Đối thoại có điều kiện 

Tuy nhiên, những chuyển động này không phản ánh một tiến trình hòa giải thực sự, mà cho thấy hai cường quốc hạt nhân đang bước vào giai đoạn đối thoại có điều kiện – đối thoại để kiểm soát xung đột, mặc cả lợi ích và tránh trượt sang đối đầu trực diện trong một trật tự thế giới ngày càng bất định. Quan hệ Nga – Mỹ năm 2025 vì thế không xoay quanh câu hỏi “hòa hay không hòa”, mà là ai kiểm soát được rủi ro, ai giữ được đòn bẩy và ai buộc đối phương phải điều chỉnh.

Từ đối đầu sang đối thoại

Ngay sau khi nhậm chức với cam kết tranh cử sẽ “chấm dứt cuộc chiến tại Ukraine trong vòng 24 giờ”, Tổng thống Trump đã nhanh chóng mở lại các kênh đối thoại với Nga. Đồng thời, Washington gia tăng sức ép đối với Ukraine và các đồng minh châu Âu nhằm thúc đẩy một thỏa thuận hòa bình, coi đây là điều kiện then chốt để hạ nhiệt căng thẳng với Moskva. Chính quyền Mỹ yêu cầu Kiev sớm chấp nhận đề xuất do Washington đưa ra, vốn đã được tham vấn trước với phía Nga, bất chấp sự lo ngại của châu Âu khi bị gạt ra ngoài tiến trình đàm phán. Theo nhận định của Ivor Bennett, cây bút của Sky News, quan hệ Nga – Mỹ chỉ có thể thực sự cải thiện khi xung đột Ukraine khép lại, và Tổng thống Trump đang theo đuổi hướng đi đó, dù cách tiếp cận gây nhiều tranh cãi trong nội bộ phương Tây.

Với Tổng thống Nga Vladimir Putin – người có mối quan hệ cá nhân khá tốt với ông Trump ngay từ nhiệm kỳ đầu – đây được xem là cơ hội hiếm hoi để tái lập đối thoại với Washington. Các kênh liên lạc song phương nhanh chóng được nối lại nhằm xử lý những vướng mắc tồn đọng sau nhiều năm gián đoạn. Tuy nhiên, việc nối lại đối thoại không đồng nghĩa với thay đổi lập trường. Điện Kremlin thể hiện sự sẵn sàng tiếp nhận “thiện chí” từ phía Mỹ, song không đánh đổi các mục tiêu chiến lược cốt lõi, đặc biệt liên quan tới Ukraine. Moskva tìm cách tận dụng đối thoại để kiểm soát xung đột và bảo vệ lợi ích, thay vì nhượng bộ căn bản.

Sự thay đổi trong cách tiếp cận của Mỹ gắn liền với dấu ấn cá nhân của Tổng thống Trump. Nếu chính quyền tiền nhiệm coi Nga là đối thủ chiến lược cần kiềm chế lâu dài thông qua trừng phạt và liên minh, thì ông Trump tiếp cận Moskva theo logic giao dịch, ưu tiên lợi ích trực tiếp của Mỹ và giảm gánh nặng đối ngoại. Trong cách tiếp cận này, đối thoại không xuất phát từ lòng tin, mà từ tính toán thực dụng nhằm tránh sa lầy vào các điểm nóng kéo dài, đặc biệt là xung đột Ukraine.

Trong bức tranh đó, Ukraine dần chuyển từ vị trí trung tâm của chính sách sang vai trò một biến số trong quan hệ Nga – Mỹ. Washington tìm cách thúc đẩy các phương án “đóng băng xung đột” hoặc giảm cường độ đối đầu, qua đó tạo không gian để tái phân bổ nguồn lực cho những ưu tiên khác. Về phía Nga, Moskva sẵn sàng duy trì đối thoại nếu điều đó giúp củng cố các lợi ích an ninh cốt lõi và làm suy yếu mặt trận trừng phạt của phương Tây. Nhiều chuyên gia phương Tây cho rằng Moskva đang tính toán chờ đợi những nhượng bộ lớn hơn, trong bối cảnh Ukraine ngày càng khó khăn, châu Âu chia rẽ và Mỹ giảm dần mức độ can dự.

Như vậy, đối thoại Nga – Mỹ hiện nay không nhằm giải quyết tận gốc các bất đồng chiến lược đã tích tụ suốt nhiều năm, mà chủ yếu hướng tới kiểm soát xung đột, tránh leo thang ngoài ý muốn và duy trì thế cân bằng mong manh giữa hai cường quốc hạt nhân.

Những “mặt trận” phía sau

Quan hệ Nga – Mỹ năm qua không chỉ được định hình bởi diễn biến trên chiến trường Ukraine, mà còn diễn ra trên nhiều “mặt trận vô hình”, nơi mỗi bên tìm cách nâng cao giá trị mặc cả và củng cố vị thế chiến lược trong dài hạn.

