Cơ chế đặc thù góp phần giúp các địa phương bứt phá lớn với những tiềm năng, thế mạnh sẵn có

Tạo động lực cho sự phát triển

Các tỉnh Thừa Thiên Huế, Nghệ An được vay với tổng mức dư nợ vay không vượt quá 40% số thu ngân sách tỉnh được hưởng theo phân cấp; thành phố Hải Phòng, tỉnh Thanh Hóa được vay với tổng mức dư nợ vay không vượt quá 60% số thu ngân sách được hưởng theo phân cấp.

Đối với thành phố Hải Phòng, hằng năm, ngân sách trung ương bổ sung có mục tiêu cho ngân sách thành phố không quá 70% số tăng thu ngân sách trung ương so với dự toán Thủ tướng Chính phủ giao; Đối với các tỉnh Thừa Thiên Huế, tỉnh Nghệ An, ngân sách Trung ương bổ sung có mục tiêu cho các tỉnh không quá 70% số tăng thu từ hoạt động xuất, nhập khẩu của hàng hóa xuất, nhập khẩu so với dự toán Thủ tướng Chính phủ giao.

Còn với tỉnh Thanh Hóa, ngân sách trung ương bổ sung có mục tiêu cho tỉnh không quá 70% số tăng thu từ hoạt động xuất, nhập khẩu qua Cảng biển Nghi Sơn so với dự toán Thủ tướng Chính phủ giao nhưng không vượt quá số tăng thu từ hoạt động xuất, nhập khẩu qua Cảng biển Nghi Sơn so với thực hiện năm trước và ngân sách trung ương không hụt thu.

Đối với định mức chi thường xuyên, các tỉnh Thanh Hóa, Nghệ An và Thừa Thiên Huế được phân bổ thêm 45% theo tỷ lệ phần trăm số chi tính theo định mức dân số khi xây dựng định mức chi thường xuyên ngân sách nhà nước năm 2022 và trong thời gian thực hiện Nghị quyết này.

Ngoài ra, dự thảo cũng đề xuất cho phép thành lập Quỹ bảo tồn di sản Huế để bổ sung nguồn lực phục vụ công tác trùng tu, bảo tồn di sản văn hóa trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế.

Quỹ được tiếp nhận từ nguồn ngân sách nhà nước của các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương hỗ trợ, nguồn tài trợ của các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước và các nguồn thu hợp pháp khác; không sử dụng ngân sách của tỉnh Thừa Thiên Huế để hỗ trợ Quỹ. Bên cạnh đó, dự thảo Nghị quyết còn quy định một số cơ chế đặc thù về thí điểm thực hiện chính sách phí, lệ phí trên địa bàn; quản lý đất đai và quản lý sử dụng rừng; quản lý quy hoạch; thu từ xử lý nhà, đất…

Là người theo dõi sát quá trình đề xuất các cơ chế, chính sách cho 4 tỉnh, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải cho biết: Cần phân biệt cơ chế chính sách đặc thù tạo động lực và cơ chế chính sách đặc thù khác nhau giữa các địa phương (được Thường vụ Quốc hội giải quyết qua chi thường xuyên và chi đầu tư nhằm tạo sự bình đẳng giữa các vùng miền).  

Chúng ta đặt mục tiêu phát triển kinh tế vùng thì phải có động lực phát triển và việc tạo cơ chế đặc thù cho các địa phương, trong đó có Hải Phòng, Thanh Hoá, Nghệ An, Thừa Thiên Huế là bước để cụ thể hoá, nhằm tạo động lực phát triển.

Cơ chế đặc thù phải dựa trên cơ sở lý luận và thực tiễn

Theo đại biểu Vũ Thị Lưu Mai (Đoàn ĐBQH TP Hà Nội), rất nên tổ chức thí điểm một số chính sách để có những bài học rút kinh nghiệm để có thể áp dụng chung cho cả nước, giúp phát triển kinh tế. Tuy nhiên, cần làm rõ hơn về tiêu chí để lựa chọn 4 tỉnh này thí điểm một số cơ chế, mục đích thí điểm hướng tới là gì? Nếu việc thí điểm hướng tới việc để rút kinh nghiệm, để có cơ chế quản lý phù hợp hơn, mang tầm nhìn xa hơn thì nên thêm các tỉnh thành ở vùng miền khác, để có cái nhìn tổng quát hơn, bao phủ hơn.

Trong dự thảo Nghị quyết về một số cơ chế đặc thù có các quy định liên quan đến việc tăng thu, thêm các loại phí và lệ phí. Chẳng hạn có tỉnh xin cơ chế được quyết định áp dụng trên địa bàn tỉnh phí, lệ phí chưa được quy định trong danh mục phí, lệ phí ban hành kèm theo Luật Phí và lệ phí. Ngân sách tỉnh được hưởng 100% số thu tăng thêm từ các khoản thu do việc điều chỉnh chính sách phí, lệ phí này.

