Tổng thống Nga Vladimir Putin (trái) nói chuyện với người đồng cấp Nam Phi Cyril Ramaphosa sau cuộc gặp với phái đoàn các nhà lãnh đạo châu Phi tại Saint Petersburg. Ảnh: AFP
Một phái đoàn gồm các nhà lãnh đạo châu Phi đã gặp Tổng thống Nga Vladimir Putin vào cuối tuần qua tại Saint Petersburg, một ngày sau cuộc hội đàm với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tại Kiev nhằm tìm kiếm "con đường dẫn tới hòa bình" cho cuộc xung đột đang diễn ra giữa Moskva và Kiev.
Các nhà phân tích Trung Quốc đã ca ngợi những nỗ lực phối hợp của châu Phi trên trường quốc tế, nhưng chỉ ra rằng có rất ít khả năng một trong hai bên tham chiến sẽ chấp nhận các đề xuất từ phái đoàn trên, do tình hình xung đột phức tạp hiện nay.
Trong chuyến thăm Nga và Ukraine, phái đoàn châu Phi đã đưa ra 10 điểm của sáng kiến hòa bình nhằm tìm kiếm thỏa thuận về một loạt "biện pháp xây dựng lòng tin". Tại Moskva, Ngoại trưởng Nga Sergey Lavrov cho biết sau cuộc họp kéo dài 3 giờ rằng kế hoạch hòa bình của châu Phi là nỗ lực đáng trân trọng nhưng "không được xây dựng dựa trên thực tế".
"Sáng kiến hòa bình do các nước châu Phi đề xuất rất khó thực hiện", phát ngôn viên Điện Kremlin Dmitry Peskov nói. Tổng thống Nga cho biết ông hoan nghênh cái mà ông gọi là "lập trường cân bằng" về cuộc xung đột ở Ukraine do các thành viên trong phái đoàn đưa ra sau cuộc hội đàm của họ. Ông Putin cũng lưu ý Moskva "sẵn sàng đối thoại mang tính xây dựng với tất cả những ai mong muốn hòa bình dựa trên các nguyên tắc công lý và cân nhắc lợi ích hợp pháp của các bên".
Về phần mình, Tổng thống Ukraine Zelensky trong cuộc gặp với phái đoàn châu Phi trước đó đã bác bỏ những nỗ lực nhằm đưa Kiev trở lại bàn đàm phán và loại trừ mọi cuộc thảo luận hòa bình với Nga cho đến khi các lực lượng của Moskva rút khỏi Ukraine.
Theo hãng tin Reuters trong báo cáo độc quyền vào ngày 15/6 về dự thảo tài liệu khung, các biện pháp xây dựng lòng tin mà phái đoàn châu Phi đưa ra có thể bao gồm việc Nga rút quân, loại bỏ vũ khí hạt nhân chiến thuật khỏi Belarus, đình chỉ thi hành lệnh bắt giữ của Tòa án Hình sự Quốc tế nhắm vào ông Putin và dỡ bỏ các lệnh trừng phạt. Một thỏa thuận chấm dứt xung đột sẽ cần phải đi kèm với các cuộc đàm phán giữa Nga và phương Tây, Reuters đưa tin.
Thông cáo từ Văn phòng của Tổng thống Nam Phi Cyril Ramaphosa từng mô tả sáng kiến hòa bình là "lần đầu tiên châu Phi thống nhất về việc giải quyết một cuộc xung đột bên ngoài lục địa và có một phái đoàn cấp cao châu Phi cùng nhau nỗ lực tìm ra một con đường hòa bình cho cuộc xung đột Nga - Ukraine".
Tổng thống Nga gặp các nhà lãnh đạo châu Phi ngày 17/6. Ảnh: AFP
Nhận định về sáng kiến hòa bình của châu Phi, Liu Haifang, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu châu Phi tại Đại học Bắc Kinh, nêu quan điểm trên tờ Hoàn cầu Thời báo (globaltimes.cn) của Trung Quốc: "Trong một thế giới đã quen với sự thống trị của các cường quốc và bỏ qua tiếng nói của những nước nhỏ hơn như các quốc gia châu Phi, nỗ lực phối hợp kêu gọi hòa bình của phái đoàn trên chắc chắn mang tính lịch sử".
Theo chuyên gia Liu, người hiện đang tiến hành khảo sát thực địa ở các nước châu Phi, tác động của cuộc xung đột Nga - Ukraine có thể dễ dàng cảm nhận được ở đó, với giá ngũ cốc và năng lượng tăng vọt cùng với lạm phát gia tăng cũng như tình trạng thiếu phân bón trầm trọng.
Trong khi đó, He Wenping, người đứng đầu bộ phận Nghiên cứu châu Phi tại Viện Nghiên cứu Tây Á và châu Phi thuộc Học viện Khoa học Xã hội Trung Quốc, nêu rõ: không thực tế khi mong đợi rằng các đề xuất do phái đoàn châu Phi đưa ra sẽ được các bên xung đột chấp nhận ngay lập tức và đó sẽ là một đánh giá không đúng mức về tình hình phức tạp hiện nay.
Nhưng phái đoàn là đại diện cho tiếng nói của cả lục địa châu Phi và điều này không nên được xem nhẹ, chuyên gia Wenping cho biết, đồng thời lưu ý rằng nhà lãnh đạo Nam Phi sẽ đăng cai tổ chức hội nghị thượng đỉnh BRICS sắp tới vào tháng 8/2023, do đó cũng có thể đang chuẩn bị cho sự kiện bằng cách có khả năng đề xuất hủy bỏ lệnh bắt giữ của Tòa án Hình sự Quốc tế nhắm vào nhà lãnh đạo Nga trong quá trình môi giới hòa bình để ông Putin có thể đến tham dự hội nghị.
Theo He Wenping, mặc dù có vẻ như vẫn còn một chặng đường dài phía trước, nhưng hy vọng chấm dứt xung đột về mặt ngoại giao nằm ở nỗ lực của các bên có lập trường trung lập, chẳng hạn như phái đoàn châu Phi và Trung Quốc.
Về phần mình, Song Zhongping, một chuyên gia quân sự và nhà bình luận truyền hình Trung Quốc chỉ ra rằng: "Khó khăn lớn nhất để bắt đầu bất kỳ cuộc đàm phán hòa bình nào nằm ở chỗ phía Ukraine chỉ khăng khăng về kế hoạch hòa bình 10 điểm của mình, đây là kế hoạch duy nhất có thể chấp nhận được đối với phương Tây do Mỹ hậu thuẫn nhằm phục vụ mục tiêu làm suy yếu nước Nga của họ. Do dự về điều đó sẽ khiến Tổng thống Zelensky mất đi sự ủng hộ từ Mỹ và ông Zelensky cũng cần giành chiến thắng trong cuộc bầu cử tổng thống vào tháng 9/2024".