Phó Tổng thống Mỹ Mike Pence (trái) tại Hội nghị cấp cao Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) - Mỹ ở Singapore ngày 15/11/2018. Ảnh: AFP/ TTXVN
Phát biểu thềm Hội nghị cấp cao Diễn đàn Hợp tác kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC) lần thứ 26 diễn ra tại thủ đô Port Moresby của Papua New Guinea, Phó Tổng thống Pence cho biết Mỹ sẽ cộng tác với Papua New Guinea và Australia trong sáng kiến chung của hai nước này về việc phát triển căn cứ Hải quân Lombrum trên đảo Manus. Ông nêu rõ: "Chúng tôi sẽ hợp tác với hai quốc gia này nhằm bảo vệ chủ quyền và quyền hàng hải tại các đảo ở Thái Bình Dương".
Hồi đầu tháng này, Thủ tướng Australia Scott Morrison và Thủ tướng Papua New Guinea Peter O'Neill đã ký thỏa thuận về việc cùng quy hoạch lại căn cứ hải quân chung Lombrum trên đảo Manus nằm ở phía Bắc Papua New Guinea.
Với thỏa thuận mới này, Chính phủ Australia đồng ý giúp Papua New Guinea tái phát triển Lombrum và đổi lại, quân đội Australia sẽ sớm được tiếp cận một trong những căn cứ hải quân quan trọng về mặt chiến lược trên đảo Manus. Theo đó, Papua New Guinea vẫn duy trì quyền sở hữu đối với căn cứ hải quân Lombrum, song quân nhân Australia sẽ được phép sống và làm việc tại căn cứ này.
Đối với Australia, thỏa thuận trên còn mang lại nhiều lợi ích khác như cho phép các tàu thuyền của Australia được sử dụng cảng ở Manus và mở rộng phạm vi hoạt động ở khu vực Thái Bình Dương.
Tư lệnh Hải quân Hoàng gia Australia Michael Noonan mô tả thỏa thuận này mang tầm "quan trọng rất lớn” và bày tỏ hy vọng các tàu chiến của Australia sẽ sớm được sử dụng cảng trên. Trước đó, Australia đã đầu tư 5 triệu AUD để nâng cấp một cầu tàu ở căn cứ Lombrum khi nước này chuẩn bị tặng Papua New Guinea 4 tàu tuần tra.
Được quân đội Mỹ xây dựng năm 1944, căn cứ hải quân Lombrum trên đảo Manus có vị trí chiến lược quan trọng khi nó có thể bao quát khu vực Thái Bình Dương. Trong Chiến tranh thế giới thứ hai, đây là căn cứ quan trọng của Hải quân Mỹ, được sử dụng để yểm trợ cho chiến dịch giải phóng Philippines.