Mohammed al-Bashir: Từ đứng đầu ‘chính phủ cứu quốc’ đến Thủ tướng lâm thời Syria

Ba ngày sau khi lực lượng đối lập hoàn thành cuộc tấn công toàn diện, lật đổ chính phủ ở Damascus, buộc Tổng thống Bashar Al-Assad phải rời khỏi Syria, đất nước này đang tìm cách đảm bảo quá trình chuyển giao quyền lực trong hòa bình.

Mohammed al-Bashir, một chính trị gia từng lãnh đạo "chính phủ cứu thế" tại tỉnh Idlib do lực lượng đối lập kiểm soát ở tây bắc Syria, nơi cuộc tấn công bắt đầu, đã được giao trách nhiệm cho quá trình chuyển giao đó. Là một nhân vật gây tranh cãi nhưng cũng được xem là biểu tượng hy vọng của nhiều người Syria, ông al-Bashir đang phải đối mặt với hàng loạt thách thức trong giai đoạn đầy biến động của Syria.

Xuất thân và hành trình từ một chiến binh đối lập

Sinh ra năm 1983 tại Jabal Zawiya của tỉnh Idlib, Mohammed al-Bashir lớn lên trong một gia đình trung lưu. Ông nội ông từng tham gia phong trào đấu tranh giành độc lập từ thực dân Pháp, một di sản mà al-Bashir luôn tự hào. Khi còn trẻ, ông theo học ngành kỹ thuật điện tại Đại học Aleppo, nhưng cuộc nội chiến Syria đã thay đổi hoàn toàn cuộc đời ông.

Khi cuộc xung đột bùng nổ vào năm 2011, al-Bashir, lúc đó là một doanh nhân thành đạt, đã từ bỏ công việc kinh doanh để tham gia lực lượng đối lập chống lại chế độ của Tổng thống Assad. Với tài năng lãnh đạo và khả năng diễn thuyết, ông nhanh chóng trở thành một trong những thủ lĩnh nổi bật của phe đối lập. Được biết đến với phong cách cương trực và quyết đoán, al-Bashir là người đã thúc đẩy sự hợp tác giữa các nhóm đối lập khác nhau ở Syria, dù điều này không phải lúc nào cũng suôn sẻ.

Sự nghiệp chính trị và uy tín quốc tế

Nhà lãnh đạo lâm thời mới của Syria có ít hồ sơ chính trị ở bên ngoài tỉnh Idlib, nơi lực lượng đối lập đã duy trì một chính quyền trong những năm dài mà các mặt trận nội chiến của Syria bị đóng băng.

Ông al-Bashir đã giữ một số chức vụ bộ trưởng trong "Chính phủ Cứu quốc Syria", đây là chính quyền dân sự của một nhóm nhỏ ở tỉnh Idlib, tây bắc Syria do nhóm đối lập Hay'at Tahrir al-Sham (HTS) kiểm soát. Ông được bầu giữ chức thủ tướng "Chính phủ Cứu quốc Syria" kể từ tháng 1/2024.

"Chính phủ Cứu quốc" được coi là một chính quyền kỹ trị, với một số lĩnh vực quản lý, chẳng hạn như y tế và giáo dục, được giao cho các tổ chức địa phương và các tổ chức viện trợ nước ngoài, trong khi chính quyền này kiểm soát an ninh và nền kinh tế.

Mohammed al-Bashir bắt đầu sự nghiệp chính trị của mình sau khi chính quyền Tổng thống Assad bắt đầu suy yếu. Ông đóng vai trò then chốt trong các cuộc đàm phán hòa bình giữa phe đối lập và các lực lượng quốc tế, đặc biệt là tại Geneva và Astana. Dù không phải lúc nào cũng đạt được sự đồng thuận, nhưng ông được đánh giá cao về khả năng đối thoại và giải quyết xung đột.

Sự nghiệp chính trị của al-Bashir cũng gắn liền với các nỗ lực ngoại giao để nâng cao tiếng nói của người Syria trên trường quốc tế. Ông từng được mời tham dự các hội nghị lớn ở Liên hợp quốc, nơi ông lên án các cuộc không kích của Nga và Iran tại Syria, đồng thời kêu gọi sự hỗ trợ nhân đạo từ cộng đồng quốc tế.

Một lộ trình hòa giải?

Al-Bashir được biết đến với tầm nhìn thực dụng và cam kết vì một Syria dân chủ. Trong bài phát biểu nhậm chức, ông nhấn mạnh rằng: “Chúng ta cần một chính phủ đại diện cho tất cả người Syria, không phân biệt tôn giáo, sắc tộc hay quan điểm chính trị.”

