Bi kịch 737 Max 8 và dấu hỏi lớn với Boeing

Ngày 10/3, chỉ vài phút sau khi cất cánh, chiếc máy bay Boeing 737 Max 8 “mới toanh” của hãng hàng không Ethiopian Airlines đã mất tín hiệu liên lạc và rơi xuống một cánh đồng ở ngoại ô thủ đô Addis Ababa  (Ethiopia), làm toàn bộ 157 người thiệt mạng. Đây là vụ tai nạn thảm khốc liên tiếp thứ hai chỉ đối với dòng máy bay mới nhất của Boeing, khiến nhiều nghi vấn đang bủa vây nhà sản xuất máy bay Mỹ.

Hai vụ tai nạn với cùng kịch bản

Theo lịch trình dự kiến, chuyến bay mang số hiệu ET 302 của Ethiopian Airlines cất cánh lúc 8h38 ngày 10/3 từ Addis Ababa sẽ bay tới thủ đô Nairobi của Kenya. Trên máy bay chở 149 hành khách đến từ 33 quốc gia khác nhau và 8 thành viên phi hành đoàn. 6 phút sau khi cất cánh, thảm họa xảy ra.

Chỉ mới hơn 4 tháng trước, ngày 29/10/2018, một chiếc Boeing 737 Max 8 của hãng hàng không Lion Air (Indonesia) cũng đã lao xuống biển 13 phút sau khi rời đường băng, làm toàn bộ 189 người thiệt mạng trong tai nạn có kịch bản tương tự. Kết quả điều tra ban đầu cho thấy thiết bị cảm biến lưu lượng không khí dùng để đo vận tốc đã gặp sự cố.

Hai thảm kịch đã khiến cả thế giới choáng váng vì đây là mẫu máy bay mới nhất của Boeing, một model nằm trong “gia đình” 737 có uy tín về an toàn bay cũng như lịch sử hoạt động bền bỉ suốt nửa thế kỷ qua.

"Điều này rất đáng ngờ", bà Mary Schiavo, chuyên gia phân tích hàng không của kênh CNN (Mỹ), cựu Tổng thanh tra Bộ Giao thông Mỹ nhận xét. Bà đánh giá: "Ở đây chúng ta có một mẫu máy bay mới, đã rơi hai lần trong năm. Điều này gióng lên một hồi chuông báo động trong ngành công nghiệp hàng không".

Điều đặc biệt là chiếc Boeing 737 Max 8 của Lion Air lao xuống biển Java và chiếc máy bay cùng loại của Ethiopian Airlines đều gặp nạn sau vài phút cất cánh và đang trong quá trình lấy độ cao. Giám đốc Điều hành của Ethiopian Airlines, ông Tewolde GebreMariam cho biết sau khi cất cánh, phi công lái chiếc máy bay gặp nạn đã báo rằng mình gặp một số trục trặc và đề nghị được quay trở lại.

Đề nghị này lập tức được trạm kiểm soát không lưu cho phép, song chiếc máy bay xấu số đã rơi khi chưa kịp trở lại sân bay Addis Ababa.

Trong khi đó, theo tờ Bưu điện Hoa Nam Buổi sáng, các nhân chứng có mặt tại hiện trường cho biết họ nhìn thấy chiếc máy bay phụt khói ở đuôi đồng thời nghe thấy một âm thanh rất lớn giống như tiếng kim loại va đập trước khi máy bay rơi xuống đất. "Mọi người chỗ tôi cho biết họ chưa bao giờ nghe thấy âm thanh như vậy từ một chiếc máy bay và họ đang đứng bên dưới đường bay", cô Turn Buzuna, một nông dân 26 tuổi làm việc cách hiện trường tai nạn 300m kể lại.

Kênh CNN cho rằng nếu các nhà điều tra phát hiện ra một nguyên nhân tương tự của hai vụ tai nạn thì Boeing sẽ đối mặt với rắc rối lớn. "Chuyến bay của Lion Air là một vấn đề lớn đối với Boeing, nhưng họ đã cố gắng vượt qua nó… Họ đưa ra cảnh báo khẩn cấp về đào tạo và ngành công nghiệp đã tiếp tục. Nhưng với lần thứ hai, tôi không nghĩ mọi người sẽ quên", chuyên gia Mary Schiavo nhận xét.

