Đại Giáo chủ Ayatollah Ali Khamenei. Ảnh: Văn phòng Lãnh tụ Tối cao Iran
Nhà lãnh đạo tối cao Iran đã nói với người đứng đầu Hamas trong cuộc gặp trực tiếp ở Tehran rằng đất nước của ông sẽ không tham chiến với Israel và cáo buộc nhóm chiến binh này đã không đưa ra bất kỳ cảnh báo nào trước về vụ tấn công ngày 7/10.
Đại giáo chủ Iran Ayatollah Ali Khamenei nói với thủ lĩnh Hamas, Ismail Haniyeh rằng Iran – người ủng hộ lâu năm của Hamas - sẽ tiếp tục hỗ trợ nhóm này về mặt chính trị và tinh thần, nhưng sẽ không can thiệp trực tiếp. Thông tin này được hãng tin Reuters dẫn nguồn từ ba quan chức Iran và Hamas hiểu biết về các cuộc thảo luận, yêu cầu giấu tên.
Một quan chức Hamas nói với Reuters rằng nhà lãnh đạo tối cao Iran đã thúc ép ông Haniyeh phải ngăn chặn những tiếng nói trong nhóm chiến binh Palestine công khai kêu gọi Iran và đồng minh Hezbollah ở Liban mạnh mẽ tham gia cuộc chiến tổng lực chống lại Israel.
Bản thân Hezbollah cũng bị bất ngờ trước cuộc tấn công tàn khốc của Hamas hồi đầu tháng trước khiến 1.200 người Israel thiệt mạng. Ba nguồn tin thân cận với nhóm vũ trang Liban cho biết các tay súng của họ tại các ngôi làng gần biên giới vốn là tiền tuyến trong cuộc chiến năm 2006 với Israel cũng không được cảnh báo.
Một chỉ huy Hezbollah cho biết: “Chúng tôi đã tỉnh giấc thấy một cuộc chiến tranh”.
Cuộc chiến Israel - Hamas đang diễn ra đánh dấu lần đầu tiên cái gọi là 'trục kháng chiến' - liên minh quân sự được Iran xây dựng trong hơn 4 thập kỷ để chống lại sức mạnh của Israel và Mỹ ở Trung Đông - đã huy động trên nhiều mặt trận cùng một lúc.
Hezbollah đang can dự vào các cuộc đụng độ nặng nề nhất với Israel trong gần 20 năm. Lực lượng dân quân được Iran hậu thuẫn này đã nhắm mục tiêu vào lực lượng Mỹ ở Iraq và Syria. Trong khi đó, lực lượng Houthi ở Yemen đã phóng tên lửa và máy bay không người lái tấn công vào Israel.
Cuộc xung đột cũng đang thử thách giới hạn của một liên minh khu vực mà các thành viên – bao gồm Syria, Hezbollah, Hamas và các nhóm chiến binh khác từ Iraq đến Yemen – có những ưu tiên và thách thức trong nước khác nhau.
Mohanad Hage Ali, chuyên gia về Hezbollah tại Trung tâm nghiên cứu Trung Đông Carnegie ở Beirut (Liban), cho biết cuộc tấn công vào Israel hôm 7/10 của Hamas đã khiến các đối tác trong “trục kháng chiến” của họ phải đối mặt với những lựa chọn khó khăn trong việc đối đầu với một kẻ thù có hỏa lực vượt trội hơn nhiều.
“Khi bạn đánh thức con gấu bằng một đòn tấn công như vậy, sẽ rất khó để đồng minh của bạn đứng cùng vị trí với bạn”, ông Ali nhận xét.
Binh sĩ Israel tiến hành chiến dịch trên bộ chống phong trào Hamas tại phía Bắc Dải Gaza ngày 12/11/2023. Ảnh: THX/TTXVN
Phong trào Hamas, nhóm cầm quyền ở Dải Gaza, hiện đang chiến đấu để sinh tồn trước một Israel đầy phẫn nộ, thề sẽ xóa sổ lực lượng này và đã phát động một cuộc tấn công trả đũa vào dải đất nhỏ bé, khiến hơn 11.000 người Palestine thiệt mạng.
Cũng vào ngày 7/10, Mohammed Deif, chỉ huy quân sự của Hamas, đã kêu gọi các đồng minh thuộc trục của mình tham gia cuộc chiến đấu. Ông Deif nói trong một thông điệp được ghi âm: “Hỡi những người anh em của chúng tôi trong cuộc kháng chiến Hồi giáo ở Liban, Iran, Yemen, Iraq và Syria, đây là ngày mà lực lượng kháng chiến của các bạn đoàn kết với người dân ở Palestine”.
