Dự án Khu đô thị mới Thủ Thiêm - Bài 1: 'Rừng' văn bản pháp lý

Từ thực tế của triển khai của Khu đô thị mới Thủ Thiêm và trước những dư luận nhiều chiều hiện nay về vấn đề pháp lý, triển khai quy hoạch, công tác thu hồi đất của người dân hiện nay, TTXVN xin giới thiệu loạt bài viết, làm rõ một số vấn đề cơ bản hiện nay liên quan đến Khu đô thị mới Thủ Thiêm. Khu đô thị mới Thủ Thiêm được hình thành với mục tiêu xây dựng một hướng phát triển mới cho TP Hồ Chí Minh, bên cạnh khu trung tâm hiện hữu đã quá tải. Với ý tưởng đó, TP Hồ Chí Minh cùng với các bộ, ngành trung ương tích cực triển khai sau khi được Chính phủ phê duyệt. Tuy nhiên, trong quá trình triển khai đã phát sinh nhiều vấn đề, nhất là những vấn đề pháp lý, thậm chí trở thành “điểm nóng” không đáng có.

Ngày 27/5/1996, ông Võ Viết Thanh, Chủ tịch UBND TP Hồ Chí Minh ký Tờ trình gửi Thủ tướng Chính phủ xin phê duyệt xây dựng 1/5000 Khu đô thị mới Thủ Thiêm có diện tích 770 ha và khu chuyển dân tái định cư (giáp ranh phạm vi lập quy hoạch) 160 ha. Trên cơ sở đó, ngày 4/6/1996 Thủ tướng Chính phủ Võ Văn Kiệt ký Quyết định số 367/TTg (gọi tắt là Quyết định 367) phê duyệt quy hoạch xây dựng Khu đô thị mới Thủ Thiêm với diện tích 930 ha; trong đó, khu đô thị mới là 770 ha, khu tái định cư 160 ha.

Đến ngày 14/10/1997, kiến trúc sư trưởng TP Hồ Chí Minh có quyết định phê duyệt quy hoạch chi tiết sử dụng đất tỷ lệ 1/2000 khu tái định cư 42 ha thuộc phường Bình Khánh, quận 2, giáp ranh phía Đông Khu đô thị mới Thủ Thiêm. Đây được xem là văn bản pháp lý đầu tiên của Thành phố liên quan đến diện tích tái định cư cho Khu đô thị mới Thủ Thiêm.

Tiếp đến, ngày 16/9/1998, kiến trúc sư trưởng thành phố có Quyết định số 13585/KTST-QH phê duyệt quy hoạch chi tiết tỷ lệ 1/2000 Khu đô thị mới Thủ Thiêm, xác định tổng diện tích khu vực quy hoạch là 748 ha, giảm 22 ha so với diện tích theo Quyết định 367 của Thủ tướng Chính phủ (770 ha); trong đó, diện tích đất là 618 ha, diện tích mặt nước là 130 ha.

Ngày 4/1/2002, ông Lê Thanh Hải, Chủ tịch UBND TP Hồ Chí Minh ký công văn số 70/UB-TH gửi Thủ tướng Chính phủ kiến nghị Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định thu hồi toàn bộ diện tích đất của Khu đô thị mới Thủ Thiêm theo Quyết định 367 của Thủ tướng Chính phủ với diện tích 930 ha, giao cho UBND thành phố quản lý để có cơ sở đền bù, giải toả, giải phóng mặt bằng và đã được Thủ tướng Chính phủ chấp thuận tại văn bản số 190/CP-NN ngày 22/2/2002.

Đến ngày 6/3/2002, UBND TP Hồ Chí Minh có Văn bản số 718/UB-ĐT giao UBND quận 2 xác định rõ địa điểm, diện tích và ranh giới giao đất 930 ha (bao gồm 770 ha xây dựng Khu đô thị mới Thủ Thiêm và 160 ha tái định cư). Đồng thời, chỉ đạo UBND quận 2 nếu thiếu đất thì cho phép điều chỉnh diện tích đất các dự án trên địa bàn quận 2 để đảm bảo đủ diện tích. Văn bản này đã gián tiếp thừa nhận tình trạng sai sót trong kiểm kê thực địa, dẫn tới việc thiếu diện tích 930 ha nên thành phố đã “bật đèn xanh” cho việc lấy đất cũng trên địa bàn Quận 2 nhưng ở thế “lấy chỗ này đắp chỗ kia” miễn sao đủ diện tích quy hoạch theo Quyết định 367 của Thủ tướng Chính phủ.