"Con ngựa thồ của thế giới'

737 Max 8 được mong đợi là thành viên đầu tiên của dòng máy bay thân hẹp hoạt động hiệu quả hơn của Boeing. Các thành viên khác, bao gồm các mẫu Max 7-9 và 10, được dự định sẽ cạnh tranh với Airbus A320 trong cuộc chiến giành quyền thống trị phân khúc thị trường máy bay thân hẹp toàn cầu.

Kể từ khi được giới thiệu lần đầu tiên vào năm 1967, hơn 10.000 chiếc 737 đã được sản xuất, khiến nó trở thành máy bay phản lực bán chạy nhất mọi thời đại.

 "Đó là một chiếc máy bay xuất sắc", Jeffrey Thomas, Tổng biên tập của Airline Ratings, tờ báo xếp hạng hàng không, nói với CNN. Theo ông Thomas, Boeing 737 là máy bay được sử dụng rộng rãi nhất trên thế giới với hơn 7.000 chiếc đang bay. Đây thật sự là “con ngựa thồ” của hàng không thế giới. Dòng máy bay này giữ một kỷ lục phi thường trong nhiều thập kỷ. Một hồ sơ an toàn đáng kinh ngạc.

Tuy nhiên, mẫu Max 8 mới đưa vào hoạt động lại dính những chỉ trích. Năm 2017, Boeing từng tạm thời dừng bay toàn bộ đội 737 Max vì lo ngại vấn đề chất lượng sản xuất bên trong các động cơ mới.

Vào thời điểm đó, Jamie Jewell, người phát ngôn của nhà sản xuất động cơ máy bay CFM International, cho biết các cuộc kiểm tra của công ty đã tìm thấy "một số bất thường trong quy trình" sản xuất đĩa cho tuabin phản lực.

Tiếp đó, vụ máy bay Max 8 của Lion Air lao xuống biển vào tháng 10/2018 đã dấy lên nghi ngờ về hệ thống MCAS trên các máy bay Boeing 737 MAX. Hệ thống này sẽ tự động hướng mũi máy bay xuống trong trường hợp động cơ ngừng hoạt động để duy trì độ cao. Tuy nhiên, MCAS sẽ trở thành thảm họa nếu hoạt động sai, tức là đánh giá động cơ ngừng hoạt động trong khi động cơ vẫn chạy.

Phản ứng của các nước

Theo báo cáo gần đây nhất của Boeing, 350 máy bay MAX đã được bàn giao cho các hãng hàng không trên toàn thế giới và hơn 5.000 chiếc được đặt hàng.

Mặc dù chưa có bất cứ kết luận hay giả thuyết nào về nguyên nhân tai nạn từ các cơ quan chức năng, nhiều quốc gia trên thế giới đã lần lượt ra lệnh ngừng bay đối với phi đội Boeing 737 MAX 8 như một giải pháp phòng ngừa nguy cơ sự cố kỹ thuật. Ban đầu là Trung Quốc, Ethiopia, sau đó đến Indonesia, Singapore và một loạt nước khác như Australia, Malaysia, Hàn Quốc, Mông Cổ, Oman, Pháp, Anh, Ailen, Đức… đã ra lệnh cấm bay đối với dòng phi cơ này.

Trong khi đó, Cơ quan Hàng không Liên bang Mỹ (FAA) ngày 12/3 cho biết cuộc điều tra vừa bắt đầu và họ chưa có đủ dữ liệu để đưa ra bất kỳ kết luận hay có hành động nào. FAA khẳng định máy bay Boeing 737 MAX 8 vẫn đảm bảo an toàn bay, đồng thời nhấn mạnh “những thay đổi về thiết kế” với “hệ thống điều khiển chuyến bay” của mẫu phi cơ này sẽ được tiến hành vào tháng 4 tới đây.

Cho đến khi một cuộc điều tra được tiến hành, thật khó để xác định liệu thảm kịch với Ethiopian Airlines là kết quả của sự cố kỹ thuật, lỗi của con người hay một yếu tố khác. Mặc dù vậy, hãng tin Bloomberg nhận định CEO của Boeing, Dennis Muilenburg đang đối mặt với cuộc khủng hoảng lớn nhất của hãng kể từ sau loạt vụ khủng bố 11/9. Trong ngày giao dịch đầu tiên sau vụ tai nạn, hôm 11/3 cổ phiếu của Boeing đã lao dốc 12% và nguy cơ bị huỷ hàng loạt đơn hàng trị giá nhiều tỉ USD là điều hãng đang phải tính đến.