Mưa lũ bất thường
Ảnh chụp từ trên không cho thấy đồng cỏ Sumas ở Abbotsford chìm trong biển nước. Ảnh: Getty Images
Theo trang The Guardian (Anh), một cơn bão lớn đã ập đến, gây ra lượng mưa lũ kỷ lục tại các vùng trũng của tỉnh bang British Columbia (Canada) và bang Washington (Mỹ) trong khoảng thời gian từ ngày 13 đến 15/11 vừa qua.
Hàng nghìn người buộc phải rời bỏ nhà cửa, nhiều người bị mắc kẹt trên những con đường đã bị tàn phá và một số thị trấn rơi vào hỗn loạn vì bị cắt điện hoàn toàn. Bùn và lở đất đã phá hủy nhiều tuyến đường cao tốc chính. Hôm 17/11, Thủ hiến của tỉnh bang British Columbia đã phải ban bố tình trạng khẩn cấp trong khu vực và điều động quân đội để giúp đỡ những người còn mắc kẹt.
Tình nguyện viên sử dụng thuyền để giải cứu người dân bị mắc kẹt ở Abbotsford, British Columbia. Ảnh: AP
Cảng Vancouver, cảng lớn nhất Canada, đã phải đình chỉ mọi tuyến đường sắt. Toàn bộ thành phố này đã bị cô lập hoàn toàn với phần còn lại của đất nước. Ít nhất một người đã tử vong và nhiều người khác đang mất tích.
Tại thị trấn Abbotsford, nhiều nông dân đã phớt lờ lệnh sơ tán, cố gắng cứu vật nuôi khỏi vùng nước dâng. Một số người còn buộc dây vào gia súc để kéo chúng lên vùng đất cao hơn. (Xem Video dưới - Nguồn: The Guardian):
Nguyên nhân xảy ra lũ lụt kinh hoàng
Khu vực tây bắc Thái Bình Dương đã hứng chịu đợt bão lớn bất thường kể từ tháng 9, điều mà một nhà khí tượng học gọi là “cuộc diễu hành của những cơn bão”. Chỉ trong 3 ngày, mưa trút xuống ở Bellingham, bang Washington (Mỹ) đã cao hơn lượng mưa cả tháng 11 ở khu vực này.
Lượng mưa lớn được cho là liên quan đến hiện tượng thời tiết kỳ lạ mang tên “sông khí quyển” (atmospheric river), những vùng hẹp có độ ẩm rất cao trong bầu khí quyển, có thể chứa lượng nước nhiều hơn sông Mississippi tới 15 lần. Nhà khoa học về bão Jeff Masters mô tả hiện tượng này giống như “một dòng sông vắt ngang bầu trời, hoạt động giống như một đường ống vận chuyển một lượng lớn hơi nước ra khỏi vùng nhiệt đới”.
Ảnh vệ tinh cảnh lũ lụt ở Thung lũng Fraser, phía tây nam tỉnh bang Bristish Columbia, Canada. Ảnh: Reuters
Ngoài ra, tình trạng ngập lụt trở nên trầm trọng hơn do nạn khai thác rừng bừa bãi. Việc khai thác gỗ không kiểm soát đã ảnh hưởng đến độ dốc, tốc độ nước thấm vào đất và khả năng giữ đất trong bộ rễ. Không có cây cối, mưa lớn có thể cuốn trôi một lượng lớn phù sa vào các hệ thống nước gần đó, gây tắc nghẽn các khe lạch và suối và khiến nước tràn ra các khu vực xung quanh.
Nguy cơ sạt lở đất cũng tăng cao do tình trạng cháy rừng ở khu vực trong mùa hè qua. Thomas Martin, một cán bộ kiểm lâm ở Bristish Columbia cho biết: “Có một mối liên hệ rất rõ ràng giữa vụ cháy rừng và nguy cơ sạt lở đất. Nếu nhiều cây cối, cỏ và cây bụi bị thiêu rụi, sẽ có ít sinh vật sống hơn giúp ngăn nước. Nước sẽ chảy trực tiếp ra khỏi các khu rừng”.