Thể hiện rõ hơn điều này, ngày 22/3/2002, Văn phòng UBND TP Hồ Chí Minh có thông báo số 77/TB-VP truyền đạt kết luận của ông Lê Thanh Hải, Chủ tịch UBND thành phố về triển khai điều chỉnh quy hoạch chi tiết Khu đô thị mới Thủ Thiêm.

Theo thông báo này, ông Lê Thanh Hải giao kiến trúc sư trưởng thành phố và Giám đốc Sở Địa chính - Nhà đất cắm mốc giao đủ 770 ha đất của Khu trung tâm đô thị mới Thủ Thiêm theo giải pháp bổ sung diện tích khu tái định cư Bình Khánh. Đồng thời, rà soát lại quỹ đất trên địa bàn Quận 2 đề xuất phạm vi giao đủ 160 ha đất để xây dựng khu tái định cư, tính đến việc thu hồi đất của các dự án chậm triển khai.

“Động thái” mở ranh giới thu hồi đất thể hiện rõ hơn ở Thông báo số 78/TB-VP ngày 22/3/2002 của Văn phòng UBND thành phố; trong đó ông Lê Thanh Hải, Chủ tịch UBND thành phố yêu cầu phải đảm bảo đủ 160 ha tái định cư, không nhất thiết một địa điểm, có thể bố trí từ 3-4 địa điểm trên địa bàn quận 2, đồng thời nhấn mạnh phải có 1 khu vực khoảng 10-20 ha gần Khu đô thị mới Thủ Thiêm, có thể xem xét thu hồi đất tại những khu vực cần thiết dù đã có dự án đầu tư, có quyết định giao đất nhưng chưa thực hiện xong giải phóng mặt bằng.

Đến đây dễ thấy, bằng 2 Thông báo 77/TB-VP và 78/TB-VP kể trên, UBND TP Hồ Chí Minh đã “theo đuổi” một giải pháp “lạ lùng” là “cắt” diện tích khu tái định cư Bình Khánh (trong tổng số 160 ha) vào Khu trung tâm đô thị mới Thủ Thiêm nên mới tiến hành chỉ đạo rà soát quỹ đất trên địa bàn Quận 2, tiến hành lấy đất để giao đủ 160 ha. Điều này sẽ dẫn đến hàng loạt phát sinh, tranh chấp, khiếu nại về sau giữa người dân, tổ chức có đất bị thu hồi vừa liên quan đến ranh giới quy hoạch đối với việc xây dựng Khu trung tâm đô thị mới Thủ Thiêm và khu tái định cư.

Trong diễn biến liên quan, đáng chú ý là vào ngày 3/5/2002, Sở Địa chính - Nhà đất TP Hồ Chí Minh có công văn số 4945/CV-GTĐ gửi UBND thành phố xác định vị trí, ranh giới và diện tích Khu đô thị mới Thủ Thiêm. Diện tích toàn khu đo được là 787,63 ha; trong đó có 128,48 ha mặt nước sông Sài Gòn còn lại là 659,15 ha đất, trừ đi diện tích đất đã được cấp cho 6 đơn vị, còn lại diện tích 621,43 ha. Như vậy diện tích đo thực tế nhỏ hơn diện tích trình Thủ tướng Chính phủ để Thủ tướng Chính phủ phê duyệt quy hoạch 930 ha (bao gồm 770 ha Khu đô thị mới Thủ Thiêm và 160 ha tái định cư).

Tiếp đến ngày 10/5/2002, UBND thành phố ban hành Quyết định 199/QĐ-UB về thu hồi và giao đất xây dựng Khu đô thị mới Thủ Thiêm với diện tích 621,43 ha nằm trong khu vực quy hoạch tại phường An Khánh, Bình An, Bình Khánh, An Lợi Đông và Thủ Thiêm. Quyết định này cũng nói rõ việc bồi thường, giải phóng mặt bằng, thu hồi hoặc chỉnh lý biến động trên các giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đã cấp cho các hộ dân trong khu vực.

