Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen. Ảnh: AFP/TTXVN
Theo Euronews, Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC) Ursula von der Leyen ngày 13/11 trình bày các phương án thay thế để duy trì hỗ trợ tài chính cho Ukraine trong trường hợp sáng kiến vay bồi thường gắn với tài sản Nga bị đình trệ, trong bối cảnh Bỉ tiếp tục phản đối mạnh mẽ đề xuất này.
Phát biểu trước Nghị viện châu Âu, bà von der Leyen cho biết khoản vay bồi thường vẫn là lựa chọn hàng đầu để bảo đảm nguồn lực dài hạn cho nhu cầu ngân sách và quốc phòng của Ukraine. Tuy nhiên, bà đồng thời hé lộ hai đường hướng dự phòng bao gồm việc Ukraine phát hành nợ trên thị trường được bảo lãnh bằng ngân sách EU hoặc ký kết các thỏa thuận song phương với từng quốc gia riêng để vay. Đây được xem là “kế hoạch B” nếu việc sử dụng tài sản bị phong tỏa của Ngân hàng Trung ương Nga không đạt đồng thuận.
Sau bài phát biểu của bà von der Leyen, EC dự kiến sẽ công bố một văn bản chính thức, trình bày cụ thể hơn các phương án hỗ trợ Ukraine ngoài khuôn khổ khoản vay bồi thường.
Theo đề xuất từ tháng 9, EU sẽ phát hành khoản vay khoảng 140 tỷ euro, được hoàn trả khi Nga bồi thường chiến tranh trong tương lai. Lợi thế của cơ chế này là không gia tăng gánh nợ riêng lẻ cho từng nước thành viên vì nguồn tiền sẽ đến trực tiếp từ lợi nhuận phát sinh từ tài sản Nga bị đóng băng tại Euroclear ở Brussels.
Tuy nhiên, kế hoạch vấp phải sự phản đối quyết liệt từ Chính quyền Bỉ. Là nước chủ nhà của Euroclear và chịu ràng buộc bởi hiệp định đầu tư từ thời Liên Xô với Nga, Bỉ lo ngại trở thành mục tiêu trả đũa trực tiếp từ Moskva. Thủ tướng Bỉ Bart De Wever khẳng định ông cần mức độ cam kết tối đa, yêu cầu các nước EU phải cùng bảo lãnh rủi ro và bảo đảm chia sẻ đầy đủ trách nhiệm nếu xảy ra tranh chấp pháp lý.
Ông De Wever cảnh báo nếu việc cho vay sử dụng tài sản của Nga thất bại và Bỉ bị yêu cầu bồi hoàn, nước này “không thể và không sẵn sàng” gánh khoản 140 tỷ euro trong thời gian ngắn. Sự phản đối này từng khiến lãnh đạo EU không thể đưa ra tuyên bố ủng hộ chung trong hội nghị tháng trước và đến nay vẫn chưa có dấu hiệu được tháo gỡ.
Giới ngoại giao EU cho rằng phương án khả thi nhất vẫn là một khoản vay bồi thường dựa trên tài sản Nga bị đóng băng, trong khi nhiều nước bác bỏ ý tưởng phát hành nợ dựa trên ngân sách của EU. Một số quan chức đánh giá yêu cầu của Thủ tướng Bỉ Bart De Wever là hợp lý về nguyên tắc nhưng quá cầu toàn, bởi không có hoạt động tài chính nào hoàn toàn không rủi ro.
Ukraine sẽ cần nguồn hỗ trợ tài chính mới từ quý II/2026 để duy trì hoạt động chính phủ và năng lực quân sự. Quyết định dừng viện trợ của Tổng thống Mỹ Donald Trump đã khiến gánh nặng chuyển gần như hoàn toàn sang châu Âu, đẩy EU vào cuộc thảo luận khẩn cấp nhằm duy trì dòng tiền ổn định cho Kiev.
Bà von der Leyen nhấn mạnh châu Âu phải gửi thông điệp rõ ràng rằng thời gian không đứng về phía Nga. Bà cho rằng Tổng thống Vladimir Putin vẫn tin rằng có thể kéo dài chiến tranh để vượt qua sự kiên trì của phương Tây và nhiệm vụ của EU lúc này là tiếp tục “nâng chi phí chiến tranh đối với Nga”, tạo động lực cho một thỏa thuận hòa bình bền vững dựa trên vị thế mạnh của Ukraine.
Cuộc thảo luận giữa EC và Chính phủ Bỉ, được xem là nút thắt quyết định trước hội nghị thượng đỉnh EU tháng 12, cuộc họp cuối cùng của năm. Thời gian đang không còn nhiều đối với EU để đưa ra một tín hiệu đoàn kết trước bối cảnh chiến trường vẫn leo thang và ngân sách của Ukraine cạn dần.