Tuy nhiên, dấu hiệu thất vọng đã xuất hiện trong các tuyên bố công khai sau đó của các nhà lãnh đạo Hamas, bao gồm cả Khaled Meshaal, người mà trong cuộc phỏng vấn trên truyền hình ngày 16/10 đã cảm ơn Hezbollah nhưng nói rằng “cuộc chiến đòi hỏi nhiều hơn thế”.
Về phần mình, giới lãnh đạo Iran tuyên bố sẽ không can thiệp trực tiếp vào cuộc xung đột trừ khi nước này bị Israel hoặc Mỹ tấn công - theo sáu quan chức hiểu biết trực tiếp về chiến lược của Tehran và xin giấu tên do tính chất nhạy cảm của vấn đề.
Thay vào đó, các giáo sĩ lãnh đạo Iran có kế hoạch tiếp tục sử dụng mạng lưới đồng minh vũ trang trong “trục kháng chiến”, bao gồm cả Hezbollah, để tiến hành các cuộc tấn công bằng tên lửa và máy bay không người lái vào mục tiêu của Israel và Mỹ trên khắp Trung Đông - các quan chức trên cho biết.
Họ nói thêm rằng chiến lược này là một nỗ lực đã được điều chỉnh nhằm thể hiện tình đoàn kết với Hamas ở Gaza cũng như kéo dãn lực lượng của Israel, mà không bị dính vào một cuộc đối đầu trực tiếp với Israel, qua đó có thể lôi kéo Mỹ can dự.
Dennis Ross, cựu nhà ngoại giao cấp cao của Mỹ chuyên về Trung Đông, hiện đang làm việc tại Viện Nghiên cứu chính sách Cận Đông Washington, nhận định: “Đây là cách họ cố gắng tạo ra sự răn đe. Một cách nói rằng: ‘Hãy nhìn xem, miễn là các ông không tấn công chúng tôi, mọi chuyện sẽ vẫn như vậy. Nhưng nếu các ông tấn công chúng tôi, mọi thứ sẽ thay đổi'.”
Iran đã nhiều lần tuyên bố rằng tất cả các thành viên của “trục kháng chiến” đều tự đưa ra quyết định một cách độc lập. Bộ Ngoại giao Iran đã không trả lời yêu cầu bình luận của Reuters về phản ứng của nước này trước cuộc khủng hoảng và vai trò cụ thể của 'trục kháng chiến”.
Hamas không trả lời ngay lập tức các câu hỏi gửi đến cố vấn truyền thông của ông Haniyeh, trong khi Hezbollah cũng không trả lời ngay lập tức yêu cầu bình luận.
Hezbollah, nhóm vũ trang mạnh nhất trong trục, với 100.000 chiến binh, đã đấu súng với lực lượng Israel qua biên giới Liban-Israel gần như hàng ngày kể từ khi Hamas gây chiến hôm 7/10 và tới nay hơn 70 chiến binh của lực lượng này đã thiệt mạng. Tuy nhiên, giống như Iran, Hezbollah đã tránh một cuộc đối đầu toàn diện với Israel.
Theo những nguồn tin quen thuộc cơ quan chỉ huy Hezbollah, nhóm này đã điều chỉnh các cuộc tấn công của mình theo cách giữ cho bạo lực phần lớn được kiềm chế trong một dải lãnh thổ hẹp ở biên giới, mặc dù Hezbollah đã gia tăng các cuộc tấn công đó trong những ngày gần đây.
Một trong những nguồn tin cho biết Hamas muốn Hezbollah tấn công sâu hơn vào lãnh thổ Israel bằng kho tên lửa khổng lồ nhưng Hezbollah tin rằng điều này sẽ khiến Israel tàn phá Liban trong khi vẫn không ngừng tấn công vào Gaza.
Hezbollah hiểu rằng Liban khó có thể chịu đựng được một cuộc chiến khác với Israel, sau hơn 4 năm rơi vào cuộc khủng hoảng tài chính khiến đất nước nghèo đói và các thể chế tài chính không hoạt động hiệu quả.
Liban đã phải mất nhiều năm để xây dựng lại sau cuộc chiến năm 2006, khi các cuộc bắn phá của Israel đã phá huỷ những khu vực ở miền nam vốn là thành trì của Hezbollah.