Tổng thống Hàn Quốc Yoon Suk Yeol thăm ngôi nhà bán hầm (banjiha) ở quận Gwanak, Seoul, nơi một gia đình 3 người thiệt mạng trong trận ngập lụt ngày 8/8. Ảnh: CNN
Thảm kịch trong "banjiha"
Thảm họa mưa lụt lớn nhất trong hơn 100 năm tại Seoul, gây ra cái chết của nhiều người bị mắc kẹt trong những ngôi nhà bán hầm, đã gióng lên hồi chuông báo động về bi kịch của những người nghèo. Công chúng Hàn Quốc đã kêu gọi chính quyền chịu trách nhiệm, đòi thủ đô của Hàn Quốc cần chấm dứt tình trạng người dân sống trong những ngôi nhà “banjiha” – loại nhà kiểu nửa hầm nửa nổi chật chội, tồi tàn, đã trở thành hình ảnh nổi tiếng trong bộ phim đoạt giải Oscar “Parasite” (Ký sinh trùng).
Trong thảm kịch nói trên, gia đình 3 người – gồm một phụ nữ 40 tuổi mắc hội chứng Down, chị gái và con gái 13 tuổi của người chị gái - đã thiệt mạng sau khi áp lực nước khiến họ không thể mở được cửa ngôi nhà bị ngập ở quận Gwanak phía nam Seoul.
Vào đêm 8/8, trận mưa như trút – với lượng mưa lớn nhất trong hơn 100 năm qua tại Seoul – đã gây ra lũ lụt nghiêm trọng ở nhiều vùng trũng phía nam sông Hàn, cuốn trôi nhiều ô tô và buộc hàng trăm cư dân phải sơ tán.
Nước lũ ngập băng một bãi đậu xe và khu vực dành cho người đi bộ ở bên bờ sông Hàn tại Seoul vào ngày 10/8. Ảnh: CNN
Gia đình các nạn nhân sống trong một banjiha – căn hộ chìm một nửa dưới lòng đất, thường thấp hơn mặt phố. Trong thị trường nhà ở nổi tiếng đắt đỏ của Seoul, những căn hộ này là một trong những lựa chọn hợp lý nhất hiện có cho những người trẻ tuổi và người có thu nhập thấp, đồng nghĩa chúng cũng là nơi sinh sống của người nghèo.
Nhỏ hẹp, tối và ẩm mốc, banjiha đã trở nên nổi tiếng toàn cầu sau khi bộ phim “Parasite” của đạo diễn Bong Joon-ho đoạt giải Oscar năm 2019. Phim xoay quanh nỗ lực tuyệt vọng thoát nghèo của một gia đình sống trong căn hộ banjiha. Những ngôi nhà bán hầm này đã trở thành biểu tượng cho khoảng cách giàu nghèo ở một trong những thành phố thịnh vượng nhất thế giới.
Những năm qua, ngày càng có nhiều lời kêu gọi chính phủ cung cấp nhà ở giá cả phải chăng hơn cho người nghèo, cải thiện điều kiện sống ở các banjiha hoặc loại bỏ hoàn toàn kiểu nhà này.
Trong nhiều năm, ngày càng có nhiều lời kêu gọi chính phủ cung cấp nhà ở giá cả phải chăng hơn, cải thiện điều kiện sống ở các banjihas hoặc loại bỏ hoàn toàn. Giới chức đã cam kết thực hiện điều này sau làn sóng phản đối của công chúng với nỗ lực xử lý khủng hoảng của Tổng thống Yoon Suk Yeol.
“Trong tương lai, tại Seoul, các nhà hầm và bán hầm (banjha) sẽ không được phép sử dụng cho mục đích ở”, chính quyền Seoul thông báo ngày 10/8.
Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng cam kết của chính quyền sẽ bỏ qua những vấn đề lớn hơn còn tồn tại bên ngoài những bức tường nhà banjiha, như chi phí sinh hoạt tăng vọt buộc những người dễ bị tổn thương nhất phải tìm chỗ trú ẩn trong những ngôi nhà không đảm bảo.
Một phụ nữ múc nước ngập trong căn hộ hầm ở Seoul, ngày 10/10. Ảnh: CNN
Bùng nổ nhà boongke
Ông Choi Eun-yeong, giám đốc điều hành Trung tâm Nghiên cứu Thành phố và Môi trường Hàn Quốc, cho biết các banjiha lần đầu tiên được xây dựng vào những năm 1970 đóng vai trò như boongke trú ẩn trong bối cảnh căng thẳng gia tăng với Triều Tiên.
Khi Seoul được hiện đại hóa trong thập kỷ tiếp theo, thu hút người nhập cư từ các vùng nông thôn, thành phố ngày càng chật chội, khiến chính phủ cho phép dân cư sử dụng các banjha để ở.
Những chiếc banjiha từ lâu đã bộc lộ nhiều vấn đề như thông gió và thoát nước kém, rò rỉ nước, thiếu lối thoát hiểm, côn trùng xâm nhập và môi trường dễ nhiễm khuẩn. Nhưng mức giá thấp của chúng là một điểm hấp dẫn với những người thu nhập thấp, đang đối mặt với giá thuê nhà cao và một thị trường việc làm bão hòa.
Giá trung bình của một căn hộ ở Seoul đã tăng hơn gấp đôi trong 5 năm qua, đạt 1,26 tỷ won (963.000 USD) vào tháng 1 năm nay.
Lực lượng cứu hộ mang vật dụng hỏng ra khỏi một ngôi nhà bị ngập ở Seoul, ngày 10/10. Ảnh: CNN
Những lo ngại về an toàn liên quan đến banjiha đã dấy lên sau những trận lũ lụt nghiêm trọng vào năm 2010 và 2011 khiến hàng chục người thiệt mạng. Vào năm 2012, chính phủ đã thực hiện luật mới cấm căn hộ banjiha ở "các khu vực thường xuyên bị ngập lụt."
Nhưng nỗ lực cải cách đã không thành công, khi có tthêm 40.000 banjiha được xây dựng sau khi luật được thông qua, theo một thông cáo của chính quyền thành phố.
Các quan chức một lần nữa tuyên bố sẽ điều tra vấn đề sau khi phim "Ký sinh trùng" gây chú ý với banjiha, nhưng vấn đề nhanh chóng bị lãng quên trong đại dịch COVID-19.
Tính đến năm 2020, hơn 200.000 căn hộ banjiha vẫn tồn tại ở trung tâm thành phố Seoul - chiếm khoảng 5% tổng số hộ gia đình, theo Văn phòng Thống kê Quốc gia.
Cùng với thất bại trong việc cải thiện nhà ở, chính quyền thành phố đã bị chỉ trích mạnh mẽ trong năm nay sau khi cắt giảm hơn 15% ngân sách hàng năm dành cho kiểm soát lũ lụt và quản lý nguồn nước, xuống còn 17,6 tỷ won (13,5 triệu USD).
Trong tuyên bố hôm 10/8, chính quyền Seoul cho biết họ sẽ loại bỏ dần các căn hộ tầng hầm và banjiha "để chúng không thể có người ở, bất kể ở những nơi thường xuyên bị ngập lụt hay dễ bị ngập lụt".
Nhà chức trách Seoul cho biết quá trình loại bỏ sẽ bao gồm "thời gian gia hạn" từ 10 đến 20 năm đối với các banjiha hiện có giấy phép xây dựng, và người thuê nhà sẽ được hỗ trợ chuyển vào nhà cho thuê công cộng hoặc nhận phiếu mua nhà. Sau khi banjiha đã bị xóa xổ, chúng sẽ được chuyển đổi để sử dụng cho mục đích phi dân cư.