Thi thể nạn nhân tử vong do COVID-19 tại Nhà tang lễ Continental ở Los Angeles. Ảnh: Los Angeles Times
Khi năm 2020 kết thúc, có nhiều lý do chính đáng để tin rằng số người chết trong năm đầu tiên của đại dịch có thể còn tồi tệ hơn trong một nước Mỹ “màu đỏ” (màu của đảng Cộng hoà). Nhưng cũng có những lý do chính đáng để nghĩ rằng kịch bản có thể tồi tệ hơn với một nước Mỹ “màu xanh”.
Lý do là, các khu vực bảo thủ, ủng hộ đảng Cộng hoà có xu hướng “cổ lỗ” hơn và luôn phản đối việc đeo khẩu trang. Những đặc điểm đó đều có thể làm trầm trọng thêm mức độ lây lan hoặc nghiêm trọng của đại dịch COVID-19. Trong khi đó, các khu vực tự do, ủng hộ đảng Dân chủ, là nơi có nhiều sân bay quốc tế đông đúc hơn, cũng là nơi tập trung nhiều người Mỹ phải gánh chịu ảnh hưởng sức khỏe hơn do tâm lý phân biệt chủng tộc.
Nhưng hóa ra những khác biệt này lại bù đắp cho nhau trong năm 2020. Số ca tử vong bình quân đầu người ở Mỹ tại khu vực "xanh" và "đỏ" là tương đương nhau vào những tuần cuối cùng của năm 2020.
Tỉ lệ này chỉ cao hơn vài điểm phần trăm ở những hạt mà cựu Tổng thống Donald Trump đã giành được ít nhất 60% số phiếu bầu trong cuộc bầu cử 2020 so với những hạt mà ông Joe Biden vượt qua ngưỡng đó. Ở các hạt mà không ứng cử viên nào giành được 60%, số ca tử vong là tương đương với cả hạt ủng hộ Trump hay Bidden. Lý do đơn giản là không có một mô hình đảng phái mạnh mẽ nào trong cuộc chiến với dịch COVID-19 trong năm đầu tiên đại dịch bùng phát ở Mỹ.
Người dân xếp hàng chờ xét nghiệm tại Los Angeles vào tháng 12/2020. Ảnh: AP
Nhưng sau đó là giai đoạn vaccine COVID-19 được triển khai. Bất chấp hiệu quả mạnh mẽ của các loại vaccine, thái độ của hai đảng đối với việc tiêm chủng rất khác nhau, đến mức khoảng cách về số người tử vong do COVID-19 ở hai phe nhanh chóng xuất hiện.
Khoảng cách về số người chết do COVID-19 giữa nước Mỹ “đỏ” và xanh” đã tăng nhanh hơn trong tháng 10 vừa qua so với bất kỳ thời điểm nào trước đó.
Trong tháng 10, trung bình có 25 ca tử vong/100.000 cư dân tại các hạt ủng hộ ông Trump, cao hơn gấp ba lần so với tỷ lệ này ở các hạt ủng hộ ông Biden (7,8 trên 100.000). Tháng 10 cũng là tháng thứ năm liên tiếp khoảng cách giữa tỷ lệ tử vong ở các hạt “đỏ” và “xanh" được nới rộng.
Một số người theo phe bảo thủ đã cố gắng tuyên bố rằng khoảng cách đó có thể xuất phát từ sự khác biệt về điều kiện thời tiết hoặc tuổi tác, nhưng những lập luận đó đã không đứng vững trước những xem xét cụ thể. Nếu thời tiết hoặc tuổi tác là lý do chính, thì mô hình này đã phải bắt đầu xuất hiện từ năm ngoái.
Lời giải thích thực sự rất đơn giản: Các loại vaccine có hiệu quả đáng kể trong việc ngăn ngừa mắc COVID-19 nghiêm trọng, nhưng gần 40% người trưởng thành bên Đảng Cộng hòa vẫn chưa tiêm chủng, so với chỉ khoảng 10% bên đảng Dân chủ.
Y tá bơm vaccine Pfizer vào xilanh tại một phòng tiêm chủng COVID-19 ở Bellingham, Washington ngày 3/6/2021. Ảnh: AP
Charles Gaba, một nhà phân tích về chăm sóc sức khỏe của đảng Dân chủ, đã chỉ ra rằng khoảng cách cũng thể hiện rõ ràng ở các cấp độ phân tích chính trị sâu hơn: Các hạt nơi ông Trump từng nhận được ít nhất 70% số phiếu bầu có số người tử vong do COVID-19 thậm chí cao hơn các hạt mà ông giành chiến thắng với ít nhất 60% số phiếu.
Do vậy, các ca tử vong do COVID-19 chủ yếu tập trung ở các hạt ngoại ô của những khu vực đô thị lớn. Đa số các hạt này thuộc những tiểu bang “đỏ”, theo phe Cộng hoà; số còn lại nằm ở phần màu đỏ của các bang “ xanh” hoặc “tím” (bang dao động giữa hai phe Cộng hoà, Tự do), như Arizona, Michigan, Nevada, New Mexico, Pennsylvania, Oregon, Virginia và thậm chí là California.
Với những người không tiêm chủng, nỗi sợ hãi phi lý về tác dụng phụ của vaccine đã lấn án nỗi sợ hãi hợp lý về một loại virus chết chóc. Theo tờ New York Times, tâm lý sợ vaccine xuất phát từ thông tin sai lệch, được lan truyền bởi các phương tiện truyền thông cánh hữu như Fox News, Sinclair Broadcast Group và các nguồn trực tuyến.
Một nghĩa trang biểu tượng nhằm tưởng nhớ những người tử vong vì COVID-19 ở Liberty City, Miami, bang Florida. Ảnh: AP
Tương lai của dịch COVID-19 vẫn chưa thể đoán định, nhưng giới phân tích cho rằng khoảng cách đảng phái về số ca tử vong do đại dịch tại Mỹ có thể đã đạt đến đỉnh điểm vào tháng 10 vừa qua. Theo họ có hai lý do chính để kỳ vọng khoảng cách đó sớm thu hẹp.
Một là, các phương pháp điều trị kháng virus mới của Pfizer và Merck dường như có thể làm giảm tử vong do COVID-19 ở khắp mọi nơi, đặc biệt là ở những nơi chúng lây lan nhiều nhất. Những phương pháp điều trị này, cùng với vaccine, cuối cùng có thể biến SARS-CoV-2 thành một loại virus có thể kiểm soát được.
Thứ hai, nhờ những lần nhiễm virus trước đó, cư dân nước Mỹ “màu đỏ” có lẽ đã xây dựng được khả năng miễn dịch tự nhiên với COVID-19 nhiều hơn cư dân “màu xanh”. Sự tích tụ khả năng miễn dịch tự nhiên có thể là một lý do khiến khoảng cách đảng phái trong các trường hợp mắc COVID mới gần đây đã được thu hẹp.
Xu hướng về tử vong thường sẽ trễ hơn xu hướng nhiễm bệnh trong vài tuần, điều này cho thấy khoảng cách về số ca tử vong giữa hai phe “xanh” và “đỏ” sẽ thu hẹp vào tháng 11.
Tuy nhiên, không ai có thể biết chắc điều gì sẽ xảy ra tiếp theo. Khả năng miễn dịch do tiêm chủng dường như mạnh hơn nhiều so với khả năng miễn dịch sau nhiễm virus, có nghĩa là những người Mỹ bảo thủ có thể sẽ tiếp tục phải chịu đựng một số lượng lớn ca mắc bệnh và tử vong đáng lẽ không xảy ra nếu tiêm chủng đầy đủ.