Một cơ sở lọc dầu ở hồ Maracaibo, Venezuela. Ảnh: AFP/TTXVN
Tổng thống Donald Trump vừa đưa ra tuyên bố về việc quân đội Mỹ sẽ áp đặt lệnh phong tỏa “toàn diện và triệt để” đối với tất cả các tàu chở dầu bị trừng phạt ra vào Venezuela. Đáp lại, Chính phủ Venezuela ra tuyên bố cho rằng Tổng thống Trump đã gây ra mối đe dọa nghiêm trọng đối với quốc gia Mỹ Latinh này, đồng thời khẳng định động thái này vi phạm luật pháp quốc tế, tự do thương mại và tự do hàng hải.
Đánh giá về động thái mới trên của Mỹ, các chuyên gia tại Hội đồng Đại Tây Dương (atlanticcouncil.org) ngày 17/12 cho rằng đó không chỉ là động thái nhằm vào chính quyền Tổng thống Nicolás Maduro mà còn gửi đi những tín hiệu chấn động tới thị trường năng lượng toàn cầu và hệ thống tàu vận tải bí mật của Nga.
"Huyết mạch" của Venezuela bị siết chặt
Theo Jason Marczak, Phó Chủ tịch kiêm Giám đốc cấp cao tại Trung tâm Mỹ Latinh Adrienne Arsht thuộc Hội đồng Đại Tây Dương, đối với Venezuela, dầu mỏ không chỉ là hàng hóa mà là "huyết mạch" tài chính duy nhất. Việc phong tỏa gây ra áp lực lớn vì quốc gia này phụ thuộc hoàn toàn vào đường biển để xuất khẩu.
Về tình trạng hiện tại, tính đến giữa tháng 12 này, hơn 30 trong tổng số 80 tàu hoạt động tại vùng biển Venezuela đã nằm trong danh sách trừng phạt của Mỹ. Sau vụ bắt giữ tàu Skipper vào tuần trước, sản lượng xuất khẩu dầu thô của Venezuela đã sụt giảm nghiêm trọng.
Chuyên gia Marczak lưu ý hiện nay, một mạng lưới vận tải bí mật quy mô lớn đã được thiết lập để giúp Venezuela né tránh sự kiểm soát của Mỹ, chủ yếu vận chuyển dầu sang Trung Quốc và Cuba. Các tàu này sử dụng nhiều biện pháp để che giấu nguồn gốc và lộ trình. Tuy nhiên, với sự hiện diện của hạm đội Mỹ tại vùng biển Caribe, Washington đang biến hoạt động chống ma túy thông thường thành một chiến dịch cắt đứt nguồn tài chính của Venezuela.
Tác động tới thị trường dầu mỏ toàn cầu
Sự can thiệp của Mỹ vào dòng chảy dầu mỏ Venezuela đặt ra câu hỏi lớn về sự ổn định của giá năng lượng thế giới.
David Goldwyn, Chủ tịch Nhóm Tư vấn Năng lượng của Trung tâm Năng lượng Toàn cầu thuộc Hội đồng Đại Tây Dương cho rằng, trong tháng 10 năm nay, Venezuela xuất khẩu hơn 780.000 thùng/ngày. Trong đó: 100.000 thùng xuất sang Mỹ (có thể thông qua các ngoại lệ như Chevron), 680.000 thùng xuất trực tiếp hoặc gián tiếp sang Trung Quốc.
Về phản ứng của thị trường: Cho đến nay, thị trường dầu mỏ dường như không mấy ảnh hưởng bởi lệnh phong tỏa. Giá dầu Brent đã tăng 2,5% qua đêm 16/12, lên 60 USD một thùng. Đó là một tác động khá khiêm tốn. Điều này có thể là do thị trường đã tính đến tác động của việc tăng cường hoạt động chặn bắt dầu xuất khẩu của Venezuela, do lượng dự trữ dầu mỏ dồi dào, hoặc do nhu cầu dầu mỏ yếu trong mùa đông.
Tuy nhiên, rủi ro vẫn tiềm ẩn. Thông thường, việc thiếu hụt 1 triệu thùng/ngày sẽ đẩy giá dầu tăng khoảng 10 USD/thùng. Nếu lệnh phong tỏa thực thi triệt để mà không có sự bù đắp từ công suất dự trữ của OPEC, giá dầu thế giới có thể tăng thêm từ 5 đến 8 USD/thùng.
Tác động với đội tàu bí mật của Nga
Điều bất ngờ nhất trong chiến dịch này chính là tác động dây chuyền tới Nga. Tiến sĩ Agnia Grigas, nghiên cứu viên cao cấp không thường trú tại Trung tâm Á-Âu của Hội đồng Đại Tây Dương, nhận định, việc Mỹ phong tỏa Venezuela báo hiệu sự chuyển dịch từ trừng phạt tượng trưng sang thực thi mạnh mẽ đối với các hành vi né tránh trên biển.
Nga hiện dựa vào một đội tàu bí mật để duy trì xuất khẩu dầu bất chấp các lệnh trừng phạt phương Tây. Điều quan trọng là các tàu chở dầu, công ty bảo hiểm và bên trung gian này thường phục vụ luân phiên cho cả Nga, Iran và Venezuela.
Về tác động đối với Nga, Tiến sĩ Grigas cho rằng áp lực tại Venezuela làm lộ ra các kẽ hở trong mạng lưới vận tải chung của nhóm các nước bị Mỹ và phương Tây trừng phạt. Bên cạnh đó, động thái của Mỹ còn làm tăng chi phí: Các tàu phải chọn tuyến đường rủi ro hơn, bí mật hơn, dẫn đến chi phí vận chuyển và bảo hiểm tăng cao.
Ngoài ra, hành động của Mỹ còn có tác dụng răn đe: Bằng cách chứng minh rằng các đội tàu bí mật có thể bị phát hiện, theo dõi và dễ bị tổn thương, Mỹ nâng cao mức độ rủi ro chiến lược đối với hoạt động thương mại dầu mỏ của Nga - ngay cả khi việc thực thi vẫn mang tính chọn lọc.
Không chỉ dừng lại ở các hành động quân sự trên biển, áp lực lên ngành năng lượng còn được cụ thể hóa bằng luật pháp. Tại Mỹ, một nhóm thượng nghị sĩ lưỡng đảng đã trình Đạo luật Giảm Lợi nhuận Dầu mỏ của Nga (DROP) năm 2025.
Đạo luật này nhằm mục tiêu áp đặt trừng phạt tài chính đối với khách hàng nước ngoài mua dầu của Nga; bịt kín các kẽ hở pháp lý và cô lập nguồn thu từ năng lượng của Điện Kremlin; trừng phạt các thực thể hỗ trợ vận chuyển hoặc giao dịch dầu mỏ Nga trên toàn cầu.
Trong khi đó, Bộ Ngoại giao Nga cho biết Moskva lo ngại về các quyết định của Washington đe dọa hoạt động hàng hải quốc tế. Theo Bộ Ngoại giao Nga, Venezuela là một quốc gia thân thiện với Nga, và Moskva hy vọng Mỹ không can thiệp vào một tình huống có thể dẫn đến "những hậu quả khó lường đối với toàn bộ Tây bán cầu".
Tóm lại, việc phong tỏa dầu mỏ Venezuela không chỉ là câu chuyện nội bộ của khu vực Mỹ Latinh. Nó là một phần trong chiến lược rộng lớn hơn của Mỹ nhằm kiểm soát an ninh hàng hải và nhắm vào khả năng kinh tế của các đối thủ thông qua việc ngăn chặn các mạng lưới giao thương bí mật trên toàn thế giới.