Khu đất 42 Chu Mạnh Trinh, Quận 1. Ảnh: Trần Xuân Tình/TTXVN
Theo Thanh tra Chính phủ, tại dự án nói trên có nhiều vi phạm pháp luật liên quan đến trách nhiệm của doanh nghiệp, cơ quan Nhà nước và của cá nhân, trong đó có vi phạm có dấu hiệu gây thất thoát, thiệt hại tài sản Nhà nước, lập hồ sơ dự án đầu tư khống và lợi dụng Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở của 4 cơ sở nhà đất để thế chấp vay tiền của các tổ chức tín dụng. Trong đó có việc thế chấp vay 6.308 tỷ đồng của Ngân hàng thương mại cổ phần Sài Gòn (SCB).
Tổng Công ty Lương thực Miền Nam (viết tắt là Vinafood 2) đã thoái vốn và chuyển nhượng 20% vốn góp tại Công ty trách nhiệm hữu hạn 2 thành viên Việt Hân Sài Gòn (gọi tắt là Công ty Việt Hân Sài Gòn) và quyền sử dụng 4 cơ sở nhà đất cho Công ty trách nhiệm hữu hạn Thương mại quảng cáo xây dựng Việt Hân (gọi tắt là Công ty Việt Hân) là không đúng quy định pháp luật, trái ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại Văn bản số 1647/TTg-KTN ngày 15/9/2015.
Trong Kết luận số 2099/BC-TTCP, Thanh tra Chính phủ cũng nêu rõ việc quản lý, sử dụng 4 cơ sở nhà đất trên có thiếu sót, không thống nhất một đầu mối, quản lý chồng chéo, không chặt chẽ. Cùng một lúc có 2 chủ thể cùng quản lý các cơ sở nhà, đất nói trên là Ủy ban nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh và Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn. Trong khi đó, chủ thể trực tiếp sử dụng 4 cơ sở nhà đất trên là 34 hộ dân nguyên là cán bộ, nhân viên làm việc cho Vinafood 2.
Đồng thời, 4 tòa nhà cao tầng và các công trình khác tại địa chỉ 42 đường Chu Mạnh Trinh đã bị tháo dỡ, đập phá không phép để làm bãi giữ xe ô tô nhưng không cơ quan nào quản lý. Vinafood 2 đã 4 lần làm trái ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ. Cụ thể, không thực hiện lập lại phương án sắp xếp lại 4 cơ sở nhà, đất; không lựa chọn được đối tác bảo đảm đủ năng lực thực hiện dự án; thực hiện thoái vốn không chặt chẽ; không thực hiện lập phương án bồi thường, hỗ trợ di dời 34 hộ dân. Hiện, vẫn còn 30/34 hộ dân vẫn đang trực tiếp sử dụng các cơ sở nhà, đất trên với 150 nhân khẩu, trong đó có 5 hộ đã nhận tiền hỗ trợ, di dời.
Ngoài ra, Thanh tra Chính phủ cũng chỉ rõ hàng loạt sai phạm khác từ tháng 1/2016 đến nay, như việc 4 lần Vinafood 2 chuyển nhượng vốn góp trong Công ty Việt Hân Sài Gòn là công ty con của Công ty Việt Hân; lợi dụng Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất số BB971073 (cấp cho Công ty Việt Hân Sài Gòn) để vay vốn ngân hàng. Theo đó, Vinafood 2 được UBND Thành phố Hồ Chí Minh cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất (số BB971073 ngày 11/9/2010) có mục đích: Đất cơ sở sản xuất kinh doanh (khách sạn, cao ốc văn phòng, trung tâm thương mại). Sau đó, Vinafood 2 hợp tác với Công ty Việt Hân thành lập Công ty Việt Hân Sài Gòn để thực hiện dự án. Trong đó, Vinafood 2 góp 20% và Công ty Việt Hân góp 80% để thực hiện dự án cụm khách sạn cao cấp, cao ốc văn phòng và thương mại cho thuê.
Trong quá trình thực hiện dự án, tháng 12/2015, Vinafood 2 chuyển nhượng toàn bộ cổ phần vốn góp cho đối tác. Sau đó, khu đất được cập nhật biến động với việc đổi tên Vinafood 2 trên Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản gắn liền với đất thành tên Công ty Việt Hân Sài Gòn.
