Xu hướng chủ đạo trong quan hệ Nga - Thổ Nhĩ Kỳ

Chuyến thăm ngay từ đầu tưởng chừng sẽ gặp trục trặc khi ông Erdogan được thông báo về việc 4 thủy thủ Thổ Nhĩ Kỳ vừa thiệt mạng trong vụ hai tàu biển mang cờ Tanzania gặp hỏa hoạn trên eo biển Kerch, gần bán đảo Crimea hôm 22/1.

Tuy nhiên, không có những lời phê bình, chỉ trích hay “nói bóng nói gió” sau sự kiện buồn này. Thay vào đó, Nga và Thổ Nhĩ Kỳ nhanh chóng dành cho nhau những lời động viên, an ủi và chia buồn. Hai nhà lãnh đạo xưng hô với nhau là “bạn tốt”, “bạn quý” thay vì sử dụng các ngôn từ mang tính nghi lễ, ngoại giao. Tổng thống Erdogan cảm ơn và đánh giá cao công tác cứu hộ, cứu nạn của phía các cơ quan chức năng Nga.

Có thể nói, kể từ sau căng thẳng do vụ lực lượng phòng không Thổ Nhĩ Kỳ bắn rơi máy bay chiến đấu Su-24 của Nga hồi cuối năm 2015, kết thúc bằng việc Tổng thống Erdogan đưa ra lời xin lỗi, hầu hết các vụ việc phát sinh trong quan hệ hai nước đều được bình tĩnh nhìn nhận và phối hợp xử lý với thái độ thiện chí, trong đó có vụ ám sát Đại sứ Nga tại Thổ Nhĩ Kỳ hồi cuối năm 2016.

Đây là một điểm mới đáng chú ý trong quan hệ Nga - Thổ thời gian gần đây và chủ trương này dường như đã có tác động tích cực đối với sự hợp tác song phương trong các lĩnh vực kinh tế và nhân văn thời gian qua, cũng như trong giải quyết cuộc khủng hoảng tại Syria.

Kinh tế tiếp tục là điểm sáng trong quan hệ Nga - Thổ Nhĩ Kỳ với kim ngạch thương mại song phương tăng 18% chỉ trong 11 tháng đầu năm ngoái, đạt mức 23 tỷ USD. Hợp tác chiến lược trong lĩnh vực năng lượng đang được triển khai theo kế hoạch, với việc hoàn thành đường ống dẫn khí “Dòng chảy Thổ Nhĩ Kỳ” (phần dưới biển Đen) vào tháng 11/2018 và đang tiến hành xây dựng tổ hợp số 1 của Nhà máy điện nguyên tử Akkuyu để kịp khánh thành vào đúng dịp kỷ niệm 100 năm ngày ra đời nước Cộng hòa Thổ Nhĩ Kỳ.     

Với mong muốn giới doanh nghiệp Thổ Nhĩ Kỳ mở rộng hoạt động tại thị trường Nga, Tổng thống Putin đã mời các đối tác Thổ Nhĩ Kỳ tham dự Triển lãm công nghiệp quốc tế INNOPROM-2019 tại thành phố Ekaterinburg của Nga.

Một nội dung khác được đề cập nhiều trong cuộc họp báo sau hội đàm là hợp tác nhân văn. Trong bối cảnh dòng du khách Nga đổ vào Thổ Nhĩ Kỳ ngày một tăng, đạt mức kỷ lục 6 triệu lượt trong năm 2018, đứng đầu về số khách du lịch nước ngoài thăm Thổ Nhĩ Kỳ, hai bên đang chuẩn bị nhiều hoạt động trong “Năm chéo về văn hóa và du lịch”. Dự báo dòng du khách hai chiều sẽ còn tăng lên trong thời gian tới sau khi tổng thống hai nước thảo luận và có ý định áp dụng chế độ miễn thị thực đối với công dân của nhau.

