Biểu tượng Tập đoàn công nghệ Mỹ OpenAI. Ảnh: AFP/TTXVN
Trước bối cảnh căng thẳng công nghệ Mỹ-Trung ngày càng leo thang, một startup công nghệ Trung Quốc vừa tạo ra bước đột phá đáng chú ý trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo (AI), đặt ra thách thức lớn đối với các biện pháp kiểm soát xuất khẩu công nghệ của Mỹ.
DeepSeek, một công ty khởi nghiệp còn khá mới mẻ của Trung Quốc, đã gây chấn động giới công nghệ toàn cầu khi cho ra mắt công cụ AI nguồn mở với chi phí và nguồn lực chỉ bằng một phần nhỏ so với các đối thủ ở Mỹ như ChatGPT. Điều đáng nói là trong nhiều trường hợp, công cụ này còn cho thấy hiệu suất vượt trội hơn so với các sản phẩm tương tự đến từ Mỹ.
Đặc biệt, DeepSeek còn mạnh dạn cung cấp miễn phí công cụ của mình cho người dùng. Chỉ những ai muốn sử dụng giao diện lập trình ứng dụng (API) - công cụ giúp kết nối dễ dàng với các chương trình hiện có - mới phải trả phí. Mức phí này chỉ bằng khoảng 3% so với các công cụ khác trên thị trường, một con số cực kỳ cạnh tranh.
Thành công của DeepSeek đã làm nổi bật vấn đề quan trọng: Các biện pháp kiểm soát xuất khẩu của Mỹ đối với công nghệ máy tính tiên tiến, bao gồm cả phần cứng và phần mềm, dường như không mấy hiệu quả trước một quốc gia có nguồn nhân lực chất lượng cao như Trung Quốc.
Nghịch lý là chính việc thiếu nguồn lực đã buộc đội ngũ DeepSeek phải tập trung giải quyết các vấn đề về hiệu suất - điều mà họ có thể đã không quan tâm nếu được tiếp cận công nghệ Mỹ. Kết quả là họ đã tạo ra một sản phẩm không chỉ hiệu quả hơn mà còn tiết kiệm chi phí hơn rất nhiều.
Có thể nói, Trung Quốc có tất cả cơ sở hạ tầng trí tuệ để đào tạo ra các kỹ sư và nhà khoa học hàng đầu, một ngành sản xuất chip máy tính rộng lớn và các mỏ và năng lực tinh chế lớn cho các kim loại quan trọng liên quan đến công nghệ cao. Việc không tiếp cận được với thiết bị sản xuất chip, phần mềm và chip tiên tiến của Mỹ sẽ chỉ là một trở ngại trên con đường phát triển AI của Trung Quốc.
Tuy nhiên, sự phát triển nhanh chóng của công nghệ AI cũng đặt ra những thách thức đáng lo ngại. Khi công nghệ AI trở nên dễ tiếp cận hơn với cá nhân, nguy cơ lạm dụng và gây ra những tác động tiêu cực quy mô lớn cũng tăng theo. Điều này đòi hỏi cần có sự cân nhắc kỹ lưỡng giữa việc thúc đẩy tiến bộ công nghệ và đảm bảo an toàn xã hội cũng như những thách thức lớn trong việc kiểm soát và ngăn chặn việc sử dụng sai mục đích.
Để giải quyết những thách thức này, xã hội đứng trước hai lựa chọn khó khăn: hoặc là áp đặt lệnh cấm nghiêm ngặt đối với các công nghệ này - điều có thể không khả thi trong thực tế, hoặc là thiết lập hệ thống giám sát và kiểm soát toàn diện - điều có thể ảnh hưởng đến quyền tự do cá nhân.
Bài học từ trường hợp DeepSeek cho thấy, trong kỷ nguyên số hiện nay, việc kiểm soát sự phát triển công nghệ thông qua các biện pháp hạn chế xuất khẩu có thể không còn phù hợp. Thay vào đó, cần có cách tiếp cận mới, cân bằng giữa thúc đẩy đổi mới sáng tạo và đảm bảo an toàn cho xã hội. Điều này đòi hỏi sự hợp tác quốc tế chặt chẽ hơn trong việc xây dựng khung pháp lý và các tiêu chuẩn đạo đức cho việc phát triển và ứng dụng công nghệ AI.