Tiếp đến, năm 2016, Công ty Việt Hân Sài Gòn có sự thay đổi chủ sở hữu, gồm 2 thành viên góp vốn, đó là Công ty cổ phần Bất động sản Mùa Đông (góp 99%) và Công ty Việt Hân (góp 1%). Sau đó, các chủ hữu mới đã dùng cụm nhà đất số 34-36, 42 Chu Mạnh Trinh và số 33 Nguyễn Du thế chấp Ngân hàng thương mại cổ phần Hàng hải Việt Nam - Chi nhánh Thành phố Hồ Chí Minh (MSB).
Kế đến, tháng 1/2017, chủ sở hữu của Công ty Việt Hân Sài Gòn (là Công ty cổ phần Bất động sản Mùa Đông và Công ty Việt Hân) chuyển nhượng toàn bộ phần vốn góp tại Công ty Việt Hân Sài Gòn cho Công ty cổ phần Sài Gòn Dimensions và Công ty Đầu tư BOB. Việc chuyển nhượng này là thực hiện theo chủ trương của Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước về việc xử lý, thu hồi nợ theo phương án xử lý nợ ngày 26/10/2016 của Ngân hàng MSB gửi Ngân hàng Nhà nước. Phương án này được Ngân hàng Nhà nước thẩm định, chấp nhận. Số tiền thu được từ việc chuyển nhượng này dùng để trả nợ cho khoản vay của các công ty tại MSB. Tiếp đó, Công ty Việt Hân Sài Gòn tiếp tục sử dụng tài sản này thế chấp vay tại các ngân hàng khác.
Thế chấp vay hàng nghìn tỷ đồng
Tại dự án 33 Nguyễn Du, 34-36-42 Chu Mạnh Trinh, Thanh tra Chính phủ chỉ rõ việc Vinafood 2, Công ty Việt Hân Sài Gòn không triển khai dự án mà sử dụng Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất trên để thế chấp đảm bảo nghĩa vụ trả nợ cho 4 công ty thành viên vay ngân hàng.
Cụ thể, vào tháng 12/2014, Vinafood 2 ký hợp đồng vay Ngân hàng thương mại cổ phần Kỹ thương Việt Nam (Techcombank) 850 tỷ đồng và được giải ngân hơn 518 tỷ đồng (vào tháng 3/2015). Đến tháng 12/2015, Vinafood 2 đã trả hết nợ gốc và lãi vay gần 550 tỷ đồng. Tiếp đó, vào tháng 4/2016, ông Đinh Trường Chinh, đại diện pháp luật của Công ty Việt Hân Sài Gòn ký hợp đồng thế chấp với Ngân hàng thương mại cổ phần Hàng hải Việt Nam - Chi nhánh Thành phố Hồ Chí Minh (MSB) để đảm bảo nghĩa vụ trả nợ cho Công ty cổ phần Bất động sản Mùa Đông (mua 99% vốn góp của Công ty Việt Hân Sài Gòn) và đã được MSB đã giải ngân 1.683 tỷ đồng. Đến tháng 1/2017, Công ty cổ phần Bất động sản Mùa Đông đã trả hết nợ gốc và lãi.
Ngay sau đó, bà Trương Thị Cẩm Giang, Chủ tịch Hội đồng Thành viên của Công ty Việt Hân Sài Gòn ký hợp đồng thế chấp với Ngân hàng Thương mại cổ phần Sài Gòn - Chi nhánh Phạm Ngọc Thạch để đảm bảo nghĩa vụ trả nợ vay cho 9 hồ sơ và đã được giải ngân hơn 5.801 tỷ đồng. Đến tháng 8/2017, Công ty Việt Hân Sài Gòn đã trả hết nợ gốc và lãi vay của 7 hợp đồng và đến tháng 4/2018 trả hết gốc và lãi của 2 hợp đồng còn lại. Tiếp đó, bà Trương Thị Cẩm Giang tiếp tục ký hợp đồng thế chấp tài sản vay từ Ngân hàng thương mại cổ phần Sài Gòn để đảm bảo nghĩa vụ trả nợ cho 7 hồ sơ khách hàng vay vốn và đã được giải ngân hơn 5.371 tỷ đồng. Đến tháng 8/2018, ngân hàng giải ngân và 1 năm sau, Công ty Việt Hân Sài Gòn đã trả hết nợ gốc và lãi.
