Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov trong bài phát biểu trước các sinh viên Học viện quốc gia về Quan hệ quốc tế Moskva (MGIMO) ở Moskva ngày 1/9/2020. Ảnh: AFP/TTXVN
Phát biểu trước các sinh viên tại Học viện Quan hệ quốc tế Moskva, ông Lavrov nêu rõ Mỹ đã đánh mất toàn bộ quyền với Iran khi quyết định từ bỏ các nghĩa vụ trong khuôn khổ thỏa thuận hạt nhân với Tehran có tên gọi Kế hoạch Hành động chung toàn diện (JCPOA).
Ông Lavrov nhận định Mỹ đang muốn sử dụng một công cụ pháp lý phức tạp, tinh vi hơn trong JCPOA và được Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc (HĐBA LHQ) thông qua để khôi phục các lệnh trừng phạt tập thể nhằm vào Iran. Tuy nhiên, cơ chế này chỉ được thực thi trong trường hợp Iran không tuân thủ các nghĩa vụ và điều này không hề xảy ra.
Nhà ngoại giao hàng đầu của Nga nhấn mạnh Mỹ không chỉ tuyên bố sẽ tái áp đặt các biện pháp trừng phạt đơn phương, mà còn muốn cấm tất cả các nước giao thương với Iran. Phía Nga ủng hộ đối thoại trực tiếp giữa Mỹ và Iran, sẵn sàng tạo điều kiện cho đối thoại nếu hai bên quan tâm.
Cùng ngày, các bên tham gia thỏa thuận hạt nhân với Iran đã nhóm họp tại thủ đô Vienna, Áo trong bối cảnh Mỹ muốn khôi phục các lệnh trừng phạt quốc tế và gia hạn lệnh cấm vận vũ khí đối với nước Cộng hòa Hồi giáo này. Cuộc họp do quan chức cấp cao của Liên minh châu Âu (EU) Helga Schmid chủ trì với sự tham gia của các đại diện từ Anh, Trung Quốc, Pháp, Đức, Iran và Nga.
Anh, Pháp, Đức, Trung Quốc và Nga đều đang nỗ lực cứu vãn thỏa thuận JCPOA với Iran, sau khi Tehran từng bước nối lại hoạt động hạt nhân từ năm ngoái. Iran cho rằng nước này hoàn toàn có quyền như vậy sau khi Mỹ rút khỏi thỏa thuận vào năm 2018 và tái áp đặt trừng phạt Iran. Theo báo cáo của IAEA công bố vào tháng 6, lượng urani làm giàu của Iran đã gần gấp 8 lần mức giới hạn trong thỏa thuận.
Trước đó, chính quyền của Tổng thống Mỹ Donald Trump đã kích hoạt “quy trình đảo ngược” nhằm tái áp đặt các lệnh trừng phạt của LHQ đối với Iran, một bước đi bị cho là có thể phá hủy hoàn toàn thỏa thuận hạt nhân do Iran và Nhóm P5+1 ký kết năm 2015. Quy trình này cho phép bất kỳ nước nào trong nhóm P5+1 đề xuất tái áp đặt các lệnh trừng phạt của LHQ đối với Iran nếu Tehran không tuân thủ các điều khoản trong thỏa thuận. Sau khi nhận đề nghị chính thức của Mỹ, các nước thành viên còn lại trong HĐBA LHQ có 10 ngày để đưa ra quyết định có chấp thuận hay không. Trong trường hợp các bên không nhất trí được, các lệnh trừng phạt Iran sẽ tự động được kích hoạt sau 30 ngày kể từ khi Mỹ chính thức đưa ra đề nghị.
Mỹ tiến hành bước đi trên sau khi HĐBA không thông qua nghị quyết kéo dài lệnh cấm vận vũ khí đối với Iran trong cuộc họp ngày 14/8 vừa qua. Lệnh cấm vận này sẽ hết hiệu lực vào ngày 18/10 tới. Lý do Mỹ đưa ra để khởi động “quy trình đảo ngược” là Iran không tuân thủ các điều khoản của thỏa thuận JCPOA. Dù Mỹ đã đơn phương rút khỏi thỏa thuận hạt nhân Iran năm 2018, nhưng chính quyền của Tổng thống Trump vẫn cho rằng Washington có quyền khởi động cơ chế này.
Tính đến thời điểm này, 13/15 nước thành viên HĐBA LHQ - trong đó có một số đồng minh chủ chốt của Mỹ tham gia JCPOA, đã bày tỏ phản đối quyết định tái áp đặt trừng phạt Iran.