Cờ của Burkina Faso, Niger và Mali tại một sự kiện ở Bamako, Mali, vào ngày 1/2/2024. Ảnh minh họa: Reuters
Cuộc họp lần đầu tiên quy tụ các lãnh đạo của Liên minh các quốc gia Sahel (AES), tổ chức được thành lập vào tháng 9/2023 gồm Mali, Burkina Faso và Niger - 3 quốc gia đều do quân đội nắm quyền sau các cuộc đảo chính từ năm 2020 đến năm 2023 và đều đang phải đối mặt với vấn đề bạo lực thánh chiến.
Theo thông cáo sau cuộc họp, liên minh này đã trở thành một liên bang với khoảng 72 triệu dân vào ngày 6/7, nhằm “tiến thêm một bước nữa hướng tới sự hội nhập sâu rộng hơn giữa các quốc gia thành viên”.
Phát biểu khai mạc cuộc họp, người đứng đầu chính quyền quân sự Niger, Tướng Abdourahamane Tiani kêu gọi biến AES thành tổ chức thay thế cho bất kỳ nhóm khu vực nào bằng cách xây dựng “một cộng đồng các dân tộc có chủ quyền, tránh xa sự kiểm soát của các thế lực nước ngoài”. Tướng Tiani cũng tuyên bố AES tạo thành nhóm tiểu khu vực hiệu quả duy nhất trong lĩnh vực chống khủng bố.
Quan hệ AES-ECOWAS xấu đi đáng kể sau cuộc đảo chính tại Niger ngày 26/7 năm ngoái đưa Tướng Tiani lên nắm quyền. Các lệnh trừng phạt của ECOWAS đã được dỡ bỏ vào tháng 2 năm nay, nhưng mối quan hệ giữa hai bên vẫn đóng băng, bất chấp lời kêu gọi từ một số tổng thống trong khu vực để nối lại đối thoại.
ECOWAS dự kiến tổ chức hội nghị thượng đỉnh tại Abuja (Nigeria) trong ngày 7/7, với chương trình nghị sự xoay quanh quan hệ với AES.
Ba nước đã phải đối mặt với vấn đề bạo lực thánh chiến trong nhiều năm, đặc biệt là ở khu vực được gọi là “ba biên giới”, nơi các nhóm liên kết với Al-Qaeda và tổ chức khủng bố “Nhà nước Hồi giáo” (IS) tự xưng giết hại dân thường và binh lính trong các cuộc tấn công và khiến hàng triệu người phải di dời.
Ngoài hợp tác quân sự, liên minh này - nơi Mali giữ chức chủ tịch trong năm đầu tiên – sẽ nỗ lực tập hợp các nguồn lực trong các lĩnh vực được coi là chiến lược như nông nghiệp, nước, năng lượng hoặc thậm chí giao thông, cũng như thành lập ngân hàng đầu tư AES. Vấn đề đồng tiền chung và khả năng từ bỏ đồng franc CFA không được đề cập trong thông cáo báo chí cuối cùng của cuộc họp.
Tại Niger, cùng ngày 6/7, Bộ Quốc phòng Đức cho biết quân đội nước này sẽ ngừng hoạt động căn cứ vận tải hàng không ở Niger từ ngày 31/8 tới do các cuộc đàm phán với chính quyền quân sự của quốc gia Sahel này đã thất bại. Cuối tháng 5 vừa qua, Đức và Niger đã đồng ý một thỏa thuận tạm thời cho phép Đức tiếp tục vận hành căn cứ vận tải hàng không ở Niamey cho đến ngày 31/8. Tuy nhiên, các cuộc đàm phán giữa hai nước để mở rộng hoạt động này đã không thành công, đặc biệt là do các nhân viên đóng quân không còn được hưởng quyền miễn trừ đối với các thủ tục tố tụng.
Gần đây, chỉ có 38 binh sĩ Đức có mặt tại căn cứ, trong đó có thêm 33 nhân viên từ các công ty Đức và nước ngoài. Căn cứ này có thể được sử dụng cho các hoạt động sơ tán công dân Đức ở châu Phi.