Với dân số trẻ, lực lượng sản xuất mạnh và đầu tư công nghệ cao, Thổ Nhĩ Kỳ tạo nên “mô hình phát triển riêng”, có thể vượt Hàn Quốc và Mexico vào năm 2030 (trong ảnh: Các phương tiện phòng không tại trụ sở nhà thầu quốc phòng Aselsan, gần Ankara, Thổ Nhĩ Kỳ, ngày 27/8/2025). Ảnh: THX/TTXVN
Nhận định với Nhật báo Sabah (Thổ Nhĩ Kỳ) ngày 6/10, Deniz İstikbal, Giảng viên tại Đại học Istanbul Medipol cho rằng, kể từ năm 1973, khi kim ngạch xuất khẩu lần đầu vượt mốc 1 tỷ USD (41,5 tỷ Lira Thổ Nhĩ Kỳ), Thổ Nhĩ Kỳ đã kiên trì thực hiện các cải cách, chuyển đổi sang mô hình phát triển hướng đến xuất khẩu. Sự chuyển đổi này đã mang lại thành quả đáng kể: từ năm 2002 đến 2019, năng lực xuất khẩu tăng từ 36 tỷ USD lên 180 tỷ USD. Giờ đây, nước này đang tiến vào một kỷ nguyên mới, táo bạo hơn, với trọng tâm là công nghệ và mục tiêu trở thành nền kinh tế nghìn tỷ USD.
Cột mộc lịch sử và giai đoạn tăng trưởng thần tốc
Giai đoạn 2020 đến 2025 là một bước ngoặt. Giữa bối cảnh chuỗi cung ứng toàn cầu bị gián đoạn và lạm phát gia tăng do đại dịch COVID-19, Thổ Nhĩ Kỳ vẫn theo đuổi con đường tập trung vào xuất khẩu, sản xuất và tăng trưởng cân bằng.
Thành tựu nổi bật nhất là vào năm 2023, lần đầu tiên trong lịch sử nước này khi GDP vượt trên 1 nghìn tỷ đô la Mỹ. Theo số liệu chính thức từ Ngân hàng Thế giới, GDP của Thổ Nhĩ Kỳ đạt giá trị 1.323,25 tỷ đô la Mỹ vào năm 2024.
Sự chuyển đổi do sản xuất thúc đẩy đã giúp thị phần xuất khẩu toàn cầu của Thổ Nhĩ Kỳ tăng từ 0,96% (năm 2020) lên 1,12% (năm 2025). Theo dữ liệu của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), thị phần trong nền kinh tế toàn cầu của Thổ Nhĩ Kỳ dự kiến cũng tăng từ 0,83% (năm 2020) lên 1,4% (năm 2025). Chương trình trung hạn (2026-2028) dự kiến GDP năm 2025 sẽ đạt 1,569 nghìn tỷ USD.
Sự tăng trưởng này được hỗ trợ bởi tầm nhìn táo bạo, ban đầu được thiết lập trong ngành công nghiệp quốc phòng, đưa Thổ Nhĩ Kỳ vào top 10 quốc gia hàng đầu thế giới trong lĩnh vực đó. Hiện tại, tầm nhìn này được phản ánh trong toàn bộ nền kinh tế thông qua việc ưu tiên đổi mới và phát triển công nghệ.
Chi tiêu cho Nghiên cứu và Phát triển (R&D) đã tăng mạnh từ chỉ 1,1 tỷ USD vào năm 2002 lên 25 tỷ USD hiện nay. Xét theo sức mua tương đương, Thổ Nhĩ Kỳ hiện nằm trong top 10 quốc gia hàng đầu thế giới về chi tiêu R&D. Quốc gia này đang nỗ lực chuyển đổi từ nước xuất khẩu công nghệ trung bình-cao sang xuất khẩu công nghệ cao, thích ứng với Cuộc cách mạng Công nghiệp 4.0.
Nhờ các chính sách kinh tế hợp lý, xuất khẩu dịch vụ dự kiến sẽ vượt quá 120 tỷ USD vào năm 2025, tăng đáng kể so với mức 39,3 tỷ USD năm 2020. Các dự báo cho thấy xuất khẩu hàng hóa và dịch vụ có thể đạt 390 tỷ USD vào cuối năm nay.
Vị thế công nghiệp và sức hút đầu tư
Ngành công nghiệp sản xuất của Thổ Nhĩ Kỳ được xếp hạng thứ 12 thế giới, với giá trị sản xuất 420 tỷ USD và kim ngạch xuất khẩu vượt quá 220 tỷ USD sản phẩm công nghiệp. Quốc gia này hiện được xếp hạng là quốc gia lớn thứ 6 thế giới về số lượng đơn đăng ký kiểu dáng công nghiệp và đứng thứ 3 trên toàn thế giới (sau Trung Quốc và Hàn Quốc) nếu xét về mặt thu nhập quốc dân. Bảng xếp hạng này, dựa trên dữ liệu từ Tổ chức Sở hữu Trí tuệ Thế giới (WIPO) của Liên hợp quốc, nhấn mạnh sự tiến bộ đáng kể của Thổ Nhĩ Kỳ.
Sự cải thiện trong cán cân tài khoản vãng lai và triển vọng chung đã thu hút mạnh mẽ các nhà đầu tư nước ngoài: Tổng vốn Đầu tư Trực tiếp Nước ngoài (FDI) từ năm 2020 đến 2025 đạt 70 tỷ USD, với FDI tích lũy khoảng 275 tỷ USD. Hiện có hơn 82.000 doanh nghiệp nước ngoài đang hoạt động tại Thổ Nhĩ Kỳ.
Sự tin tưởng vào nhãn hiệu "Sản xuất tại Thổ Nhĩ Kỳ" cũng tăng lên. Ngành công nghiệp quốc phòng, tiên tiến nhất về công nghệ, dự kiến vượt mốc 8,5 tỷ USD xuất khẩu trong năm nay và có tổng danh mục dự án trị giá 100 tỷ USD. Ngay cả Mỹ cũng đang tìm cách thiết lập một trung tâm sản xuất với Baykar Technology và yêu cầu sản xuất động cơ máy bay chiến đấu Kaan bằng năng lực nội địa, cho thấy trình độ sản xuất đã đạt được một số thành tựu nhất định.
Mặc dù con đường phát triển diễn ra chậm rãi hơn so với Hàn Quốc hay Trung Quốc, quá trình này được coi là "mô hình phát triển Thổ Nhĩ Kỳ", ngày càng nổi bật kể từ những năm 2000. Tài sản mạnh nhất của nước này là dân số trẻ, nguồn nhân lực lành nghề và năng lực sản xuất. (Nguồn: Tài liệu cung cấp)
Nhìn về giai đoạn 2025-2028, triển vọng xuất khẩu cho thấy tổng kim ngạch xuất khẩu hàng hóa và dịch vụ có thể đạt 500 tỷ USD. Các dự báo cho những năm 2030 cho thấy Thổ Nhĩ Kỳ có thể vượt qua các quốc gia như Hàn Quốc, Mexico và Tây Ban Nha về thu nhập quốc dân. Nếu mô hình phát triển lấy xuất khẩu làm trọng tâm và chuyển đổi công nghệ này tiếp tục thành công, thương hiệu "Sản xuất tại Thổ Nhĩ Kỳ" có thể vươn lên tầm cao mới trên toàn cầu.