Nga và Syria có thể vẫn tiếp tục quan hệ đối tác ngay cả khi chính quyền cũ sụp đổ

Phụ thuộc vào Nga

Syria hiện nhập khẩu từ 1,2 đến 1,5 triệu tấn lúa mì mỗi năm từ Nga, khiến đây trở thành nguồn cung cấp thực phẩm chính để nuôi sống dân số. Cuộc cách mạng Syria năm 2011 đã bắt nguồn từ khủng hoảng nông nghiệp, khiến lúa mì trở thành điểm yếu trong chuỗi an ninh lương thực.

Theo các chuyên gia an ninh lương thực, chỉ riêng hoạt động buôn bán lúa mì đã tạo cho Nga đòn bẩy đáng kể đối với tương lai của Syria. Bất kỳ lãnh đạo nào cũng cần giữ quan hệ tốt với Moskva để đáp ứng nhu cầu cơ bản này.

Xung đột tại Ukraine đã gia tăng vai trò của Nga trong việc cung cấp lúa mì cho Trung Đông và châu Phi, khi Ukraine không còn giữ vai trò lớn trong thị trường quốc tế.

Từ khi nội chiến Syria bắt đầu năm 2011, việc nhập khẩu vũ khí từ Nga đã tăng vọt. Sau các cuộc không kích gần đây của Israel phá hủy hầu hết lực lượng phòng không của Syria, nhu cầu tái vũ trang trở nên khẩn cấp.

Nga đã cung cấp đến 78% lượng vũ khí nhập khẩu của Syria trong giai đoạn 2007-2012. Hiện nay, do các lệnh trừng phạt từ phương Tây, Moskva gần như là nhà cung cấp duy nhất cho Damascus.

Chiến tranh đã phá hủy nhiều cơ sở hạ tầng của Syria, khiến nhu cầu tái thiết trở nên cấp bách. Syria cần một lượng lớn vật liệu xây dựng và thiết bị công nghiệp để khôi phục các công trình trọng yếu. Nga đã cung cấp thép, sắt và máy móc công nghiệp, định vị mình là đối tác không thể thay thế trong công cuộc tái thiết quốc gia này.

Các lệnh trừng phạt từ phương Tây khiến Syria không thể tiếp cận nguồn vốn quốc tế, dẫn đến phụ thuộc ngày càng lớn vào Nga. Tuy nhiên, quá trình tái thiết diễn ra chậm chạp do thiếu nguồn lực tài chính và hỗ trợ quốc tế.

Các nhà kinh tế ở Damascus cho rằng, việc dỡ bỏ hoàn toàn lệnh trừng phạt và khôi phục kết nối ngân hàng toàn cầu, như thông qua SWIFT, sẽ là yếu tố quyết định để nền kinh tế phục hồi.

Đối với phe đối lập như HTS, thực tế kinh tế cũng là thách thức lớn. Mặc dù luôn cảnh giác với ảnh hưởng của Nga, các nhóm này buộc phải cân nhắc vai trò của Moskva trong việc cung cấp lương thực, thiết bị quân sự và vật liệu tái thiết.

Một nhà phân tích tại Berlin nhận định: "Dù không hài lòng với sự hiện diện của Nga, các nhóm đối lập hiểu rằng bất kỳ chính phủ tương lai nào cũng phải thực tế để quản lý đất nước và đáp ứng nhu cầu kinh tế cơ bản".

Chiến lược của Nga

Việc duy trì ảnh hưởng ở Syria phục vụ nhiều lợi ích chiến lược cho Moskva. Hai căn cứ quân sự Tartus và Hmeimim là yếu tố quan trọng để Nga bảo đảm hiện diện lâu dài tại khu vực.

Mặc dù có thể có áp lực tăng phí thuê từ chính quyền mới ở Syria, nhưng việc đóng cửa các căn cứ này vẫn chưa được đưa ra thảo luận.

Sự phân mảnh lãnh thổ của Syria cũng mang lại cơ hội và thách thức cho Nga. Các khu vực bị chia cắt bởi các nhóm quân sự và quốc gia khác nhau đã biến Syria thành một đấu trường địa chính trị. Nga sử dụng ảnh hưởng kinh tế và quân sự để củng cố vị thế, đồng thời chuẩn bị làm việc với bất kỳ lãnh đạo nào kế nhiệm.

Phó Chủ tịch Hội đồng An ninh Nga Dmitry Medvedev từng nhận định rằng, những sai lầm trong quản lý của chính quyền cũ là nguyên nhân dẫn đến khủng hoảng hiện tại, cho thấy Moskva sẵn sàng thích nghi với các thay đổi chính trị.

Theo các chuyên gia, ưu tiên hàng đầu của bất kỳ chính phủ Syria nào trong tương lai sẽ là khôi phục kinh tế, xã hội và tái hòa nhập người tị nạn. Do vậy, mối quan hệ đối tác với Nga không chỉ giúp Syria đảm bảo an ninh mà còn là yếu tố then chốt trong việc đáp ứng các nhu cầu tái thiết và phát triển lâu dài.