Taliban đang kiểm soát khoảng 65% lãnh thổ Afghanistan khi các lực lượng nước ngoài do Mỹ dẫn đầu sắp hoàn tất rút quân khỏi nước này sau 20 năm chiến tranh.
Các tay súng Taliban tại thành phố Kandahar, Afghanistan. Ảnh: AFP/TTXVN
Ít nhất 244.000 người đã mất nhà cửa từ đầu tháng 5 tới nay khi Taliban bắt đầu thực hiện hàng loạt cuộc tấn công nhằm vào chính phủ Afghanistan.
1. Có 34 tỉnh với 421 huyện
Afghanistan có dân số là 38 triệu người. Khoảng 4,5 triệu người (12% dân số) sống ở thủ đô Kabul, phía đông Afghanistan. Các tỉnh lớn khác gồm Herat (1,9 triệu dân), Nangarhar (1,5 triệu dân), Balkh (1,3 triệu dân) và Kandahar (1,2 triệu dân).
2. Diện tích Afghanistan
Quốc gia Trung Nam Á này là một trong 40 quốc gia đông dân nhất thế giới. Với diện tích 652.860km2, Afghanistan to bằng bang Texas của Mỹ, gấp đôi diện tích Việt Nam.
3. Những khu vực Taliban đã kiểm soát
Taliban đã chiếm 11 thủ phủ tỉnh trong tuần qua, trong đó có các thành phố Sar-e-Pul, Sheberghan, Aybak, Kunduz, Taluqan, Pul-e-Khumri, Farah, Zaranj, Faizabad, Ghazni và Herat.
Taliban đã giành được nhiều khu vực nông thôn rộng lớn từ khi khởi động một loạt vụ tấn công hồi tháng 5, trùng thời điểm các lực lượng nước ngoài bắt đầu rút quân khỏi Afghanistan.
Với bước tiến thần tốc, nhóm vũ trang này đã chiếm được nhiều vùng ở Afghanistan, kiểm soát các chốt biên giới và thủ phủ tỉnh quan trọng.
4. Các tuyến đường vận chuyển nguồn cung và cửa khẩu
Afghanistan nằm trọn trong đất liền và các tuyến đường vận chuyển nguồn cung, giao thương phụ thuộc vào các nước láng giềng.
Giao thương quốc tế và nguồn cung trên bộ của Afghanistan phải phụ thuộc vào cảng biển của Pakistan. Các lực lượng Mỹ và NATO ở Afghanistan cũng phải phụ thuộc vào cảng biển Pakistan trong vấn đề hậu cần, tiếp tế.
Hai quốc gia châu Á này có chung đường biên giới 2.600km và hai cửa khẩu. Một cửa khẩu là Spin Boldak đang bị Taliban kiểm soát từ cuối tháng 7.
5. Đất nước nhiều núi non, sa mạc
Cờ của Taliban trên quảng trường ở Kunduz, Afghanistan, ngày 9/8/2021, sau khi thành phố này bị lực lượng Taliban chiếm giữ. Ảnh: AFP/TTXVN
Afghanistan là quốc gia có nhiều núi thứ 8 thế giới, khiến nhiều khu vực rất khó tiếp cận. Thủ đô Kabul cao hơn mực nước biển hơn 2km. Dãy núi Hindu Kush (phần kéo dài của Himalaya) trải dài khắp đông bắc Afghanistan, còn khu vực tây nam chủ yếu là sa mạc.
6. Diện tích trồng cây thuốc phiện
Afghanistan là nước sản xuất thuốc phiện lớn nhất thế giới. Phần lớn diện tích cây thuốc phiện được trồng ở tây nam. Đây là cây được dùng để sản xuất chất heroin có tính gây nghiện cao.
Theo khảo sát về thuốc phiện mới nhất năm 2020, 224.000 hecta đất ở Afghanistan được dùng để trồng cây thuốc phiện. Hơn một nửa diện tích canh tác cây thuốc phiện nằm ở tỉnh tây nam Helmand.
Theo ước tính của Liên hợp quốc, có khoảng 6.300 tấn thuốc phiện giá trị 350 triệu USD được sản xuất năm 2020.
7. Phần lớn người dân sống trong nghèo đói
Trước đại dịch COVID-19, ít nhất 54,5% dân số Afghanistan sống dưới ngưỡng nghèo đói. Tỷ lệ hiện tại ước tính lên tới 72%.
8. Tỷ lệ biết chữ rất thấp
Sau hàng chục năm bị chiến tranh tàn phá, tỷ lệ biết chữ ở Afghanistan thuộc hàng thấp nhất thế giới: 43%. Chỉ trên một nửa nam giới từ 15 tuổi biết đọc và viết, còn tỷ lệ này ở nữ giới thấp hơn nhiều: chưa đầy 1/3.
9. Người mất nhà cửa
Người dân Afghanistan chạy khỏi các khu vực chiến sự ở tỉnh Kunduz và Takhar ngày 10/8/2021. Ảnh: AFP/TTXVN
Theo Văn phòng Điều phối Vấn đề Nhân đạo, ít nhất 389.645 người Afghansitan (trong đó 59% là trẻ em) mất nhà cửa từ ngày 1/1 tới 24/7/2021. Chỉ trong tháng 6, 109.000 người đã mất nhà cửa.
3/4 số người mất nhà cửa sống ở 10 tỉnh ở Afghanistan, gồm Kunduz (92.,000 người), Nangarhar (38.000 người), Takhar (25.000 người), Kandahar (24.000 người), Faryab (20.000 người), Kunar (19.500 người), Wardak (19.000 người), Daykundi (18.300 người), Laghman (18.000 người) và Helmand (17.000 người).
10. Tị nạn ở nước láng giềng
Theo báo cáo mới nhất của Cao ủy Liên hợp quốc về người tị nạn, tổng số người tị nạn Afghanistan năm 2020 là 2,6 triệu người.
Gần 86% trong số này đăng ký là người tị nạn ở ba nước láng giềng và 12% đang sống ở châu Âu.
Trong những ngày gần đây, một số nước châu Âu như Đức, Hà Lan, Pháp, Phần Lan, Thụy Điển và Na Tuy thông báo sẽ tạm ngừng trục xuất người xin tị nạn Afghanistan khi tình hình an ninh ở Afghanistan đang xấu đi nhanh chóng.