Hai bên nhất trí tiến hành tại Nga cuộc họp Hội đồng hợp tác tối cao Nga - Thổ trong thời gian tới.

Nếu việc thúc đẩy quan hệ kinh tế, thương mại, nhân văn về cơ bản đang diễn ra khá “thuận buồm xuôi gió”, thì vấn đề Syria đòi hỏi sự nỗ lực không mệt mỏi của các bên liên quan, mà cuộc gặp giữa hai tổng thống lần này là một trong những hoạt động ngoại giao con thoi cần thiết để tháo gỡ các rào cản trong tiến trình hòa bình cho Syria.

Một loạt các nội dung đã được lãnh đạo cấp cao hai nước thảo luận kỹ, từ việc triển khai Bản ghi nhớ về thiết lập vùng phi quân sự tại Idlib của Syria, ký kết hồi tháng 9 năm ngoái, đến việc phối hợp các hoạt động trên thực địa với khả năng xuất hiện “khoảng trống quyền lực” sau khi Mỹ rút quân trong thời gian tới.

Ngoài ra, Tổng thống Putin và người đồng cấp Thổ Nhĩ Kỳ cũng đã đạt được sự nhất trí về chủ trương hoặc nguyên tắc đối với một loạt các nội dung quan trọng khác: Tiếp tục phối hợp trong việc thành lập Ủy ban Hiến pháp Syria, mở rộng hợp tác theo kênh song phương cũng như theo “định dạng Astana”, hợp tác đưa người tị nạn Syria hồi hương, ủng hộ cuộc đối thoại giữa Chính quyền Tổng thống Syria Bashar al-Assad và lực lượng người Kurd, thống nhất địa điểm và dự kiến thời gian cho cuộc gặp thượng đỉnh của 3 nước đồng bảo trợ tiến trình hòa bình Syria là Nga - Iran - Thổ Nhĩ Kỳ...

Lãnh đạo hai nước cũng thể hiện quyết tâm đấu tranh chống khủng bố, trước hết là tổ chức “Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng, cũng như các tổ chức khủng bố đang tìm cách phá hoại quan hệ Nga - Thổ, bao gồm cả các tổ chức khủng bố đang hiện diện ở Idlib.

Hai bên nhất trí về một giải pháp lâu dài giải quyết cuộc khủng hoảng Syria trên cơ sở chính trị - ngoại giao, trước hết là Nghị quyết 2254 của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc, cũng như đảm bảo sự thống nhất, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của Syria.

Có thể nhận thấy, những kết quả đạt được trong chuyến thăm này nói riêng, trong việc phát triển quan hệ Nga - Thổ Nhĩ Kỳ nói chung phần lớn là do hai bên áp dụng nguyên tắc “Láng giềng thân thiện, tôn trọng lợi ích của nhau” và khi lợi ích khác biệt thì sẵn sàng đối thoại, đàm phán và thỏa hiệp.

Với nhận thức chung như vậy, quan hệ Nga - Thổ Nhĩ Kỳ đang đi theo quỹ đạo phù hợp với lợi ích của cả hai nước, bất chấp những khác biệt vẫn tồn tại trong nhiều vấn đề, đặc biệt là hướng giải quyết cuộc khủng hoảng Syria.

Dự báo trong thời gian tới, xu hướng chủ đạo trong quan hệ Nga - Thổ Nhĩ Kỳ vẫn là tiếp xúc và đối thoại trên cơ sở song phương và đa phương, qua đó duy trì đa dạng các kênh nhằm xây dựng lòng tin, thu hẹp bất đồng, vượt qua những khác biệt về quan điểm và lợi ích vốn đan xen rất phức tạp.

Với thái độ thiện chí như vậy của cả hai bên, Nga và Thổ Nhĩ Kỳ sẽ không chỉ góp phần mang lại hòa bình cho Syria, mà còn có thể gia tăng vai trò trong việc ổn định tình hình và thiết lập một cấu trúc an ninh mới cho cả khu vực Trung Đông trong tương lai.