Các quan chức Mátxcơva và Bitskê đang bế tắc xung quanh việc chuyển giao quyền kiểm soát nhà máy sản xuất ngư lôi Dastan để đổi lại việc Nga xóa nợ cho Cưrơgưxtan.
|
Ngư lôi VA-111 Shkval được sản xuất tại nhà máy ở Dastan, Cưrơgưxtan. Ảnh Internet. |
Nga từ lâu đã nhắm tới bộ phận quan trọng nhất trong nền công nghiệp quốc phòng của Cưrơgưxtan, đó là nhà máy Dastan, nơi sản xuất các loại ngư lôi VA-111 được hải quân Nga sử dụng. Ngư lôi Shkval và các “hậu duệ” của nó là loại ngư lôi siêu xuyên nước, do Liên Xô phát triển. Chúng có thể lao đi trong nước với tốc độ trên 370 km/h.
Năm 2008, Nga đã đồng ý xóa 180 triệu USD tiền nợ cho Cưrơgưxtan để đổi lại quyền kiểm soát 48% cổ phần của nhà máy. Một thỏa thuận trao đổi được xây dựng vào năm 2009, dưới thời Tổng thống Cưrơgưxtan, Kurmanbek Bakiyev.
Chế độ Bakiyev bị lật đổ năm 2010, nhưng chính quyền mới tại Cưrơgưxtan vẫn tuyên bố sẽ thực hiện những cam kết của chính quyền tiền nhiệm về vấn đề Dastan. Năm 2011, Cưrơgưxtan đã tìm cách khôi phục thỏa thuận với Nga, tuy nhiên, một hiệp định chưa bao giờ được hiện thực hóa.
Hiện nay, Nga đang đề nghị được chuyển giao 75% cổ phần tại Dastan với cùng số nợ được xóa như trước, với lý do giá các thiết bị tại nhà máy này đã sụt giảm thê thảm. Hoặc nếu chỉ được kiểm soát 48% thì họ sẽ chỉ xóa một khoản nợ nhỏ hơn cho Cưrơgưxtan.
Chính phủ Cưrơgưxtan, hiện sở hữu 80% cổ phần nhà máy ngư lôi Dastan, đã bác bỏ yêu cầu này và kêu gọi tôn trọng thỏa thuận ban đầu. Tổng thống Almazbek Atamayev cho rằng, một thỏa thuận mới chỉ có thể đạt được nếu Nga trả “giá thị trường thực sự” cho 27% cổ phần còn lại.
Tranh cãi nói trên là diễn biến mới nhất trong hàng loạt vấn đề làm xấu đi mối quan hệ Nga – Cưrơgưxtan. Trong chuyến thăm Mátxcơva hồi tháng 2, Tổng thống Atambayev từng chỉ trích Nga không trả tiền thuê căn cứ quân sự tại Kant, đồng thời đặt vấn đề về tính hợp pháp của việc cho phép Nga sử dụng căn cứ trên lãnh thổ Cưrơgưxtan.
Thu Hằng