Một trong những ưu tiên hàng đầu của ông al-Bashir là ổn định đất nước và tái thiết sau hơn một thập kỷ chiến tranh. Ông đã đề xuất các chính sách bao gồm:

Hòa giải dân tộc: Al-Bashir cam kết sẽ tổ chức các cuộc đối thoại toàn diện giữa các nhóm sắc tộc và tôn giáo khác nhau, đặc biệt là cộng đồng người Kurd, vốn đã bị gạt ra ngoài trong nhiều cuộc đàm phán trước đây.

Cải cách kinh tế: Ông al-Bashir kêu gọi sự hỗ trợ quốc tế để tái thiết Syria, nhấn mạnh rằng việc xây dựng lại cơ sở hạ tầng là chìa khóa để đưa đất nước trở lại quỹ đạo phát triển.

Chấm dứt sự can thiệp nước ngoài: Ông al-Bashir cho rằng sự hiện diện của các lực lượng nước ngoài như Nga, Iran và Mỹ đã làm trầm trọng thêm xung đột ở Syria. Ông bày tỏ mong muốn các lực lượng này sẽ rút lui dần để tạo điều kiện cho một chính phủ tự chủ.

Chống khủng bố: Dù lên tiếng chỉ trích chính quyền al-Assad, ông Al-Bashir cũng thẳng thắn đối mặt với các nhóm phiến quân cực đoan, khẳng định rằng họ không có chỗ đứng trong một Syria hòa bình.

Thách thức phía trước

Chính phủ lâm thời của Mohammed al-Bashir đang đối mặt với hàng loạt vấn đề phức tạp. Nội bộ phe đối lập vẫn còn chia rẽ sâu sắc, trong khi các nhóm phiến quân cực đoan tiếp tục hoạt động mạnh mẽ tại nhiều khu vực. Ngoài ra, các lợi ích đối lập giữa Nga, Iran, Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ tại Syria khiến tình hình trở nên khó lường.

Một trong những thách thức lớn nhất là tái thiết đất nước trong bối cảnh thiếu thốn nguồn lực. Theo ước tính của Liên hợp quốc, Syria cần hàng trăm tỷ USD để phục hồi cơ sở hạ tầng, điều mà một chính phủ lâm thời như của al-Bashir khó có thể tự mình đảm nhận.

Bên cạnh đó, việc thiết lập lòng tin với cộng đồng quốc tế cũng là một bài toán nan giải. Dù được phương Tây ủng hộ, nhưng al-Bashir phải chứng minh rằng chính phủ của ông có khả năng quản lý hiệu quả và không để Syria rơi vào hỗn loạn thêm lần nữa.

Hy vọng và hoài nghi

Tương lai của chính phủ Mohammed al-Bashir phụ thuộc vào khả năng cân bằng giữa các lợi ích đối lập trong và ngoài nước. Nếu ông thành công trong việc xây dựng một nền tảng chính trị vững chắc và khôi phục kinh tế, chính phủ của ông có thể trở thành tiền đề cho một Syria hòa bình và thịnh vượng.

Tuy nhiên, kịch bản xấu hơn là chính phủ lâm thời sẽ bị mắc kẹt trong vòng xoáy tranh chấp quyền lực, hoặc thậm chí bị lật đổ bởi các lực lượng đối lập khác. Trong trường hợp này, Syria có nguy cơ trở thành một quốc gia thất bại giống như Libya sau cuộc cách mạng.

Al-Bashir hiểu rõ những thách thức này, và ông đã khẳng định: “Tôi không hứa sẽ giải quyết mọi vấn đề ngay lập tức, nhưng tôi hứa sẽ nỗ lực vì một Syria mà tất cả chúng ta đều tự hào.”

Sự xuất hiện của Mohammed al-Bashir đã mang lại hy vọng cho nhiều người Syria, những người khao khát một tương lai tươi sáng hơn sau hơn một thập kỷ chiến tranh. Tuy nhiên, ông cũng đối mặt với sự hoài nghi từ cả trong lẫn ngoài nước, khi nhiều người đặt câu hỏi liệu ông có đủ khả năng lãnh đạo đất nước vượt qua khủng hoảng hay không.

Chỉ thời gian mới có thể trả lời câu hỏi này. Nhưng với bản lĩnh và tầm nhìn của mình, Mohammed al-Bashir đang viết nên một chương mới trong lịch sử đầy biến động của Syria. Chính ông, cùng với chính phủ lâm thời của mình, sẽ quyết định liệu đất nước này có thể thoát khỏi bóng tối chiến tranh và bất ổn để bước vào một kỷ nguyên hòa bình và tái thiết hay không.