Một khu rừng bị khai thác gỗ ở British Columbia. Ảnh: Alamy
Điều gì đã xảy ra trong khu vực này vào mùa hè?
Mưa bão bất thường đang đổ bộ vào một khu vực mà 5 tháng trước đã hứng chịu một đợt nắng nóng khắc nghiệt, gây ra những đám cháy rừng hủy diệt. Hồi tháng 6, thị trấn miền núi nhỏ Lytton đã ghi nhận nhiệt độ 49,6 độ C, phá kỷ lục ở Canada.
Giới chức báo cáo số người chết vì nắng nóng tăng vọt, với 486 người ở British Columbia và hàng chục người khác ở phía nam biên giới. Nắng nóng đã phá huỷ một thị trấn, khiến hơn 1.000 người dân phải di tản. Ở những khu vực khác, người dân Canada cho biết nắng đã làm chảy dây cáp điện, gây biến dạng đường nhựa và làm nứt kính ô tô để ngoài trời.
Dự báo nhiệt độ ở Vancouver, Canada ngày 30/6/2021. ẢNh: Guardian
Canada không phải là đất nước duy nhất hứng chịu hiện tượng thời tiết cực đoan. Trên thực tế, kỷ lục về nhiệt độ đang bị phá vỡ ở khắp vùng ven biển tây bắc Thái Bình Dương bao gồm 6 bang miền tây của Mỹ, từ đông Washington, Oregon cho tới Montana, nam Nevada và Bắc California.
Tình trạng thời tiết khắc nghiệt này là do hiện tượng “vòm nhiệt” đang mở rộng ở vùng tây bắc Thái Bình Dương gây ra. Mặc dù không phải là một thuật ngữ chính thức, “vòm nhiệt” được hình thành khi áp suất cao trong bầu khí quyển hoạt động như một loại nắp đậy, ngăn không khí nóng thoát ra ngoài. Kết hợp với nhiệt độ cao, điều này làm cho khí nóng bị nén xuống bề mặt, gây ra hiện tượng nóng lên, khí càng nén mạnh thì nhiệt độ càng tăng.
Mối liên hệ với khủng hoảng khí hậu
Tuyến đường cao tốc ở phía tây Abbotsford chìm trong nước hôm 16/11. Ảnh: Shutterstock
Từ việc phân tích đợt nắng nóng trong khu vực, các nhà khoa học đã phát hiện ra rằng biến đổi khí hậu do con người gây ra có nguy cơ khiến thời tiết khắc nghiệt xảy ra cao hơn ít nhất 150 lần. Đề cập đến cả đợt nắng nóng và các cơn bão vừa qua, Joe Boomgard-Zagrodnik, một nhà khí tượng học nông nghiệp tại Đại học Washington, phân tích với NBC: “Khu vực này rất nóng và khô vào mùa hè, và điều này đã bị đảo lộn. Điều đó chắc chắn phù hợp với các dự đoán về mô hình khí hậu ở khu vực này trong tương lai, đó là mùa hè nóng hơn, khô hơn còn mùa đông ẩm ướt hơn”.
Khi khí hậu ấm lên, các nhà khoa học dự đoán rằng các “dòng sông khí quyển” sẽ hình thành liên tục và nhanh hơn, phát triển dữ dội hơn, dài hơn, ẩm ướt hơn và rộng hơn. Theo Cơ quan Môi trường Canada, đã có 5 “dòng sông khí quyển” hình thành vào mùa này. Đây là điều rất bất thường.
Các nhà nghiên cứu nhận định các vụ cháy rừng mùa hè và trận lũ lụt bất thường vào mùa đông ở khu vực tây bắc Thái Bình Dương là một ví dụ về thảm họa khí hậu hỗn hợp.