Cuộc đua phát triển robot hình người giữa tỷ phú Elon Musk và các công ty Trung Quốc

Theo kênh CNN ngày 25/3, xoay chiếc khăn tay đỏ rực rỡ và nhảy theo nhịp nhạc dân gian, hơn một chục robot hình người đã xuất hiện trên sân khấu lớn nhất Trung Quốc vào tháng 1, đánh dấu màn ra mắt ấn tượng tại chương trình gala Tết Nguyên đán thường niên.

Màn trình diễn ấn tượng, thu hút hơn một tỷ khán giả, cho thấy robot hình người Trung Quốc đã tiến bộ đến mức độ nào. Trong hai tháng qua, có nhiều video về robot hình người Trung Quốc thực hiện những động tác như đi xe đạp, đá xoay và lộn nhào. Các video này đã gây bão trên mạng, thường được truyền thông nhà nước ca ngợi là động lực tiềm năng thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Dù số lượng robot hình người được sản xuất hàng loạt ở Trung Quốc vẫn còn ít, nhưng cuộc cạnh tranh trong lĩnh vực này với tập đoàn Tesla của tỷ phú Elon Musk đang nóng lên. Viễn cảnh về một thế giới như trong bộ phim “I, Robot”, nơi máy móc đảm nhiệm việc nhà và chăm sóc con người, đã thu hút hầu hết các công ty công nghệ lớn của cả Mỹ và Trung Quốc đầu tư vào robot hình người.

Theo Bloomberg hồi tháng 2, Microsoft, Nvidia và nhà sáng lập Amazon là tỷ phú Jeff Bezos đã rót vốn vào công ty chế tạo robot hình người Figure AI của Mỹ. Trong khi đó, Meta dự kiến đầu tư mạnh vào lĩnh vực này.

Tập đoàn của tỷ phú Musk có robot hình người Optimus thu hút chú ý toàn cầu kể từ khi ra mắt năm 2022. Ông dự đoán rằng chỉ riêng dự án này có thể mang lại hơn 10.000 tỷ USD doanh thu.

Theo ông Xi Ning, Giáo sư ngành robot và tự động hóa tại Đại học Hong Kong, dù có thể mất từ 5 đến 10 năm để robot hình người tạo ra tác động xã hội thực sự, nhưng loại robot này có thể trở thành sản phẩm điện tử tiêu dùng phổ biến tiếp theo. Ông nói: “Bất cứ ai cũng sẽ cần robot này, giống như ô tô hay điện thoại di động và quy mô thị trường tiềm năng sẽ rất lớn”.

Thị trường đầy hứa hẹn

Năm 2024, Goldman Sachs dự báo rằng thị trường robot hình người toàn cầu sẽ đạt giá trị 38 tỷ USD vào năm 2035. Trong vòng 5 năm, họ ước tính 250.000 robot hình người, chủ yếu phục vụ trong lĩnh vực công nghiệp, sẽ được xuất xưởng và khoảng một triệu robot sẽ được bán cho người tiêu dùng mỗi năm trong vòng một thập kỷ tới.

Trung Quốc, vốn đang tìm cách phát triển robot hình người thành công như lĩnh vực xe điện (EV), muốn dẫn đầu quá trình tăng trưởng này. Chính quyền mong muốn biến Trung Quốc thành một cường quốc công nghệ toàn cầu và tận dụng động lực từ những thành tựu gần đây trong lĩnh vực này - như mô hình tư duy trí tuệ nhân tạo DeepSeek gây chấn động thế giới vào tháng 1, nhất là khi Mỹ siết chặt các lệnh cấm về công nghệ đối với Bắc Kinh.

Dù tham gia cuộc đua sau các đối thủ Mỹ như Tesla, Boston Dynamics và Figure AI, nhưng các chuyên gia cho rằng các công ty Trung Quốc đang thu hẹp khoảng cách nhanh chóng. Với khả năng tối ưu hóa chuỗi cung ứng và giảm chi phí, họ cũng đang đẩy nhanh sản xuất hàng loạt robot hình người.