Trên phương diện kinh tế, trừng phạt và phản trừng phạt tiếp tục là công cụ gây sức ép nhưng đồng thời cũng trở thành yếu tố mặc cả. Nga vẫn nắm giữ lợi thế về năng lượng và nhiều loại tài nguyên chiến lược, trong khi Mỹ và các đồng minh phương Tây đối mặt với nhu cầu lớn về khoáng sản phục vụ công nghệ cao và chuyển đổi năng lượng. Điều này khiến các biện pháp trừng phạt khó có thể duy trì ở mức tối đa mà không gây tác động ngược, buộc các bên phải tính toán linh hoạt hơn trong đối thoại.

Ở lĩnh vực an ninh - quân sự, đặc biệt là kiểm soát vũ khí hạt nhân, cả Moskva và Washington đều nhận thức rõ rủi ro của một cuộc chạy đua không kiểm soát. Hiệp ước Cắt giảm vũ khí tiến công chiến lược mới (New START) đang tiến gần thời hạn hết hiệu lực (ngày 5/2/2026),  trong khi các cơ chế kiểm soát vũ khí khác đã suy yếu nghiêm trọng. Việc duy trì đối thoại, dù hạn chế, trở thành nhu cầu thiết yếu để tránh những tính toán sai lầm có thể đẩy thế giới tới ngưỡng nguy hiểm. Trong bối cảnh đó, phô trương sức mạnh vẫn tiếp diễn, nhưng đi kèm với nỗ lực giữ xung đột dưới ngưỡng đối đầu trực tiếp.

Một yếu tố quan trọng khác là biến số Trung Quốc. Mỹ coi cạnh tranh chiến lược với Trung Quốc là ưu tiên dài hạn, trong khi Nga tìm cách tận dụng sự cạnh tranh này để mở rộng không gian chiến lược. Washington có lợi ích trong việc ngăn chặn khả năng Moskva xích lại quá gần Bắc Kinh, còn Nga khai thác đối thoại với Mỹ như một cách gia tăng đòn bẩy trong quan hệ với cả hai cường quốc. Sự đan xen này khiến quan hệ Nga – Mỹ mang tính toán chiến lược phức tạp hơn, vượt xa khuôn khổ song phương truyền thống.

Về tổng thể, các “mặt trận vô hình” cho thấy đối thoại Nga – Mỹ không nhằm xây dựng lòng tin chiến lược, mà là công cụ để quản lý cạnh tranh, tối ưu hóa lợi ích và tránh rơi vào vòng xoáy đối đầu không kiểm soát.

Giới hạn của sự "tan băng"

Dù xuất hiện những tín hiệu giảm căng thẳng, quan hệ Nga – Mỹ vẫn đối mặt với nhiều giới hạn rõ rệt. Thứ nhất, tiến trình đối thoại phụ thuộc lớn vào bối cảnh chính trị nội bộ Mỹ và phong cách cá nhân của Tổng thống Trump, khiến tính ổn định dài hạn khó được bảo đảm. Bất kỳ thay đổi nào trong ưu tiên chính sách hoặc cán cân quyền lực tại Washington đều có thể nhanh chóng đảo chiều quỹ đạo quan hệ song phương.

Thứ hai, sự điều chỉnh trong quan hệ Nga – Mỹ đang tạo ra những tác động lan tỏa đối với châu Âu. Khi Washington ưu tiên đối thoại trực tiếp với Moskva, vai trò của các đồng minh châu Âu trong việc định hình chính sách đối với Nga có nguy cơ bị thu hẹp, làm gia tăng những bất đồng nội khối và đặt ra thách thức đối với sự gắn kết của phương Tây.

Cuối cùng, những bất đồng chiến lược cốt lõi – từ cấu trúc an ninh châu Âu, mở rộng NATO đến cạnh tranh ảnh hưởng toàn cầu – vẫn tồn tại và chưa có dấu hiệu được giải quyết. Điều này đồng nghĩa, “tan băng” hiện nay mang tính tạm thời và có điều kiện, hơn là sự thay đổi căn bản trong quan hệ hai nước.

Có thể thấy quan hệ Nga – Mỹ năm qua phản ánh một thực tế mới: đối thoại không phải là biểu hiện của hòa giải, mà là lựa chọn chiến lược nhằm kiểm soát rủi ro trong một thế giới đa cực đầy bất định. Trong bối cảnh đó, việc duy trì kênh liên lạc – dù mong manh – trở thành khoảng đệm cần thiết để tránh những cú sốc lớn hơn đối với an ninh toàn cầu. Tuy nhiên, chừng nào các lợi ích chiến lược cốt lõi còn xung đột, quan hệ Nga – Mỹ vẫn sẽ dao động giữa đối thoại và căng thẳng, với nhiều biến số khó lường trong thời gian tới. Nga và Mỹ đang bước vào giai đoạn “đối thoại có điều kiện”, trong đó mỗi bên tìm cách kiểm soát bất đồng, tranh thủ lợi ích và tránh đối đầu trực diện. Việc tìm kiếm dù chỉ những điểm hội tụ nhỏ giữa hai cường quốc, dù còn mong manh, vẫn có thể góp phần tạo thêm dư địa ổn định cho trật tự quốc tế trong bối cảnh toàn cầu nhiều bất định.