Hòa 'vũ điệu lợi ích'

Sự kiện mang nhiều ý nghĩa biểu tượng khi năm 2025 kỷ niệm 75 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Ấn Độ - Trung Quốc. Với việc hai nước chiếm gần 35% dân số thế giới và là những nền kinh tế hàng đầu, mọi chuyển động trong quan hệ song phương đều có tác động lan tỏa sâu rộng đến khu vực và toàn cầu. 

Chuyến thăm diễn ra trong bối cảnh Mỹ vừa áp thuế 50% với hàng hóa nhập khẩu từ Ấn Độ do New Delhi vẫn mua dầu của Nga. Động thái này buộc Ấn Độ phải tìm kiếm đối tác thay thế, đồng thời mở dư địa mới cho hợp tác với Trung Quốc. Trong khi đó, Trung Quốc vẫn đang tận dụng thời gian hoãn áp thuế với Mỹ để đàm phán giải quyết căng thẳng thương mại, khi Tổng thống Mỹ Donald Trump đe dọa sẽ thuế nhập khẩu lên tới 145% với hàng Trung Quốc. Nhà kinh tế học Mỹ Richard Wolff nhận định các biện pháp thuế quan của Washington vô tình thúc đẩy New Delhi và Bắc Kinh xích lại gần nhau, đồng thời tạo cơ hội để Nhóm các nền kinh tế mới nổi hàng đầu (BRICS) mà Ấn Độ và Trung Quốc đều là thành viên sáng lập tăng cường hợp tác như một lựa chọn thay thế phương Tây.

Ngoài yếu tố thương mại, những can thiệp gần đây của Mỹ trong vấn đề Ấn Độ – Pakistan càng khiến New Delhi nhận thấy nhu cầu đa dạng hóa quan hệ. Theo Bloomberg, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình hồi đầu năm đã gửi thư riêng tới Tổng thống Ấn Độ bày tỏ mong muốn cải thiện quan hệ – một tín hiệu được đánh giá là có ảnh hưởng tới quyết định của Thủ tướng Modi. Trong điện mừng gửi lãnh đạo Ấn Độ nhân kỷ niệm 75 năm quan hệ hai nước, ông Tập Cận Bình đã so sánh mối quan hệ Trung-Ấn với "vũ điệu giữa Rồng và Voi”, đồng thời  kêu gọi hai nước thực hiện “Rồng - Voi cùng múa”, làm "đối tác cùng thắng

Trên thực tế, các hoạt động ngoại giao song song đã diễn ra trong nhiều tháng qua. Cố vấn An ninh quốc gia Ấn Độ Ajit Doval hai lần thăm Trung Quốc (12/2024, 6/2025) với tư cách đặc phái viên về vấn đề biên giới. Ngoại trưởng Ấn Độ S. Jaishankar cũng có cuộc gặp người đồng cấp Vương Nghị tại Bắc Kinh hồi tháng 7 – lần đầu tiên sau 5 năm. Hai bên đã bàn về gỡ bỏ rào cản thương mại, đặc biệt trong lĩnh vực đất hiếm, urê và khoáng sản chiến lược.

Bất chấp ký ức về cuộc đụng độ đẫm máu tại thung lũng Galwan năm 2020, quan hệ song phương giữa hai nước đã có nhiều tiến triển. Về kinh tế, Trung Quốc dỡ bỏ một số hạn chế đối với hàng hóa Ấn Độ; nhiều tập đoàn lớn của Ấn Độ tìm kiếm hợp tác trong năng lượng sạch, pin xe điện. Về giao lưu nhân dân, hai nước nối lại tuyến hành hương Kailash-Manasarovar và cấp lại thị thực du lịch. Về kết nối hạ tầng, hai bên thảo luận khả năng tái khởi động dự án xuyên biên giới và duy trì tham vấn an ninh biên giới. Đặc biệt, việc khôi phục các chuyến bay thẳng và cam kết giảm bớt rào cản thương mại được coi là dấu hiệu rõ ràng nhất cho sự “tan băng” sau nhiều năm đối đầu. Trên bình diện đa phương, Ấn Độ và Trung Quốc tiếp tục phối hợp trong BRICS, SCO và nhiều diễn đàn quốc tế khác.