Cuộc đua bám đuổi

Theo Liên đoàn Robot Quốc tế (IFR) tại Đức, Trung Quốc đã thống trị thị trường robot công nghiệp, triển khai nhiều robot hơn tất cả các quốc gia khác cộng lại mỗi năm kể từ 2021.

So với robot hình người, robot công nghiệp thường có công nghệ kém tiên tiến hơn và thực hiện các nhiệm vụ ít phức tạp hơn. Loại này được sử dụng rộng rãi trong các ngành sản xuất và vận chuyển.

Tương tự như ngành xe điện, Tesla là một trong số ít công ty tiên phong trong lĩnh vực robot hình người khi tỷ phú Musk công bố dự án vào năm 2021 và giới thiệu nguyên mẫu Optimus một năm sau đó. Kể từ đó, Trung Quốc đã công khai ủng hộ ngành robot hình người khi ngày càng có nhiều chương trình tài trợ và hỗ trợ.

Trong một tài liệu chính sách năm 2023, Bộ Công nghiệp và Công nghệ Thông tin Trung Quốc xác định ngành robot hình người là một “biên giới mới trong cuộc cạnh tranh công nghệ”, đặt mục tiêu đến năm 2025 sẽ sản xuất hàng loạt và đảm bảo chuỗi cung ứng cho các linh kiện cốt lõi.

Giáo sư Xi tại Đại học Hong Kong nhận xét: “Trung Quốc bắt đầu muộn hơn, nhưng có lợi thế riêng như thị trường lớn và chuỗi cung ứng công nghệ tương đối hoàn chỉnh, giúp họ dễ dàng phát triển các loại robot tương tự với giá thành rẻ hơn”.

Trong ba năm qua, các chính quyền địa phương ở Trung Quốc đã công bố hoặc triển khai các quỹ đầu tư vào lĩnh vực robot, trị giá tổng cộng ít nhất 10 tỷ USD.

Tháng 2, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình chủ trì một cuộc họp cấp cao với các doanh nhân hàng đầu nước này. Trong số những người ngồi ở hàng ghế đầu có ông Wang Xingxing, Tổng giám đốc điều hành của Unitree – công ty đứng sau những con robot nhảy múa gây sốt. Cuộc họp này cho thấy sự quan tâm ngày càng lớn của Bắc Kinh đối với ngành này.

Ngoài Unitree, các công ty Trung Quốc đáng chú ý khác còn có UBTech tại Thâm Quyến, Agibot do tập đoàn xe điện BYD hậu thuẫn, Robotera ở Bắc Kinh và Fourier Intelligence ở Thượng Hải, cùng với XPeng – một hãng xe điện khác.

Thiếu công nghệ cốt lõi

Dù thống trị chuỗi cung ứng, nhưng Trung Quốc vẫn tụt hậu so với phương Tây ở một số công nghệ cốt lõi. Theo một báo cáo của Morgan Stanley tháng trước, khoảng 56% công ty trong chuỗi cung ứng robot hình người có trụ sở tại Trung Quốc.

Tuy nhiên, theo ông Zhang Dan, Giáo sư ngành robot thông minh tại Đại học Bách khoa Hong Kong, Trung Quốc vẫn cần đột phá trong các công nghệ cốt lõi như chip xử lý, cảm biến chính xác cao và hệ điều hành robot để giảm phụ thuộc vào công nghệ nước ngoài.

Video robot của Unitree nhảy mua (Nguồn: Unitree):

Các con chip AI là nền tảng của hệ điều hành robot hình người, giúp chúng suy nghĩ, nhận thức và di chuyển. Nhiều nhà phát triển robot vẫn phải phụ thuộc vào sản phẩm của Nvidia – tập đoàn chip AI lớn của Mỹ.

