Giải pháp phát triển ngành hàng sầu riêng đạt chất lượng xuất khẩu

Hội thảo nhằm tìm giải pháp tháo gỡ khó khăn, hướng đến xây dựng chiến lược phát triển lâu dài cho ngành hàng sầu riêng Cần Thơ.

Trong nhiều năm qua, sầu riêng đã khẳng định vị thế là một trong những loại cây ăn trái chủ lực của vùng Đồng bằng sông Cửu Long nói chung và Cần Thơ nói riêng, mang lại thu nhập cao cho hàng nghìn hộ nông dân. Đặc biệt, từ khi thị trường Trung Quốc mở cửa cho nhập khẩu chính ngạch sầu riêng Việt Nam, kim ngạch xuất khẩu tăng trưởng nhanh chóng, đưa sầu riêng trở thành điểm sáng của ngành nông nghiệp nước ta.

Tuy nhiên, đi cùng cơ hội luôn là những thách thức. Người tiêu dùng quốc tế ngày càng yêu cầu khắt khe hơn về chất lượng, về kiểm dịch thực vật và an toàn vệ sinh thực phẩm. Đặc biệt, là Trung Quốc cảnh báo do tồn dư kim loại nặng Cadimi vượt ngưỡng cho phép trên sầu riêng.

Trong bối cảnh các nước nhập khẩu ngày càng siết chặt tiêu chuẩn an toàn thực phẩm, việc nâng cao chất lượng sản phẩm là điều kiện tiên quyết. Tại hội thảo, các chuyên gia thuộc các lĩnh vực liên quan đến cây sầu riêng cho rằng để phát triển ngành hàng sầu riêng đạt chất lượng xuất khẩu tại thành phố Cần Thơ đòi hỏi các yếu tố: phát triển vùng chuyên canh bền vững; sử dụng phân bón, thuốc bảo vệ thực vật đúng quy định và đảm bảo của nước nhập khẩu; cần tổ chức sản xuất và nâng cao năng lực cho các hợp tác xã, tổ hợp tác và các đối tác tham gia phát triển liên kết chuỗi giá trị sầu riêng; hỗ trợ liên kết sản phẩm của hợp tác xã, tổ hợp tác, nông dân với doanh nghiệp.

Từ những nguyên cứu, khảo sát thực tế, Tiến sĩ Dương Minh Viễn, Khoa Khoa học đất, Trường Nông nghiệp (Đại học Cần Thơ), nhận định, phân lân là nguồn chính gây tích tụ Cadimi trên sầu riêng, một số phân hữu cơ cũng có thể nhiễm Cadimi, gia tăng bón phân đạm có thể kéo theo tăng hấp thu Cadimi lên cây, nước tưới chứa Cl – hay phân bón có gốc Cl –làm gia tăng hấp thu Cadimi lên cây,...

Tiến sĩ Dương Minh Viễn đề xuất giải pháp khắc phục bằng cách, bón phân hữu cơ sạch Cadimi làm giảm tính di động của Cadimi trong đất, dẫn đến giảm hấp thu Cadimi lên cây. Trồng một số thực vật (cải xanh, cải xoong) hấp thu Cadimi để giảm Cadimi trong đất. 

"Đất tơi xốp, thoáng khí sẽ dẫn đến hình thành oxide và hydroxides sắt cũng giúp tăng hấp thụ liên kết với Cadimi, dẫn đến giảm hấp thu Cadimi lên cây sầu riêng", Tiến sĩ Viễn cho biết.

Việt Nam hiện quy định hàm lượng Cadimi trong phân lân tối đa chỉ là 12 mg/kg. Bón phân lân như thế nào để không bị tồn dư Cadimi trong sầu riêng, Giáo sư Trần Văn Hâu, nguyên giảng viên cao cấp Đại học Cần Thơ khuyến nghị nông dân nên cân nhắc xem xét lại sử dụng phân lân trong xử lý sầu riêng ra hoa nghịch vụ. 

Giáo sư Trần Văn Hâu khuyến nghị nông dân bón phân hữu cơ để cải tạo đất (5 - 10 kg/cây). Khuyến khích bón phân hữu cơ từ phân động vật thay cho phân hữu cơ công nghiệp (nếu sử dụng phân hữu cơ công nghiệp phải kiểm tra kỹ tỷ lệ Cadimi trong phân trước khi bón cho cây). Đồng thời, bón vôi đầu mùa mưa hay sau thu hoạch (500 - 1.000 kg/ha) tùy theo loại đất, pH đất trong đất. 

Để phát triển vùng canh tác bền vững, theo ông Huỳnh Thanh Vui, Phó Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, cần đẩy mạnh công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát các vùng trồng, cơ sở đóng gói nhằm kiểm soát chất lượng sầu riêng xuất khẩu ngay từ khâu đầu vào, canh tác; phát hiện và xử lý kịp thời các trường hợp vi phạm, gian lận trong sử dụng mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói xuất khẩu; cương quyết tạm dừng hoặc thu hồi các mã số gian lận, vi phạm.

Ông Võ Thành Tâm Phúc, Trung tâm Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường vùng 6 khuyến nghị, nông dân nhận thức rõ vai trò, trách nhiệm của cơ sở sản xuất ban đầu trong chuỗi cung ứng sầu riêng. Phải xây dựng hệ thống quản lý chất lượng và truy xuất nguồn gốc, áp dụng Thực hành nông nghiệp tốt (GAP); ghi nhật ký trồng trọt; áp dụng chương trình quản lý dịch hại tổng hợp (IPM), bao gồm giám sát sinh vật gây hại, phòng trừ (hồ sơ giám sát và kiểm soát sinh vật dịch hại).

Để sầu riêng đạt chất lượng xuất khẩu đòi hỏi các mắt xích trong chuỗi ngành hàng sầu riêng phải tuân thủ đầy đủ, nghiêm ngặt các quy định, chuẩn mực từ thị trường đối tác. 

Tại Cần Thơ, trong những năm gần đây, cây sầu riêng phát triển mạnh và được đầu tư với tổng diện tích 12.944 ha (trong đó, 86% là giống sầu riêng Ri6), đứng hàng thứ 3 trong các loại cây ăn quả của thành phố Cần Thơ, sau mít và chuối. 

Thời vụ thu hoạch sầu riêng ở Cần Thơ rải vụ từ cuối tháng 1 đến tháng 7 (tập trung vào tháng 4 - tháng 6 chiếm trên 90% diện tích) và tháng 11 đến tháng 12.

Phần lớn sản lượng sầu riêng trên địa bàn thành phố Cần Thơ được tiêu thụ thông qua hệ thống thu mua của thương lái ở địa phương bằng phương thức thu mua tại vườn của từng hộ. Bên cạnh đó, một số tổ chức kinh tế tập thể, hộ nông dân đã bước đầu thực hiện liên kết tiêu thụ, cung cấp trái cây cho các cơ sở bán lẻ ở trung tâm thành phố hoặc tiêu thụ thông qua hình thức du lịch sinh thái vườn. 

Hiện nay, trên địa bàn Cần Thơ đã hình thành 85 hợp tác xã, tổ hợp tác, nhóm nông dân với diện tích 1.901 ha. Ngoài ra, có 10 công ty liên kết tiêu thụ với các hợp tác xã, tổ hợp tác, nhóm nông dân để sản xuất sầu riêng xuất khẩu sang Trung Quốc,... với tổng diện tích 836 ha tham gia liên kết tại các xã, phường của thành phố Cần Thơ. Đến thời điểm này, Cần Thơ có 43 mã số vùng trồng sầu riêng nhưng chưa có cơ sở đóng gói sầu riêng.