Giáo sư Biswajit Dhar (Hội đồng Phát triển Xã hội Ấn Độ) nhận định “tốc độ cải thiện quan hệ Ấn – Trung đã thể hiện rõ trong vài tháng qua”, cho rằng cả hai bên buộc phải điều chỉnh để thích ứng với bối cảnh mới. Với Ấn Độ, đây là cơ hội giảm phụ thuộc vào Mỹ, tiếp cận công nghệ và chuỗi cung ứng quan trọng. Với Trung Quốc, đây là dịp chứng minh vai trò đối tác có trách nhiệm và hạn chế khả năng Ấn Độ trở thành “mũi nhọn” trong chiến lược Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương của Washington. Việc kéo New Delhi gần lại cũng giúp Trung Quốc giảm sức ép từ cạnh tranh với Mỹ.

Với khu vực và toàn cầu, quan hệ ổn định giữa hai cường quốc đông dân nhất thế giới đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì hòa bình và ổn định ở châu Á, đồng thời mở ra khả năng định hình một trật tự khu vực mang tính bao trùm và đa phương, nơi các nước lớn cùng hợp tác thay vì đối đầu.

Theo ông Manoj Kewalramani, người đứng đầu bộ phận nghiên cứu Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tại trung tâm nghiên cứu của Viện Takshashila ở thành phố Bengaluru, Ấn Độ, mối đe dọa về thuế quan "đã tạo ra một mức độ cấp bách nhất định" trong nỗ lực của New Delhi nhằm ổn định mối quan hệ với Bắc Kinh. Tuy nhiên, ông cho rằng đó không phải là "động lực chính" cho việc thiết lập lại quan hệ, bởi cả Ấn Độ và Trung Quốc đều muốn ổn định mối quan hệ vì lợi ích quốc gia của riêng mình. Ông nhấn mạnh: Ấn Độ sẽ không “cắt đứt” với Mỹ, nhưng đồng thời phải chung sống với Trung Quốc – láng giềng lớn nhất.

Tuy nhiên, con đường “hòa giải” còn nhiều rào cản: niềm tin chiến lược mong manh, vấn đề biên giới chưa giải quyết dứt điểm, cạnh tranh ảnh hưởng trong khu vực, cán cân thương mại bất lợi (Ấn Độ thâm hụt gần 100 tỷ USD năm 2024–2025), cùng chiến lược tự cường của New Delhi.

Giới học giả Trung Quốc ví von sự xích lại giữa hai nước như “điệu tango Rồng – Voi”, song cũng thận trọng coi đây mới là bước khởi đầu. Theo các chuyên gia thuộc Viện Nghiên cứu quốc tế Trung Quốc (CIIS), chuyến thăm của Thủ tướng Ấn Độ là kết quả của sự xích lại gần nhau giữa hai nước, nhất là khi Trung Quốc và Ấn Độ là láng giềng, cùng theo đuổi các nhu cầu phát triển. Bên cạnh đó, trong bối cảnh quốc tế có nhiều biến động phức tạp, Ấn Độ càng coi trọng hơn vai trò của SCO, coi đây là nền tảng duy trì kết nối chiến lược với Trung Quốc và Nga, củng cố quan hệ với Đông Á và Trung Á, đồng thời là con bài mặc cả trong cuộc đọ sức nước lớn để đối phó với sức  ép của Mỹ.

Một số nhà phân tích cũng chỉ ra rằng New Delhi đã nhận thức rõ hơn về tầm quan trọng của quyền tự chủ chiến lược, điều này có nghĩa là Ấn Độ sẽ cân bằng mối quan hệ với tất cả các nước lớn, tối đa hóa lợi ích của mình và tránh trở thành "quân cờ".

Chuyến thăm của Thủ tướng Modi vì thế không chỉ là sự kiện ngoại giao thường kỳ mà phản ánh sự điều chỉnh chiến lược trong bối cảnh quốc tế đầy biến động. Nếu thành công, nó sẽ không chỉ thúc đẩy quan hệ song phương mà còn góp phần định hình cục diện địa chính trị – kinh tế khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương và xa hơn nữa.