“Việc quản lý thu và sử dụng các loại phí mới thì phải tuân thủ các quy định của Luật Phí và Lệ phí. Mặc dù dự thảo cũng nêu một số yêu cầu nhưng quy định bổ sung một số loại phí liên quan đến lợi ích của người dân và doanh nghiệp nên nghiên cứu, thận trọng, để đảm bảo hợp lý, chặt chẽ, tránh ảnh hưởng đến quyền lợi của người dân”, đại biểu Vũ Thị Lưu Mai lưu ý.  

Đại biểu Trần Đức Thuận, Đoàn ĐBQH tỉnh Nghệ An và một số đại biểu cho rằng, việc xây dựng một số cơ chế, chính sách đặc thù vào thời điểm này là rất phù hợp; thể hiện vị trí, vai trò, trách nhiệm to lớn của tỉnh Nghệ An đối với sự phát triển của khu vực Bắc Trung bộ và cả nước. Mặt khác, đây cũng là cơ hội để tỉnh có sự bứt phá lớn với những tiềm năng, thế mạnh sẵn có như: diện tích rộng lớn, có rừng, có biển, có đồng bằng, trung du, đáp ứng được quy hoạch với tầm nhìn dài hạn.  

Ngoài ra, tại phiên thảo luận, các đại biểu đề nghị Chính phủ, các Bộ, ngành và địa phương nói trên cần tiếp tục rà soát, làm tốt khâu phân cấp thẩm quyền về quản lý quy hoạch, quản lý đất đai, quản lý sử dụng các tài nguyên rừng, biển, cải tiến thủ tục hành chính trong mối quan hệ giữa trung ương và địa phương nhằm trao quyền chủ động hơn cho địa phương, giảm bớt thủ tục hành chính, thu hút đầu tư phát triển.

Đánh giá cao tính cần thiết của việc ban hành các Nghị quyết, tuy nhiên các đại biểu nhấn mạnh, cơ chế đặc thù phải được nghiên cứu dựa trên cơ sở lý luận và thực tiễn nhằm phát huy được tiềm năng, thế mạnh của địa phương; có tác động lan tỏa vùng miền; gắn với đề cao tính tự lực, tự cường, phát huy tính năng động, sáng tạo. Đồng thời, cơ chế đặc thù phải phù hợp với khả năng cân đối ngân sách nhà nước, không ảnh hưởng lớn đến vai trò chủ đạo của ngân sách trung ương theo quy định của Hiến pháp; không làm tăng bội chi ngân sách nhà nước và trần nợ công đã được Quốc hội quyết định.

Bên cạnh đó, một số đại biểu cho rằng, việc xây dựng các Nghị quyết cần quán triệt quan điểm tăng cường phân cấp, phân quyền, tăng tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm của các cấp chính quyền của địa phương; đồng thời đảm bảo nhiệm vụ thanh tra, kiểm tra, giám sát của Quốc hội, Chính phủ, Hội đồng nhân dân các cấp của các địa phương.

Đại biểu Phạm Thị Hồng Yến, Đoàn ĐBQH tỉnh Bình Thuận, chỉ ra rằng: Nghị quyết số 45-NQ/TW ngày 24/1/2019 của Bộ Chính trị về xây dựng và phát triển thành phố Hải Phòng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 đã xác định mục tiêu xây dựng và phát triển Hải Phòng trở thành thành phố đi đầu cả nước trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa; động lực phát triển của vùng Bắc Bộ và của cả nước; đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân không ngừng được nâng cao ngang tầm với các thành phố tiêu biểu ở Châu Á…  

Vì vậy, việc ban hành Nghị quyết của Quốc hội thí điểm một số cơ chế, chính sách trong một số lĩnh vực khác so với một số quy định tại luật hiện hành cho phù hợp với yêu cầu phát triển, quy mô kinh tế, trình độ và yêu cầu quản lý kinh tế - xã hội đối với thành phố Hải Phòng là cần thiết để thành phố có thêm cơ hội huy động nguồn lực, tập trung đầu tư, tiếp tục phát triển nhanh, bền vững hơn, có sức lan tỏa lớn hơn trong Vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ và cả nước như mục tiêu đã đặt ra.

Về hiệu lực thi hành, đa số các đại biểu nhất trí việc Dự thảo Nghị quyết quy định thống nhất về hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2022, tuy nhiên cần quy định nhiệm vụ cho các cơ quan thuộc Quốc hội, Chính phủ, các Bộ, cơ quan liên quan và Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, thành phố trong việc tổ chức thực hiện, sơ kết, tổng kết và giám sát việc thực hiện Nghị quyết.