Tổng thống đắc cử Philippines Rodrigo Duterte. Ảnh: AFP/TTXVN |
Trong cuộc phòng vấn đầu tiên với truyền thông quốc tế kể từ khi được tân Tổng thống Rodrigo Duterte bổ nhiệm, ông Yasay đã liên tục nhấn mạnh quan điểm độc lập của Philippines trong việc giải quyết các tranh chấp với Trung Quốc liên quan tới vấn đề Biển Đông. Phát biểu tại Manila, một ngày sau khi Tổng thống Duterte chỉ định Nội các mới, Ngoại trưởng Yasay nói: “Chúng tôi sẽ không trở thành tay sai của bất cứ quốc gia nào”.
Dưới thời cựu Tổng thống Benigno Aquino, Philippines đã xích lại gần hơn với Mỹ, trong khi quan hệ giữa Manila và Bắc Kinh không ngừng trở nên căng thẳng. Ngoại trưởng Yasay cho rằng mối quan hệ Philippines-Trung Quốc cần được cải thiện. Ông nói: “Miễn là Trung Quốc tôn trọng luật pháp, tôn trọng chủ quyền và sự toàn vẹn lãnh thổ của chúng tôi… chúng tôi đảm bảo rằng tình hữu nghị và quan hệ song phương sẽ trở nên vững chắc hơn”. Trước đó, Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị khẳng định cánh cửa đối thoại luôn rộng mở, và điều này có thể có lợi cho việc “phá vỡ thế bế tắc” trong quan hệ song phương giữa Trung Quốc và Philippines những năm gần đây.
Ngày 31/5, Tổng thống vừa đắc cử Duterte tuyên bố Philippines sẽ không phụ thuộc vào Washington. Giới quan sát cho rằng điều này báo hiệu khả năng Manila có thể sẽ thay đổi cách giải quyết vấn đề Biển Đông và các vấn đề an ninh khác. Ông Yasay nói về bài phát biểu của Tổng thống Duterte: “Tổng thống đang khẳng định quan điểm rằng, theo Hiến pháp, chúng tôi nên thực hiện một chính sách ngoại giao độc lập”.
Tân Ngoại trưởng Yasay cho biết ông Duterte sẽ tôn trọng các hiệp định hiện có với Mỹ, kể cả Thỏa thuận Tăng cường Hợp tác Quốc phòng cho phép quân đội Mỹ tăng cường hoạt động tại các căn cứ ở Philippines. Ngay sau khi có tin ông Duterte đắc cử Tổng thống, người đứng đầu Nhà Trắng Barack Obama đã có cuộc điện đàm chúc mừng chiến thắng. Ông Yasay nói: “Đây là một dấu hiệu vô cùng mạnh mẽ cho thấy tình hữu nghị giữa Philippines và Mỹ không hề bị ảnh hưởng và sẽ không bị ảnh hưởng bởi cuộc bầu cử vừa qua”.
Tuy nhiên, tân Tổng thống Philippines Duterte cũng không loại trừ khả năng đàm phán lại các thỏa thuận đã có với Mỹ trong tương lai nếu cần thiết. Ngoại trưởng Yasay nói: “Tổng thống ủng hộ các thỏa thuận mà chúng tôi đã có… song không loại trừ khả năng rằng trong tương lai, nếu nảy sinh nhu cầu chính đáng về việc đàm phán lại những thỏa thuận này vì lợi ích chung của hai nước, thì chúng tôi sẽ không ngần ngại tiến hành”.
Tòa án Tối cao Philippines năm nay đã phê chuẩn một thỏa thuận hợp hiến, cho phép Mỹ xây dựng các nhà kho và trung tâm hậu cần ở bất cứ nơi nào trên lãnh thổ Philippines. Washington cũng đang tích cực giúp quốc gia từng là thuộc địa của mình tăng cường quốc phòng, trong đó có việc cung cấp 3 tàu hộ tống lớp Hamilton, nhiều trang thiết bị radar và một tàu nghiên cứu biển (dự kiến cập cảng Philippines trong tháng 7/2016). Tăng cường năng lực quốc phòng là một trong những nỗ lực của Philippines nhằm củng cố các tuyên bố chủ quyền tại Biển Đông, nơi Trung Quốc đã và đang xây dựng nhiều đảo nhân tạo và cơ sở hạ tầng dân-quân sự trên đó.
Ngoại trưởng Yasay, người đã từng tham gia quá trình đàm phán các thỏa thuận thương mại toàn cầu, cho biết Manila sẽ tôn trọng mọi phán quyết của Tòa Trọng tài Thường trực (PCA) tại La Haye (Hà Lan), nơi Philippines đã đệ đơn kiện Trung Quốc về các đòi hỏi chủ quyền phi lý ở Biển Đông. Hiện chưa rõ chính xác thời điểm PCA công bố phán quyết.
Tổng thống Duterte cho biết ông để ngỏ khả năng tiến hành hợp tác với Trung Quốc tìm kiếm và khai thác các nguồn tài nguyên ở Biển Đông. Ngoại trưởng Philippines khẳng định Manila sẵn sàng tiến hành các cuộc đàm phán song phương với Trung Quốc để giải quyết tranh chấp bãi cạn Scarborough, song cương quyết theo đuổi giải pháp đàm phán đa phương đối với quần đảo Trường Sa, bởi đây là khu vực có nhiều bên cùng tuyên bố chủ quyền.