Ngày 10/9/2003, UBND TP Hồ Chí Minh có Tờ trình số 4463/UB-ĐT gửi Thủ tướng Chính phủ kiến nghị chỉ định đơn vị tư vấn làm chính thức thiết kế quy hoạch chi tiết 1/2000 Khu trung tâm đô thị mới Thủ Thiêm. Căn cứ vào Tờ trình này, ngày 24/11/2003 Phó Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng ký Công văn số 1642/CP-CN cho phép thành phố điều chỉnh quy hoạch chung tỷ lệ 1/5000 Khu trung tâm đô thị mới Thủ Thiêm để phù hợp với tình hình thực tế và phù hợp với điều chỉnh quy hoạch chung TP Hồ Chí Minh đến năm 2020 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Trong quá trình thực hiện, UBND TP Hồ Chí Minh phải báo cáo Thủ tướng Chính phủ.

Có được chủ trương này của Thủ tướng Chính phủ, ngày 5/4/2004, UBND Tp. Hồ Chí Minh ban hành Quyết định số 81/2004/QĐ-UB phê duyệt nhiệm vụ thiết kế đồ án điều chỉnh quy hoạch chung 1/5000, quy hoạch chi tiết 1/2000 Khu trung tâm đô thị mới Thủ Thiêm. Để đến ngày 27/12/2005, UBND TP Hồ Chí Minh chính thức ban hành Quyết định số 6565/QĐ-UBND phê duyệt điều chỉnh quy hoạch chung xây dựng tỷ lệ 1/5000 và quy hoạch chi tiết Khu trung tâm Khu đô thị mới Thủ Thiêm tỷ lệ 1/2000.

Theo đó, đã có nội dung thay đổi về phạm vi Khu trung tâm Khu đô thị mới Thủ Thiêm là toàn bộ đất tự nhiên của các phường An Khánh, Thủ Thiêm, An Lợi Đông và một phần phường Bình An, Bình Khánh thuộc quận 2 với diện tích 657 ha (không tính diện tích mặt nước sông Sài Gòn) và 80 ha Khu đô thị chỉnh trang không thuộc ranh Khu đô thị mới Thủ Thiêm.

Về nội dung, quy hoạch điều chỉnh này được UBND thành phố áp dụng triển khai dự án cho đến tận hôm nay, mặc dù sau đó có Quyết định điều chỉnh Quyết định 6565/QĐ-UBND về mặt kỹ thuật văn bản.

Đối với công tác di dời, giải toả mặt bằng, vì tính phức tạp của dự án Khu đô thị mới Thủ Thiêm nên trong năm 2007, ông Nguyễn Hữu Tín, Phó Chủ tịch UBND TP Hồ Chí Minh đã tách bồi thường, giải phóng mặt bằng và tái định cư thành dự án riêng bằng Quyết định số 2466/QĐ-UBND ký ngày 5/6/2007. Quyết định này xác định, tổng diện tích đất thu hồi là 772,3 ha với tổng số 10.406 hộ gia đình và 47 cơ quan đơn vị, trụ sở hành chính, 14 trường học, cơ sở tôn giáo, tín ngưỡng.

Trong khi đó, đối với khu đất nằm ngoài ranh dự án Khu trung tâm đô thị mới Thủ Thiêm, ngày 17/1/2008 UBND TP Hồ Chí Minh ban hành Quyết định 222/QĐ-UBND phê duyệt nhiệm vụ quy hoạch chi tiết tỷ lệ 1/2000 để làm Khu đô thị chỉnh trang kế cận Khu đô thị mới Thủ Thiêm với diện tích gần 336 ha, bao gồm 80 ha chỉnh trang đô thị.

Từ “rừng” văn bản trên, cùng với những nội dung liên tục được thay đổi, thiếu thống nhất từ trên xuống dưới đã gây ra những “hệ luỵ”, phức tạp cần sớm phải làm rõ.

Bài 2: Những góc khuất cần làm rõ