Chưa dừng lại đó, bà Trương Thị Cẩm Giang tiếp tục dùng Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất của 4 cơ sở, nhà đất tại 33 Nguyễn Du, 34-36-42 Chu Mạnh Trinh ký hợp đồng thế chấp vay Ngân hàng thương mại cổ phần Sài Gòn - Chi nhánh Phạm Ngọc Thạch và được giải ngân hơn 6.308 tỷ đồng. Số tiền này đã giải ngân trong cùng một ngày 28/8/2018 cho 7 hồ sơ vay.
Đến tháng 4/2019, 7 công ty là 7 khách hàng vay đã chủ động đề nghị dùng các bất động sản tại dự án khu dân thuộc khu chức năng số 9 đô thị mới Nam Thành phố Hồ Chí Minh (tại xã Bình Hưng, huyện Bình Chánh) làm tài sản bảo đảm thay thế cho 4 thửa đất số 33 Nguyễn Du, 34-36-42 Chu Mạnh Trinh (Quận 1). Hiện SCB đã thu hồi hết tiền cho vay kèm tiền lãi theo quy định của khoản vay này.
Đáng chú ý, trong các lần vay SCB, trong hồ sơ của Công ty Việt Hân Sài Gòn đều có chứng thư xác định giá trị tài sản đảm bảo là hơn 7.250 tỷ đồng và tài sản thế chấp phù hợp với quy định của pháp luật. Ngoài ra, ở các lần cho vay, các ngân hàng Techcombank, MSB và SCB đều đã được thanh toán toàn bộ tiền vay và lãi phát sinh.
Khẩn trương xử lý sai phạm
Để tránh thất thoát tài sản Nhà nước, Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo UBND Thành phố Hồ Chí Minh chỉ đạo Sở Tư pháp Thành phố chỉ đạo và giám sát Phòng Công chứng số 7 khởi kiện ra tòa án nhân dân có thẩm quyền đề nghị tuyên bố Văn bản công chứng 28355 công chứng “Hợp đồng góp vốn và chuyển nhượng quyền sử dụng đất” giữa Vinafood 2 với Công ty Việt Hân Sài Gòn là vô hiệu; chỉ đạo Sở Tài nguyên và Môi trường, Văn phòng Đăng ký đất đai Thành phố thu hồi Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất số BB971073 và thu hồi 4 cơ sở nhà, đất tại các địa chỉ 33 đường Nguyễn Du, 34-36-42 đường Chu Mạnh Trinh để quản lý, khai thác, sử dụng đúng pháp luật.
Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo UBND Thành phố chỉ đạo Công an Thành phố kiểm tra việc phá dỡ tài sản Nhà nước tại số 42 đường Chu Mạnh Trinh, xác định giá trị thiệt hại tài sản Nhà nước, trách nhiệm bồi thường và hình thức xử lý theo quy đinh pháp luật; chỉ đạo Cục thuế Thành phố Hồ Chí Minh phối hợp với Sở Kế hoạch và Đầu tư Thành phố xác minh làm rõ việc các bên liên quan gian lận thuế thu nhập cá nhân bằng cách chuyển nhượng lòng vòng qua cá nhân để hưởng thuế suất 0,1% đối với hoạt động chuyển nhượng vốn góp trong Công ty Việt Hân Sài Gòn.
Ngoài ra, Thanh tra Chính phủ cũng kiến nghị Thủ tướng Chính phủ giao Ngân hàng Nhà nước thanh tra toàn diện hoạt động cấp tín dụng trong giai đoạn từ năm 2013 đến nay và các khoản vay liên quan đến việc sử dụng Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất số BB971073 của 4 cơ sở nhà đất nói trên.
Trước đó, ngày 17/4/2019, phóng viên Thông tấn xã Việt Nam có bài viết "Quản lý đất công tại Thành phố Hồ Chí Minh: Làm trái chỉ đạo của Thủ tướng" phản ánh sai phạm trong quản lý đất đai tại các địa chỉ: 33 đường Nguyễn Du, 34-36-42 Chu Mạnh Trinh, Quận 1. Các sơ sở nhà, đất nói trên (trong đó phần đất rộng gần 6.300 m2) do Vinafood 2 thuộc Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn quản lý sau năm 1975. Sau khi thực hiện hợp tác góp vốn và nhiều lần chuyển nhượng lòng vòng, cuối cùng quyền sử dụng đất 4 cơ sở nhà, đất nói trên từ chỗ cấp cho Vinafood2 (doanh nghiệp nhà nước) đã sang tên cho công ty tư nhân là Công ty Việt Hân Sài Gòn.