Anh H thân mến,
Sang Mỹ làm báo đã gần trọn năm, nhưng tôi chưa từng nghe người xứ này nói nhiều về Trung Đông như lúc này: Người của 193 quốc gia thành viên Liên hợp quốc (LHQ) nói trong trụ sở của tổ chức này trên Đại lộ 1 thuộc quận Mahattan ở New York, còn dân Mỹ nói về chủ đề ấy trên các phương tiện truyền thông, và cả ở vỉa hè, quán cóc nữa.
Người dân Iran hò reo ủng hộ tổng thống đắc cử Rowhani ngày 16/6 ở Têhêran. Ảnh: AFP/TTXVN |
Đúng hơn, mấy ngày qua, LHQ, nước Mỹ và cả thế giới này đang nói rất nhiều về Iran, song do nước này “tuy không quá lớn, nhưng thiên hạ luôn phải ngước nhìn”, có vai trò, vị trí đặc biệt, tác động nhiều tới nền chính trị và an ninh của Trung Đông và toàn thế giới, nên người ta luôn gắn mọi diễn biến trên chính trường nơi đây với tất cả.
Và như anh biết, diễn biến mới nhất ở đấy là cuộc bầu cử tổng thống hôm 14/6 vừa rồi, với thắng lợi tuyệt đối của vị giáo sĩ theo đường lối ôn hòa Hassan Rowhani, tuổi Mậu Tý, được 50,68% số phiếu ủng hộ, bỏ xa người về thứ hai chỉ được 16,55%. Thắng lợi thuyết phục như thế, nên dù có ai đấy muốn ”vẽ” lại kết quả như đã từng xảy ra trong nhiều cuộc bầu bán, cũng không thể. Kết quả này được vui vẻ công nhận, thêm một lần khẳng định ý nguyện của người dân đang ngày càng được tôn trọng.
Tác giả trong một buổi giao lưu với học sinh trung học Iran. |
Anh H ạ, tôi vẫn nhớ dịp đến Iran cận kề cuộc bầu cử lần trước, cho dù lúc ấy phe bảo thủ đang thắng thế, nhưng ở đâu cũng lộ rõ ước muốn đổi mới, cải cách và mở cửa với mỗi ngày ở thủ đô Tehran có cả chục cuộc mít tinh, biểu tình ủng hộ tư tưởng ôn hòa. Và, xe chở chúng tôi, anh biết không, đều khéo léo đi lòng vòng mất thêm cả chục cây số khi mà xăng dầu ở đây được xem như hàng xa xỉ. Kể lại chuyện ấy để thấy thời nay mọi cái đều đã đổi thay, nếu không, cứ chiểu theo Giáo lý đạo Hồi, 80 triệu người Hồi giáo Iran sẽ không bao giờ túm năm, tụm ba, lập đảng nọ, phái kia, càng chẳng biết đòi cái này, muốn cái khác, mà luôn an phận với những gì Thánh Allah đã sắp đặt. Nhưng không, ngay sau khi ở Iran nổ ra cuộc cách mạng Hồi giáo năm 1979, lật đổ chế độ quân chủ, lập nên nền cộng hòa, và sau đó, đất nước này bị quá nhiều vướng mắc với bên ngoài, người dân ở đây đã muốn có những thay đổi nhất định, và vài lần người ta đã bầu ra được những vị tổng thống ôn hòa để đổi mới đất nước. Tiếc rằng cải cách, mở cửa vẫn chưa đến được do những ràng buộc của Hiến pháp và Luật Sharia (Luật Hồi giáo). Và lần này cũng vậy, các ứng cử viên bảo thủ, cực đoan phải nhường chỗ cho Hassan Rowhani, người nổi tiếng ôn hòa, cởi mở và giầu kinh nghiệm chính trường, đang được mong chờ sẽ mang đến những đổi mới cho Iran.