Viện dẫn các lo ngại an ninh quốc gia, chính quyền cựu Tổng thống Mỹ Joe Biden đã dần siết chặt hạn chế xuất khẩu các chip tiên tiến có thể hỗ trợ quân đội Trung Quốc. Trung Quốc đã tìm cách phát triển chuỗi cung ứng chip nội địa theo chiến lược tự chủ công nghệ.

Các công ty châu Âu, Mỹ và Nhật Bản tiếp tục chiếm ưu thế trong các linh kiện cao cấp như cảm biến, cũng như động cơ và ốc vít giúp robot di chuyển với độ chính xác và ổn định cao.

Để khắc phục những hạn chế này, các nhà cung cấp Trung Quốc đang tích cực tìm cách hợp tác với Tesla. Theo ông P.K. Tseng, nhà quản lý nghiên cứu cấp cao tại công ty phân tích thị trường TrendForce, nhiều công ty đã gửi mẫu linh kiện cho Tesla để đánh giá.

Ông Tseng nói: “Những nhà sản xuất chuỗi cung ứng của Trung Quốc cung cấp linh kiện cho Tesla, sau đó tinh chỉnh chúng dựa trên phản hồi từ các bài kiểm tra, rồi tiếp tục cung cấp phiên bản cải tiến cho các nhà sản xuất trong nước”.

Theo ông, quá trình này tạo ra một chu trình cải tiến công nghệ liên tục, giúp nâng cao chất lượng chung của ngành robot hình người tại Trung Quốc.

Lợi thế về giá cả

Dù vẫn còn khoảng cách công nghệ, nhưng Trung Quốc đang nổi lên như một nhân tố phá vỡ mặt bằng giá trong ngành mới nổi này.

Hãng Engine AI (Thâm Quyến) đã ra mắt mẫu PM01 vào cuối năm 2024 với giá chỉ 12.175 USD. Trong khi đó, mẫu G1 của Unitree, có thể thực hiện cú đá vòng, được bán với giá 13.697 USD.

Tại một sự kiện năm 2024, ông Musk ước tính giá bán của Optimus sẽ dao động từ 20.000 đến 30.000 USD. Giảm giá robot hình người sẽ là bước quan trọng để thương mại hóa và thúc đẩy ứng dụng rộng rãi.

Ngoài các công ty khởi nghiệp, những tập đoàn xe điện lớn như BYD và XPeng cũng tham gia vào lĩnh vực này. Các chuyên gia nhận định nhiều năm cạnh tranh khốc liệt và cuộc chiến giá cả trên thị trường xe điện đã giúp các công ty Trung Quốc có khả năng mở rộng sản xuất nhanh chóng và giảm chi phí.

Theo ông Brady Helwig, Giám đốc phụ trách kinh tế tại Special Competitive Studies Project (một tổ chức nghiên cứu của Mỹ), quá trình sản xuất robot hình người có nhiều điểm tương đồng với xe điện, đặc biệt là ở các linh kiện như cảm biến và pin. Vì vậy, các nhà sản xuất xe điện có lợi thế nhất định trong lĩnh vực này.

Cuối năm 2024, XPeng đã ra mắt robot hình người mang tên Iron, dự kiến được sản xuất hàng loạt vào cuối năm 2025. Cùng thời điểm đó, BYD cũng triển khai chiến dịch tuyển dụng để phát triển phiên bản robot riêng, sau khi đầu tư vào nhiều công ty chế tạo robot trong nước.

Trong bối cảnh khủng hoảng nhân khẩu học ngày càng nghiêm trọng, giới lãnh đạo Trung Quốc coi robot hình người là một giải pháp tiềm năng để bù đắp lực lượng lao động suy giảm. Dân số Trung Quốc đã giảm ba năm liên tiếp.

Ông Helwig nhận định: “Nếu robot hình người có thể được mở rộng sản xuất và triển khai rộng rãi trong nền kinh tế, chúng có thể trở thành nhân tố quyết định giúp giải quyết vấn đề này”.