người, quyền tự do cơ bản và sự tham gia của khu vực tư nhân phải luôn được đặt ở vị trí trung tâm trong suốt quá trình thực thi.

Thách thức phía trước vẫn rất lớn, khi tội phạm mạng tiếp tục biến đổi đa dạng và phức tạp từng ngày. Tuy nhiên, với quyết tâm chính trị mạnh mẽ và tinh thần hợp tác quốc tế thể hiện tại Hà Nội, Công ước có cơ sở vững chắc để thúc đẩy hình thành một không gian mạng an toàn, mở và đáng tin cậy hơn cho mọi quốc gia và người dân.

Về lộ trình thực hiện, Công ước Hà Nội được mở cửa ký kết chính thức tại Hà Nội từ ngày 25/10/2025 và tiếp tục mở tại Trụ sở Liên Hợp Quốc ở New York (Mỹ) đến ngày 31/12/2026. Công ước sẽ chính thức có hiệu lực 90 ngày sau khi nhận được 40 văn kiện phê chuẩn, chấp thuận, phê duyệt hoặc gia nhập từ các quốc gia thành viên – dự kiến vào khoảng năm 2027, theo kế hoạch của Văn phòng Liên Hợp Quốc về Ma túy và Tội phạm (UNODC).

Sau khi có hiệu lực, các quốc gia thành viên phải nội luật hóa các quy định của Công ước, bao gồm việc sửa đổi luật hình sự quốc gia để tương thích với các hành vi tội phạm mạng được chuẩn hóa, xây dựng cơ chế hợp tác quốc tế về dẫn độ và hỗ trợ tư pháp, cũng như triển khai các chương trình hỗ trợ kỹ thuật và nâng cao năng lực, đặc biệt cho các nước đang phát triển.

UNODC sẽ đóng vai trò trung tâm trong việc hỗ trợ phê chuẩn và thực thi thông qua Chương trình Toàn cầu về Tội phạm mạng, cung cấp đào tạo, chia sẻ thông tin và chuyển giao công nghệ. Lộ trình này đảm bảo tính khả thi và toàn diện, với trọng tâm là xây dựng năng lực lâu dài để các quốc gia có thể điều tra, truy tố và phòng ngừa tội phạm mạng một cách hiệu quả, đồng thời tuân thủ các nguyên tắc bảo vệ quyền con người.

Khẳng định vai trò chủ động của Việt Nam trong kiến tạo an ninh mạng toàn cầu

Việc đăng cai Lễ mở ký và Hội nghị cấp cao Công ước của Liên Hợp Quốc về chống tội phạm mạng (Công ước Hà Nội) mang ý nghĩa hết sức quan trọng đối với Việt Nam, thể hiện rõ bản lĩnh, trách nhiệm và vị thế ngày càng được nâng cao của một quốc gia đang bước vào giai đoạn phát triển mới: độc lập, tự cường, hội nhập sâu rộng và tích cực đóng góp vào các tiến trình pháp lý toàn cầu.

Lễ mở ký Công ước Hà Nội đã thành công toàn diện trên mọi phương diện, thể hiện quyết tâm chính trị và vai trò chủ động của Việt Nam trong việc kiến tạo hệ sinh thái an ninh mạng toàn cầu. Sự kiện này tạo tiền đề quan trọng để Việt Nam thúc đẩy hợp tác quốc tế, tiếp nhận hỗ trợ kỹ thuật, chia sẻ dữ liệu và nâng cao năng lực điều tra số; qua đó góp phần xây dựng một môi trường số lành mạnh, nơi người dân và doanh nghiệp có thể yên tâm học tập, làm việc và phát triển.

Công ước Hà Nội đồng thời mở ra cơ hội để Việt Nam đẩy mạnh giáo dục, tuyên truyền về an toàn thông tin mạng và bảo vệ chủ quyền số quốc gia, đặt lợi ích của công dân và doanh nghiệp ở vị trí trung tâm. Đặc biệt, việc Việt Nam đảm nhận vai trò dẫn dắt tiến trình pháp lý toàn cầu về an ninh mạng một lần nữa khẳng định uy tín, năng lực tổ chức sự kiện quốc tế quy mô lớn và được cộng đồng quốc tế ghi nhận.

Qua việc ký kết và dẫn dắt Công ước Hà Nội, vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế được nâng tầm đáng kể, trở thành một “điểm sáng” trong ngoại giao đa phương và an ninh không gian mạng. Là quốc gia đầu tiên trong khu vực Đông Nam Á tổ chức một sự kiện Liên Hợp Quốc quy mô lớn như vậy, Việt Nam không chỉ khẳng định vai trò lãnh đạo khu vực mà còn được công nhận là đối tác đáng tin cậy trong các vấn đề toàn cầu – tương tự vai trò của Việt Nam trong các công ước trước đây như Công ước Palermo về Tội phạm có tổ chức xuyên quốc gia (UNTOC, 2000) và Công ước Liên Hợp Quốc chống tham nhũng (UNCAC, 2003).

Sự kiện này mở ra cơ hội cho Việt Nam tham gia sâu hơn vào các diễn đàn quốc tế về an ninh mạng, khởi xướng các hội nghị khu vực tại Hà Nội và tăng cường hợp tác song phương – đa phương với các cường quốc. Hơn nữa, nó củng cố hình ảnh Việt Nam như một quốc gia đang phát triển thành công, với cam kết thúc đẩy công lý kỹ thuật số công bằng, thu hẹp khoảng cách kỹ thuật số toàn cầu và nâng cao vị thế trong các tổ chức như ASEAN, APEC và Liên Hợp Quốc.

Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại những khó khăn và thách thức ở phía trước, như việc cân bằng giữa an ninh mạng và quyền con người – một vấn đề từng được một số tổ chức nhân quyền quan ngại. Dẫu vậy, Việt Nam đã thể hiện sự sẵn sàng thông qua các cam kết minh bạch và hợp tác quốc tế. Tổng thể, Công ước Hà Nội không chỉ là công cụ pháp lý mà còn là biểu tượng của sự vươn lên của Việt Nam, góp phần xây dựng một trật tự thế giới dựa trên luật lệ và hợp tác đa phương.

Để có được một Lễ mở ký và Hội nghị cấp cao Công ước của Liên Hợp Quốc về chống tội phạm mạng (Công ước Hà Nội) thành công tốt đẹp, không thể không nhắc đến những đóng góp to lớn và quý báu của các nhà tài trợ: VietinBank, PVN, EVN, MB Bank, Agribank, SSI, FPT, VPBank, Gelex, Vietnam Airlines, VIX, BIDV, Viettel, OKX. Nhờ sự đồng hành bền bỉ của các nhà tài trợ, Lễ mở ký Công ước Hà Nội không chỉ là sự kiện mang tính biểu tượng mà còn là minh chứng cho nỗ lực chung trong việc hiện thực hóa cam kết vì một không gian mạng an toàn, phát triển và nhân văn.