Anh H ơi, người Trung Đông vẫn bảo: ”Có thực mới vực được mọi thứ”, và kỳ vọng đầu tiên của người Iran là cơm áo, gạo tiền. Họ không chấp nhận nơi có trữ lượng dầu mỏ lớn thứ ba thế giới và nằm trong nhóm ”tứ đại gia” về khí đốt lại cứ phải trăn trở mãi chuyện ăn no, mặc ấm. Đồng tiền Rial đã bị mất giá tới 70%, kéo theo vô số cuộc bãi công, nổi dậy hồi mùa hè năm ngoái, hay việc có tới 30% người thất nghiệp là những thông điệp đòi thay đổi rõ ràng nhất gửi tới tân Tổng thống Rowhani. Tôi cứ bị ám ảnh mãi cảnh người Ba Tư xúm đông, xúm đỏ bên những đống quần áo hàng ”thùng”, hay những “ổ gà, ổ trâu” trên các đường phố ở thủ đô. Vâng, đúng là nền kinh tế Iran phải thay đổi, phải phát triển trở lại với ba ngành mũi nhọn là dầu khí, nông nghiệp và du lịch, để người dân phải được sống xứng đáng với những gì họ có, và do họ làm ra. Thật may là tổng thống đắc cử Rowhani đã hứa sẽ làm như thế!
Đấy anh xem, sống trên ”đống tiền” như thế, nhưng người Iran cứ nghèo đi mãi, bởi họ bị lao vào cuộc chiến đẫm máu với Irắc hồi 1980-1988 sau khi băng giá quan hệ với phương Tây từ 1979, kéo theo cuộc cấm vận nghiệt ngã từ đó đến nay, và vì những lý do không thể phân tích trong khuôn khổ một hai trang viết. Iran phải tung ra quá nhiều tiền bạc để chi phối thế giới Hồi giáo, để “giữ chân” các đồng minh, và để mua sắm vũ khí. Lời cam kết "mở rộng quan hệ dựa trên sự tôn trọng lẫn nhau" và "thiết lập nền hòa bình, an ninh và phát triển trên thế giới và trong khu vực" của ông Rowhani nếu được thực hiện, tiền bạc của Iran sẽ không còn bị ném vào những cái thùng không đáy ấy nữa...
Nhưng, cái khó nhất của ông Rowhani là phải chứng tỏ được bản chất dân sự trong chương trình hạt nhân gây tranh cãi của nước này. Vẫn biết theo luật định, ở Iran, tổng thống chỉ là ”người thứ hai”, không có toàn quyền như vị lãnh tụ tinh thần, hiện là Đại Giáo chủ Ayatollah Ali Khamenei, và nữa, Iran sẽ không từ bỏ chương trình hạt nhân, do nó được coi là “quyền quốc gia, là phẩm giá dân tộc”. Nhưng muốn bỏ được cấm vận, Iran phải làm cho bên ngoài tin rằng họ không hề có tham vọng chế tạo vũ khí hạt nhân như vẫn luôn khẳng định. Một khi Iran chân thành và cởi mở, chắc chắn sẽ được bên ngoài tin tưởng, vì cả hai đều bị thua thiệt nếu căng thẳng cứ kéo dài mãi. Và đổi lại, nếu phương Tây biết lắng nghe, chia sẻ và tôn trọng những lợi ích của Iran, chắc người Ba Tư sẽ thiện chí, xây dựng và có trách nhiệm với nhân loại như ông Rowhani cam kết, và như thế, tất cả đều có lợi.
Một khi “nút thắt hạt nhân” được mở, hàng loạt vấn đề khác của Iran sẽ dễ dàng theo, kể cả quan hệ đầy nghi kỵ, ngờ vực và dọa dẫm lẫn nhau giữa họ với phần lớn các nước ở Trung Đông. Ông Rowhani đã hơn một lần nói lên mong muốn ấy, vấn đề còn lại chỉ là thời gian cho những thay đổi.
Anh H ạ, đã có hơn chục năm làm báo ở Trung Đông, tôi phần nào hiểu được rằng nếu một Iran thay đổi theo hướng tích cực, sẽ mở đường giải quyết rất nhiều vấn đề gai góc khác, kể cả cuộc xung đột Arập - Ixraen, kéo dài đã gần 7 thập kỷ nay và hàng loạt vấn đề khác liên quan đến hòa bình, an ninh, kinh tế và xã hội của Trung Đông, và rộng ra sẽ giúp ổn định trật tự, an ninh thế giới. Và, thời cơ cho những thay đổi ấy đã được trao cho ông Hassan Rowhani. Cả thế giới đang trông chờ ở ông, và qua nay, tôi cảm nhận rất rõ sự chờ trông ấy cả trong trụ sở LHQ, lẫn ở muôn nơi, và dường như tất cả đều tin rằng ông Rowhani sẽ khéo léo làm cho Iran thay đổi.
Chúng ta cùng chờ, anh nhé.
Phạm Phú Phúc(P/v TTXVN tại LHQ)